Liber, caput

1006       IV, VI      |               et partem aliquam ipsius contigisset, supra caput suum uergeret
1007       II, XVII    |                quae omne genus militum contineret et armorum. Si quis igitur
1008      III, Prae    |              certe felicitate creditur contineri, ad disciplinam peritiaeque
1009       IV, V       |                ab aduersario cuniculum continuari minime patiantur. Nam duplici
1010        I, X       |             ueteres, quos tot bella et continuata pericula ad omnem rei militaris
1011       II, Prae    |                peritissimeque retinere continuis declaratur uictoribus ac
1012      III, V       |               intellegere consuescant. Continuus enim usus necessarius uidetur
1013       II, XIIII   |        ascendere, equitare fortissime, conto scienter uti, sagittas doctissime
1014        I, XIIII   |              ut magnis uiribus hastile contorqueat, ut destinato ictu uel in
1015       IV, XXII    |              maiora saxa fulminis more contorquet. His duobus generibus nulla
1016      III, XIIII   |            enim dicunt esse meliores - contorto circa caput brachio dirigunt
1017      III, II      |                et fatigatione itineris contrahant morbum, sed potius in aestu,
1018       IV, XXXVI   |            natiuum umorem exudauerint, contrahuntur et rimas faciunt latiores,
1019      III, XIIII   |            faciem eripit uisum, uentus contrarius tua inflectit ac deprimit,
1020      III, X       |        tribunus, quis domesticus, quis contubernalis quantum possit in bello;
1021       II, XVIIII  |                de omnibus centuriis et contuberniis uicissim milites faciunt:
1022       II, XIII    |           caput contubernii nominatur. Contubernium autem manipulus uocabatur
1023      III, IIII    |                electi. Numquam enim ad contumaciam pari consensu multitudo
1024      III, XXIIII  |              nouitate homines equosque conturbant. Hos contra Romanum exercitum
1025      III, XVIIII  |              confusio, et in imparatos conturbatosque facilius hostis incumbit. ~
1026      III, IIII    |               expeditionem ex diuersis conuenerint numeris, aemulatione uirtutis
1027        I, IIII    |                qua aetate milites legi conueniat, exploremus. Et quidem,
1028      III, XVIIII  |         replices et rotundes, quatenus conuersi tui sociorum terga defendant;
1029      III, XIIII   |                die noceat solis mutata conuersio, ne uentus aduersus hora
1030       II, II      |               praecepti significatione conuerti, non possunt aequaliter
1031       IV, XVIII   |             resina bitumine stuppisque conuoluitur infusa oleo, quod incendiarium
1032       IV, VII     |            fame qui frugalitatem inter copias seruare coeperunt. Inbellis
1033       II, IIII    |               consules aduersum hostes copiosissimos non amplius quam binas duxisse
1034       IV, VIII    |                Cornua quoque uel cruda coria proficit colligi ad catafractas
1035      III, XIIII   |                medium ligatur funda de corio et utraque manu inpulsus
1036        I, VIII    |                militari scripsit, quae Cornelius Celsus, quae Frontinus perstringenda
1037      III, VIII    |        committuntur et finitis horis a cornicine reuocantur. idoneos tamen
1038      III, XVIIII  |             unum remedium est, ut alam cornumque replices et rotundes, quatenus
1039      III, XVIIII  |         Cauendum uel maxime, ne ab ala cornuque sinistro, quod saepius euenit,
1040       II, V       |          accepit, tamquam praesenti et corporali Deo fidelis est praestanda
1041       II, V       |               lectis iunioribus animis corporibusque praestantibus, additis etiam
1042        I, XIII    |          erratum est, potest postmodum corrigi; proeliorum delicta emendationem
1043      III, XXVI    |              timor et poena in sedibus corrigit, in expeditione spes ac
1044       IV, XXIIII  |            atque tabulatis muro subito corruente inruptioni aditus reseratur. ~
1045       IV, VIII    |             Nam in obsidione Capitolii corruptis iugi ac longa fatigatione
1046      III, II      |             uitiatis haustibus et aere corrupto perniciosissimus nascitur
1047       IV, XXXVIII |             sinistra libonotus, id est corus. Occidentalem uero cardinem
1048       IV, XXXII   |                et militibus exercendis cotidianam curam et iugem exhibebant
1049       II, XVIIII  |         ciuilis polyptychis adnotatur. Cotidianas etiam in pace uigilias,
1050       II, XXIII   |            frequentissime conuenit, ut cotidiani laboris usus in pace difficilis
1051       IV, XXII    |              lapides, sed pro neruorum crassitudine et magnitudine saxorum pondera
1052        I, XI      |            contra aduersarium tiro cum crate illa et claua uelut cum
1053       IV, VI      |              remedium est, ut de ligno crates facerent, quas metallas
1054       IV, XXI     |           erigatur. In uno ergo capite cratibus sine tabulatis contexitur
1055       IV, XV      |            munitione duplici tabulatis cratibusque contexitur. Latera quoque
1056        I, XI      |               Scuta de uimine in modum cratium conrotundata texebant, ita
1057       IV, XL      |         praescripto cursu Dei arbitrio creatoris suscipiunt signa uel deserunt,
1058       IV, II      |           fundamentis, clausere urbes, crebrioresque turres in ipsis angulis
1059        I, Prae    |             Sic regnantium testimoniis crebuit eloquentia, dum non culpatur
1060      III, XXII    |         declinas inire conflictum, sed credant arte aliqua se ideo reuocari,
1061       II, XIIII   |                splendor inportat. Quis credat militem bellicosum, cuius
1062       IV, XXXVIII |          singulis caeli partibus flare credebant, sed experimentum posterioris
1063       II, IIII    |             cuiuis bello duae legiones crederentur posse sufficere. Quapropter
1064      III, I       |          peditum et duo milia equitum, crediderunt posse sufficere, quam manum
1065        I, Prae    |                necessariis requirendum credis, inuenias. ~
1066       II, VIII    |         diligens sobrius legionem sibi creditam adsiduis operibus ad omnem
1067       II, XII     |          praepositi contubernales sibi creditos sub oculis suis iuberent
1068        I, III     |       requiramus. De qua parte numquam credo potuisse dubitari aptiorem
1069      III, III     |        commerciorum pacisque simulatio credulis quam arma nocuerunt. Qua
1070      III, XXI     |             ignari pleniorem uictoriam credunt, si aduersarios aut locorum
1071      III, X       |              illis peritia et reliquis crescat audacia. Ad transitus fluuiorum,
1072      III, XXIIII  |         spicula beluas occidebant, sed crescente audacia postea collecti
1073       II, XXI     |               cohortem et rursus ab ea crescentibus stipendiis cum maiore gradu
1074       IV, XLII    |              regionibus, diuerso lunae crescentis minuentisque statu certis
1075       IV, XXXI    |            Propontidem Pontum Orientem Cretam Cyprum petere directa nauigatione
1076       IV, XXVII   |               Quae ipsa inpunitate cum creuerit, repente admotis machinis
1077       II, VIII    |              eodem petebatur. Si miles crimen aliquod admisisset, auctoritate
1078      III, IIII    |               more maiorum in auctores criminum uindicari, ut ad omnes metus,
1079       IV, VIII    |             seruire. Cornua quoque uel cruda coria proficit colligi ad
1080       IV, XLIIII  |       dimicetur et turribus. Quid enim crudelius congressione nauali, ubi
1081        I, XI      |                contenderet poplites et crura succidere, recederet adsultaret
1082        I, XX      |              ferreas ocreas in dextris cruribus cogerentur accipere. Sic
1083       II, IIII    |         exercitatio, tanta fiducia, ut cuiuis bello duae legiones crederentur
1084       IV, X       |                si natura non praestat, cuiuslibet altitudinis effodiendi sunt
1085       IV          |               Aduersum arietes prosunt culcitae laquei lupi columnae grauiores.~
1086       IV, XXIII   |         remedia. Aliquanti centones et culcitas funibus chalant et illis
1087       II, XXIII   |              certe de cannis, ulua uel culmo et porticus tegerentur ad
1088      III, XXII    |         insidias subsessas passus est, culpam suam non potest excusare,
1089      III, X       |    seueritatemque maximam sumat, omnes culpas militares legibus uindicet,
1090        I, Prae    |            crebuit eloquentia, dum non culpatur audacia. Hac ego imitatione
1091       II, Prae    |              famulus obtuli; non tamen culpatus abscessi. Nec formido iussus
1092      III, X       |                terra complent eorumque cumulo aggerem faciunt. Omnes barbari
1093       IV, XXXIIII |         fabricandis nauibus diligenter cuncta quaerenda sunt, quia maius
1094        I, XVII    |          censuerint appellandos eosque cunctis legionibus praetulisse doceantur.
1095       IV          |           diuino nutu uideantur natae. Cunctos imperatores felicitate moderatione
1096      III, XX      |            cauendum est, ne inimicorum cuneis transuersa tua acies elidatur.
1097      III, XX      |         conloces, siue in medio facere cuneos uolueris, per quos acies
1098       II, XI      |            castris, usque eo, ut etiam cunicularios haberent, qui ad morem Bessorum
1099       IV          |         columnae grauiores.~XXIIII. De cuniculis, per quos aut murus defoditur
1100       II, XI      |              Bessorum ducto sub terris cuniculo murisque intra fundamenta
1101      III, VI      |               interualla sint, ad quae cupimus properare, ne aestate aquae
1102      III, VII     |              opere colligatis inanibus cupis additisque trabibus transitum
1103       IV, XXXIIII |           uitiosam esse quam domum. Ex cupresso igitur et pinu domestica
1104       II, VIII    |                 qui singulas centurias curabant; qui nunc centenarii nominantur.
1105       II, VIII    |   legionariorum praecepto eius cotidie curabatur. Ipse autem iustus diligens
1106        I, XX      |           excidia peruenerunt, cuiquam curae fuit uel catafractas uel
1107      III, X       |           praecipiat. His, ut oportet, curatis, cum dispersi ad praedandum
1108      III, XI      |           saeculis mos fuit parco cibo curatos milites ad certamen educere,
1109      III, II      |          reficiantur ac medicorum arte curentur, principiorum tribunorumque
1110      III, XXVI    |           uelit imitari, si possit, ad currendi uelocitatem, quam Saracenus
1111      III, XI      |         requieto, sudantem cum alacri, currentem cum eo, qui steterit, subire
1112       II, XXIII   |               gradu pleno ambulare uel currere etiam armatos cum sarcinis
1113      III, XXIIII  |                dirigunt - superpositas curriculis cum binis equis uel mulis
1114      III, XXIIII  |         catafracti equi iungebantur ad currum, quibus insidentes clibanarii
1115      III, XXIIII  |           fuere derisui. Nam difficile currus falcatus planum semper inuenit
1116      III, XIIII   |             uehementius enim cum saltu cursuque tela mittuntur. In his duobus
1117       IV, XLVI    |             dicitur acutissimum ferrum curuatum ad similitudinem falcis,
1118      III, XX      |          aliqui in medio uel sinus aut curuatura fit, in eo loco acies frequenter
1119        I, XXVI    |             quos sinus, ne quas habeat curuaturas, ut aequali legitimoque
1120       II, VII     |          bucinatores qui tuba uel aere curuo uel bucina committere proelium
1121      III, VI      |          scientesque praecipere eosque custodiae mancipare addita poenae
1122      III, II      |               est, quemadmodum sanitas custodiatur exercitus, admonebo, hoc
1123        I, IX      |           magis in itinere uel in acie custodiendum est, quam ut omnes milites
1124       II, XXIIII  |            bellicae iugibus exercitiis custodire, cui contingit non tantum
1125        I, Prae    |                disponis, agnoscas olim custodisse Romani imperii conditores
1126      III, X       |                hos, disciplinae regula custodita, omni opere fossisque faciendis
1127      III, I       |          consistit, disciplinae ordine custodito et intellegerentur celerius
1128       II, XXII    |           exercitiis et processionibus custoditur, ut in ipsa pugna facilius
1129       II, V       |              formatur. Nam uicturis in cute punctis milites scripti,
1130       II, VI      |             quinque, equites loricatos CXXXII, et appellatur cohors miliaria;
1131       IV, VIII    |              ex ualidissimis arboribus cylindri, quas taleas uocant, ut
1132       IV, XXXI    |     Propontidem Pontum Orientem Cretam Cyprum petere directa nauigatione
1133        I, XII     |              illa cratis et claua ideo dabantur, ut, cum uera et leuiora
1134       II, XVIIII  |               enim difficile commeatus dabatur, nisi causis iustissimis
1135        I, XXVIII  |           Indiam bellando penetrarunt? Dacos autem et Moesos et Thracas
1136       IV, XXXIII  |             texuerunt. Liburnia namque Dalmatiae pars est Iadertinae subiacens
1137      III, VI      |            incursum uel facile ac sine damno repellat inlatum. Primum
1138      III, Prae    |               Viam abscedendi hostibus dandam, ut deleantur facilius fugientes.~
1139      III, V       |            tubam aut cornu aut bucinam dantur; tuba quae directa est appellatur;
1140       IV, XLVI    |           clauum? De lusoriis, quae in Danubio agrarias cotidianis tutantur
1141       II, II      |               Denique Macedones Graeci Dardani phalangas habuerunt, ut
1142      III, I       |             armorum. Nam cum Xerxis et Darii et Mithridatis ceterorumque
1143        I, XIII    |              principiorum experimentis datis ostendissent se omnia, quae
1144       II, VI      |              sex milia centum, equites DCCXXX. Minor itaque numerus armatorum
1145      III, XXV     |                fuisse, quibus uictoria debebatur. ~
1146      III, XVII    |              forfex, superfluos habere debebis post aciem, de quibus cuneum
1147      III, VI      |              ut scirent, ad quae signa deberent inpedimenta colligere. Sed
1148       IV, XLVI    |             capitur tamquam inermis et debilis nauis; quid enim salutis
1149       II, XXIII   |           consuetudo et animos militum debilitaret et corpora. Siluam caedere,
1150       II, III     |           necesse est aliquantos morbo debilitari atque dimitti, aliquantos
1151      III, XI      |                 a collectis et paratis debilitetur inimicis. Ideoque prouidendum
1152       II, VIII    |           centenarii nominantur. Erant decani, denis militibus praepositi,
1153       II, XIII    |        degentibus unus quasi praeesset decanus, qui caput contubernii nominatur.
1154       IV, XXX     |             spatium mensuratur itemque decempeda figitur et umbra ipsius
1155       IV, XXX     |         collecto nemo dubitat ex umbra decempedae inueniri altitudinem ciuitatis,
1156      III, VIII    |     conponuntur. Opus uero centuriones decempedis metiuntur, ne minus foderit
1157      III, XXII    |           aduersarium arcet a transitu deceptumque a fronte et a tergo concludit.
1158       IV, XXIII   |                et, quod saepe accidit, decidat, salutis una spes superest,
1159       II, XV      |                tenebat nona comitante. Decima cohors in secunda acie sinistrum
1160       IV, XXXVIIII|            ortum, id est in diem VIII. decimum kal. Octobres, secura nauigatio
1161      III, VI      |           quaerentes inprouiso terrore decipere. ~
1162      III, III     |     aduersariorum dolo atque periuriis decipiatur prouincialium incauta simplicitas.
1163      III, XXII    |               modis tuto possit fieri, declarandum est. Primum ut tui nesciant,
1164       IV, XXXVIII |                ut uentis principalibus declaratis eos, qui ipsis dextra laeuaque
1165       II, XV      |               acies, si pugna immineat declaretur unius legionis exemplo;
1166      III, Prae    |              omittam cetera, Xanthippi decleratur exemplo, qui Atilium Regulum
1167      III, III     |                omni tempore necessitas declinanda, ita ut urbes atque castella
1168        I, XX      |              dum exercitium laboremque declinant, cum maximo dedecore trucidantur
1169      III, IIII    |        proelium, qui armorum exercitia declinarant, ad eiusmodi praecipitantur
1170      III, XXI     |             non tam tela hostium cupit declinare quam uultum. (Ceterum clausi,
1171      III, XI      |               aduentat? Hoc et ueteres declinarunt et superiore uel nostra
1172      III, XXII    |                 ideo te recedere, quia declinas inire conflictum, sed credant
1173      III, XXVI    |                equitandi scientiam uel decorem, quae Hunnorum Alanorumque
1174        I, XXIII   |         dracones et signa constitutum. Decumana autem porta, quae apellatur,
1175       II, XIIII   |         similiter XXXII equites ab uno decurione sub uno uexillo reguntur.
1176       II, XIIII   |            conuenit edomari. Itaque ad decurionem et sanitatis et exercitationis
1177      III, VII     |          equitem patitur, si per plana decurrat, ductis multifariam spargitur
1178        I, III     |             militiae, primum laborare, decurrere, portare pondus et solem
1179       II, XXII    |            siue ad opus aliquod uel ad decursionem campi exeunt milites, tubicine
1180       IV, XXXVIIII|             sunt lege naturae. Pachone decurso, id est post ortum Pliadum,
1181        I, XX      |       laboremque declinant, cum maximo dedecore trucidantur ut pecudes.
1182        I, III     |                conpelli, qui ubi nomen dedere militiae, primum laborare,
1183      III, VI      |          dissimulatio occasionem nobis dederit, non oportet omitti, sed
1184       IV, VII     |             aqua prohibet inclusos uel deditionem sperat a fame, quando omnes
1185       IV, XII     |               expositis copiis in spem deditionis formidinem geminant tubarum
1186       II, XXV     |                quibus materies ac pali dedolantur atque serrantur. Habet praeterea
1187      III, IIII    |               abrupta facere, materiem dedolare, aperire fossam, occupare
1188      III, XIIII   |            dirigunt saxa. Quibus scuta deerant, siue lapidibus manu iactis
1189        I, II      |               contemptum et non possit deesse prudentia, quae et modestiam
1190      III, XVIIII  |            conuersi tui sociorum terga defendant; sed in angulo ipsius extremitatis
1191       IV, XXX     |                Quae ad obpugnandas uel defendas urbes auctores bellicarum
1192       IV          |           quibus uel nostrae ciuitates defendendae sint uel hsotium subruendae,
1193        I, XVI     |          habeatur, ut mons sit aliquis defendendus aut collis, ut ab obpugnatione
1194       II, XXV     |                 Non solum autem castra defendunt, uerum etiam in campo post
1195        I, VII     |           laudatum. Iuuentus enim, cui defensio prouinciarum, cui bellorum
1196      III, XXII    |              plurimum prosit, tamen ad defensionem suam potest adcusare fortunam;
1197       IV, VII     |                             VII. Multa defensionum obpugnationumque sunt genera,
1198       IV, VI      |               propugnaculis exterritis defensoribus adpositisque scalis occupet
1199       IV, I       |             patentibus constitutas, ut deficiente auxilio locorum arte tamen
1200      III, III     |            adgregetur. Quod si tributa deficiunt, prorogato auro conparanda
1201        I, XI      |           autem tironibus singuli pali defigebantur in terram, ita ut nutare
1202       IV, XXI     |              trabes in terram praealta defigitur, cui in summo uertice alia
1203        I, IX      |               cuius spatium non potest definiri. Sed et cursu praecipue
1204      III, VIIII   |                trium horarum certamine definitur, post quem partis eius,
1205      III, VIII    |         diffundunt. tribus autem modis definiunt castra muniri posse. Primum
1206      III, XXV     |             reparanda. Nec oportunitas defit, cum pro felicitate superbius
1207        I, IIII    |        obliquis ictibus uenientia tela deflectere, plagam prudenter uitare,
1208       IV, VIII    |              enim pudicissimae feminae deformato ad tempus capite libere
1209       II, XIIII   |          calciati sint, ut arma omnium defricentur ac splendeant; similiter
1210      III, XXV     |        reparationis multis fortuna non defuit, et medicina quaerenda est.
1211        I, XXVIII  |           possit exercitum. Neque enim degenerauit in hominibus Martius calor
1212      III, VIII    |           aliquanti pedites equitesque degentes tutum iter commeantibus
1213       II, XIII    |            militibus sub uno papilione degentibus unus quasi praeesset decanus,
1214                   | dehinc
1215       IV, XL      |          uocant, cum praescripto cursu Dei arbitrio creatoris suscipiunt
1216       IV, XXXVI   |              cauendum, ne continuo, ut deiectae fuerint trabes, secentur
1217        I, XXVIII  |                pacis homines partim ad delectationem otii partim ad ciuilia transduxit
1218        I, X       |          campum Martium uicinum Tiberi delegerunt, in quo iuuentus post exercitium
1219      III, X       |              et Ambronum publico Marte deleret. Facilius autem est ad uirtutem
1220        I, XX      |             antiqua penitus consuetudo deleta est; nam licet exemplo Gothorum
1221      III, XXIIII  |             quadrigae cum incidissent, deletae sunt. Tribulus autem est
1222        I, XX      |        multitudine sagittariorum saepe deleti sunt; nec post tot clades,
1223      III, X       |          Mallii legiones intra Gallias deleuerunt; quarum reliquias cum Gaius
1224      III, IIII    |         faciunt, qui in sedibus itiose delicateque uixerunt. Nam asperitate
1225        I, III     |                bellum; sed tunc nullis deliciis frangebantur, (sudorem cursu
1226        I, XIII    |          postmodum corrigi; proeliorum delicta emendationem non recipiunt,
1227        I, Prae    |             XXIII. Quali specie castra delinianda sint.~XXIIII. Quo genere
1228        I, XXIII   |               praetorium est, per quam delinquentes milites educuntur ad poenam. ~
1229       II, VII     |             qui in castris ad podismum demetiuntur loca, in quibus tentoria
1230        I, VIII    |        cotidiana exercitia armorum est demonstranda doctrina. Sed huius rei
1231      III, III     |            sunt interclusis itineribus denegantur. Sed fidelis horreorum custodia
1232       II, XVII    |          sollertia, si conpetentes non denegentur expensae. ~
1233       IV, XXXII   |           retinebant; sub quibus erant deni tribuni per cohortes singulas
1234       II, VIII    |              nominantur. Erant decani, denis militibus praepositi, qui
1235      III, XV      |          multitudo sufficiat, etiam in deno uel amplius acies ordinari.
1236       IV, III     |                ea, quae inter parietes densata fuerat, ad muri uicem ingruentibus
1237       IV, III     |             illos mittitur uectibusque densatur, (ita ut a muro primus paries
1238       IV, XXXVIIII|          minima noxque prolixa, nubium densitas, aeris obscuritas, uentorum
1239       IV, XXIII   |               Plures in modum forficis dentatum funibus inligant ferrum,
1240      III, XVII    |           defendere, alia periculosius denudabis. Quod si bellatorum tibi
1241        I, X       |     lassitudinem cursus natandi labore deponeret. Non solum autem pedites
1242       II, XX      |            eligebantur, qui et seruare deposita scirent et singulis reddere
1243       IV, XVIII   |          machinam frequenter incendit. Depositi quoque homines funibus,
1244      III, V       |            aliquando erectis aliquando depositis indicant quae geruntur. ~
1245       II, XX      |           sumptus suos scit apud signa depositos, de deserendo nihil cogitat,
1246        I, VI      |               Cum haec in tirone signa deprehenderis, proceritatem non magno
1247       IV, XXXVII  |           aduentus earum uel consilium deprehendi. Ne tamen exploratiae naues
1248      III, VI      |               suspitionibus uel oculis deprehendunt et interdum transfugae proditoresque
1249      III, VI      |              prius conuenit explorare; deprehensa uero subsessa, si circumueniatur
1250       IV, XXI     |          libramento, ut, si unum caput depressis, aliud erigatur. In uno
1251       IV, XXI     |                tunc per funes adtracto depressoque alio capite eleuati inponuntur
1252      III, I       |       multitudine quam hostium uirtute depressos. Nam pluribus casibus subiacet
1253       IV, XLV     |            ipsa ordinatione circumdati deprimantur. In cornibus autem praecipuum
1254      III, XIIII   |            contrarius tua inflectit ac deprimit, hostium adiuuat tela, puluis
1255      III, I       |         tironum dilectum exercitiumque deprompsit, sequens legionis institutionem
1256      III, VIIII   |                primum rationem proelii depugnandique cupit audire praecepta.
1257      III, XX      |          proelium fieri. Sed hoc genus depugnationis periti armorum non optimum
1258      III, XX      |                                    XX. Depugnationum septem sunt genera uel modi,
1259      III, VIIII   |                in unum collectos quasi depugnaturos conflictu publico exercebit
1260       II, VIII    |           praefecti legionis a tribuno deputabatur ad poenam. Arma omnium militum,
1261        I, VI      |                adulescens Martio operi deputandus uigilantibus oculis, erecta
1262       IV, VII     |           inclusum seruari non potest, deputari oportet ad laridum, ut adminiculo
1263       IV, XVI     |               machinae breuiores (uel) deputatae turribus magnis aduentui
1264      III, VIII    |               quibus per contubernales deputatos ad munera aqua lignum et
1265      III, IIII    |               aut ad castella urbesque deputet muniendas atque seruendas,
1266       IV, XX      |                liberata est et machina derelicta. ~
1267       IV, XXVI    |            post metum murorum uigiliis derelictis requieuerit incauta securitas,
1268       IV, XVIII   |             machinamentum illud ingens dereptis coriis de lignis exurit.
1269        I, XII     |                facile uicere sed etiam derisere Romani. Caesa enim, quouis
1270      III, XXIIII  |          terrorem, ita postmodum fuere derisui. Nam difficile currus falcatus
1271       IV, XXI     |             parte trochleis laxant, ut descendat ad murum, statimque de turri
1272        I, XXVII   |            cliuosis et arduis locis et descendere et ascendere utraque acies
1273      III, XIII    |        subiectos enim uehementius tela descendunt, et maiore impetu obnitentes
1274       IV, XXII    |                arcuballistas et fundas describere superfluum puto, quae praesens
1275       IV, XXVIII  |            uocant. (Saepe, cum obsidio describitur, inuenitur in historiis
1276       II, IIII    |          militaris iuris exponam. Quae descriptio si obscurior aut inpolitior
1277        I, IIII    |                gestus docere, ne locum deserat, ne ordines turbet, ut missile
1278       II, XX      |               apud signa depositos, de deserendo nihil cogitat, magis diligit
1279       II, III     |              atque dimitti, aliquantos deserere uel diuersis casibus interire;
1280      III, VI      |                 Qui uero extremi sunt, deserti a suis ui hostium et propria
1281       II, V       |         praeceperit imperator, numquam deserturos militiam nec mortem recusaturos
1282        I, VI      |           proceritatem non magno opere desideres. Utilius est enim fortes
1283       II, VI      |              et quinta cohors strenuos desideret milites, quia, sicut prima
1284      III, VIIII   |              aut penuria maceratur aut desiderio suorum reuocatur ad propria
1285        I, I       |     meditatione praenoscere, seuere in desides uindicare. Scientia enim
1286        I, VI      |                ille horridus alter~    Desidia latamque trahens inglorius
1287        I, XX      |              interueniente neglegentia desidiaque cessaret, grauia uideri
1288      III, VIIII   |              qui pugnare longo tempore desierunt. Sed cum legiones auxilia
1289        I, XVIII   |                partibus et insilire et desilire condiscerent, euaginatos
1290      III, XX      |            numero suorum et de uirtute desperant. Et si bene ordinauerint,
1291      III, XXI     |              sunt hostibus pares, quia desperantes sciunt aliud sibi licere
1292      III, VIIII   |          uirtus augetur aut frangitur. Desperantibus autem crescit audacia adhortatione
1293      III, XXII    |                qui ducem suum sentiunt desperare. Illud quoque uitandum est,
1294      III, XXV     |    superioribus sunt habiti qui minime desperarunt. Nam in simili condicione
1295       IV, XXV     |              enim quaedam uirtutis est desperatio. In hoc casu unum oppidanis
1296      III, VIIII   |               nihil magnum faciens per desperationem abire conpellitur. Tum fracti
1297      III, X       |            opere praedicendum, ut nemo desperet fieri posse quae facta sunt.
1298       IV, XVIII   |             uel falaricas cum incendio destinant, ut perruptis coriis uel
1299      III, XXII    |             auersis semitis longe ante destinat expeditos et praecedentem
1300        I, XVI     |         lapides de funda uel fustibalo destinati sagittis sunt omnibus grauiores,
1301       II, VII     |             sacram imperatoris iudicio destinatur. Minor tribunus peruenit
1302      III, XX      |          diuisa cornua et mediam aciem destitutam. Quinta depugnatio est quartae
1303      III, X       |          securos inermes discalciatos, destratis equis, nihil suspiciantes
1304       IV, XXIII   |           materia molliore fractus non destruat murum. Alii laqueis captos
1305       IV, XVII    |            habet arietem, cuius impetu destruit muros, circa mediam uero
1306        I, XXVIII  |               uictores otio et armorum desuetudine eneruauerit, ut secundo
1307      III, VI      |           transfugae proditoresque non desunt, quemadmodum occurri ingruentibus
1308       IV, XVIIII  |        altiorem, ne defensores moenium desuper urbi uentura possit obprimere.
1309      III, XX      |           similis secundae, sed in hoc deterior, quod a sinistro cornu tuo
1310      III, XX      |               exercitus partem, in qua deteriores bellatores habere te nosti,
1311       IV, VIII    |       bellatores solent (equos quoque) deterrere. Trabes quoque et tabulata
1312        I, IX      |           praestingit oculos mentemque deterret priusque plagam infligit,
1313      III, I       |         prouideant, ne quid respublica detrimenti capiat, consules ambo alterue'.
1314      III, IIII    |               et, ne a contubernalibus detrudantur, scutis inuicem obuiantibus
1315      III, XX      |         adgrediaris atque circumeas et detrudendo atque supercurrendo ad hostium
1316       IV, XLVI    |           pugnandi impetum perdunt qui detruduntur in terras. In eiusmodi certamine
1317       IV, XXXVIIII|         commeantes a terrestri itinere deturbat. Post natalem uero, ut ita
1318      III, VI      |         qualitate perdiscat, conpendia deuerticula montes flumina ad fidem
1319      III, VIII    |        inundari, ne sit in abruptis ac deuiis et circumsedentibus aduersariis
1320       II, VIII    |            tota legione omni labore ac deuotione contenderent ad tanta praemia
1321        I, XXVIII  |                 XXVIII.) Haec fidei ac deuotionis intuiti, imperator inuicte,
1322      III, V       |            uictoria' 'palma' 'uirtus' 'Deus nobiscum' 'triumphus imperatoris'
1323       II, XXIII   |                 ut et ars dirigendi et dexterae uirtus possit adcrescere.
1324        I, XX      |           manum gladiis pugnatur, tunc dextros pedes in ante milites habere
1325       II, XXV     |               singula enumerando plura dicantur, uniuersa, quae in quocumque
1326      III, X       |           fieri posse quae facta sunt. Dicat aliquis: Multi anni sunt,
1327      III, III     |           commeatu pabulo frumentisque dicatur. Saepius enim penuria quam
1328       IV, XXII    |      uehementior inuenitur. Scorpiones dicebant, quas nunc manuballistas
1329        I, XX      |               enim apud antiquos murus dicebatur pedestris exercitus, nisi
1330        I, VIII    |               hoc opusculo fidelissime dicere, quae Cato ille Censorius
1331      III, I       |               si magnae hostium copiae dicerentur, consularis potestas cum
1332      III, X       |                diligenter exercuit, ut diceret fodientes luto inquinari
1333       IV, XXI     |         Thebanis, ut extinctus fulmine diceretur. Et ideo sambuca exostra
1334       II, XV      |              exculcatores et armaturas dicimus, scutati (qui) plumbatis
1335        I, XXVIII  |                omnes in Romani imperii dicione consistant. Sed longae securitas
1336        I, VI      |                apibus Mantuanus auctor dicit esse seruandum~    'Nam
1337        I, III     |             aranti Quinctio Cincinnato dictaturam constet oblatam. Ex agris
1338       II, XXIII   |            reuertimur, unde, sicut iam dictum est, exercitus nomen accepit.
1339      III, I       |             difficultatem experimentis didicerant, non tam numerosos quam
1340       II, XIIII   |               nouerit, qui omnem artem didicerit armaturae, uigilans sobrius
1341        I, I       |             facere metuit quod se bene didicisse confidit. Etenim in certamine
1342        I, XXVII   |          milites adsidua exrrcitatione didicissent. ~
1343        I, VIII    |            docere possit quod ipse non didicit? De historiis ergo uel libris
1344       IV, XXXVIIII|              XXXVIIII. Sequitur mensum dierumque tractatus. Neque enim integro
1345      III, VIIII   |          inuenitur, oportunum sibi non differat inire conflictum. Si uero
1346      III, XI      |      manentibus paratus aduenerit, aut differatur egressus aut certe dissimuletur,
1347      III, XII     |                 et noueris te oportere differre, si exercitati bellatores
1348      III, VI      |               obsit euntibus, ne hieme difficiles aut inuiae occurrant paludes
1349      III, XVIII   |           prouidus, quia sinistra pars difficilior est et uelut manca in acie
1350      III, II      |             abruptis et fossarum hiatu difficillimis semitis seque et equos suos
1351      III, I       |             Veteres autem, qui remedia difficultatem experimentis didicerant,
1352       II, IIII    |                uidebitur, non mihi sed difficultati ipsius rei conuenit inputari.
1353       IV, XI      |             alueos aliaque patula uasa diffunditur, qui calore solis duratur
1354      III, VIII    |            ultra quam conuenit latiora diffundunt. tribus autem modis definiunt
1355       IV          |         diuersis auctoribus in ordinem digeram, nec laboris pigebit, cum
1356       IV, XXX     |                 ut arbitror, utilitate digessi, illud iterum iterumque
1357      III, XXII    |                                  XXII. Digestis omnibus, quae ratio militaris
1358        I, VI      |       musculosis, ualentibus brachiis, digitis longioribusm uentre modicus,
1359       II, XVII    |           pingebant, ut ipsi nominant, digmata, sicut etiam nunc moris
1360      III, VIIII   |            auctoribus breuiatos legere dignabitur, quam primum rationem proelii
1361      III, X       |             quam libertas retinetur et dignitas, propagantur prouinciae,
1362       II, VIII    |                comitiuae primi ordinis dignitatem, qui absente legato tamquam
1363      III, VIII    |               non operatur, priuilegio dignitatis ante fossam in procinctu
1364      III, VIII    |               arborum, ne terra facile dilabatur, agger erigitur; supra quem
1365      III, VIIII   |               cito posse finiri et, si dilatus fuerit in longum, aut penuria
1366      III, X       |        commorantur, subito occupet cum dilectis. Illa enim ante temptanda
1367       II, XVII    |           exercitati et prudentes uiri dilectui praeponantur, celeriter
1368        I, VII     |           etiam animis praestantissimi diligantur; uires regni et Romani nominis
1369       II, V       |            secundum Deum generi humano diligenda est et colenda. Nam imperator
1370       II, I       |            eorum desiderat fidem atque diligentiam, qui milites probant. In
1371      III, XI      |       solliciti, quanto maior speratur diligentibus gloria et maius periculum
1372        I, VIII    |                duxerunt, quae Paternus diligentissimus iuris militaris adsertor
1373        I, X       |            armorum sudorem pulueremque dilueret ac lassitudinem cursus natandi
1374       IV, XXI     |              transuersa trabes longior dimensa medietate conectitur eo
1375       IV, VII     |            collegisse, nisi ab exordio dimensione salubri per idoneos erogatio
1376       II, II      |             quae semper cum legionibus dimicans tantum hostium uicit, quantum
1377       IV, XXXIII  |            nauium fuerunt. Sed Augusto dimicante Actiaco proelio, cum Liburnorum
1378      III, XX      |            quae loci beneficio adiuuat dimicantem. In hac quoque et cum paucioribus
1379        I, XXVI    |         confundi, si intercisa acie ad dimicantium terga hostis accesserit.
1380      III, VIIII   |      necessitatem protrahi an celerius dimicari; interdum enim sperat aduersarius
1381      III, X       |               se posse confidunt; haec dimicaturis est necessaria, per quam
1382       IV, XLII    |                 retardat aduersa. Quae dimicaturo magna sunt cautione uitanda.
1383       II, II      |               qui discrepant, antequam dimicent. Denique cum in expeditionibus
1384       II, XX      |              quod milites consecuntur, dimidia pars sequestraretur apud
1385       II, Prae    |         eligendem.~XX. Donatiui partem dimidiam debent apud signa milites
1386      III, VIII    |               firmantur. Nam a castris diminutiuo uocabulo sunt nuncupata
1387       II, III     |              per testimoniales ex more dimissis non sunt alii substituti.
1388       II, III     |      aliquantos morbo debilitari atque dimitti, aliquantos deserere uel
1389      III, V       |       indumentis et in ipsis armis, ut dinoscatur hostis, praecipit custodiri;
1390        I, XVII    |           bella confecta, usque eo, ut Diocletianus et Maximianus, cum ad imperium
1391       IV, XLV     |            instruendae sunt acies, non directae ut in campis, sed incuruae
1392       IV          |           opere debere muniri.~II. Non directos sed angulosos muros faciendos.~
1393        I, XIIII   |            ictu uel in palum uel iuxta dirigat missile. Eo enim exercitio
1394       IV, XXII    |        mensuram eius ante collegerint, dirigatur, penetrat quodcumque percusserit.
1395      III, IIII    |                iacendas, ad missibilia dirigenda, ad iactandos lapides uel
1396       II, XXV     |            contubernia ad armandum uel dirigendum, hoc est undecim homines,
1397      III, X       |        uacantes certe, securos inermes discalciatos, destratis equis, nihil
1398        I, IX      |                celeriter et aequaliter discant. Periculum enim ab hostibus
1399        I, IIII    |              per laborem usum militiae discebat.' Melius enim est, ut exercitatus
1400       IV, XXVII   |       aduersarius a laboris intentione discedat, quibus reddatur incautior,
1401        I, IIII    |          Habeat etiam spatium uniuersa discendi. Neque enim parua aut leuis
1402      III, X       |            exigunt noctes. Veremur, ne discere nequeamus quae a nobis alii
1403      III, XXV     |             quasi uictor ex omni parte discesserit. Quod si aliquo casu omnis
1404        I, XV      |               doceantur. Quam artem et disci opus est diligenter et cotidiano
1405      III, I       |         sequens legionis institutionem disciplinamque edocuit militarem, hic tertius
1406      III, X       |         plurimum prosint. Inter hostes discordiarum serere causas sapientis
1407       II, II      |                uictoriam peruenire qui discrepant, antequam dimicent. Denique
1408       II, XXI     |            equites a peditibus soleant discrepere. Per hanc ergo contextionem
1409       IV          |                urbium consitutio prima discreuit. In his nomen reipublicae
1410      III, VIII    |              et incautum est plenumque discriminis exercitum passim sine aliqua
1411       IV, XII     |              stupentibus oppidanis, si discriminum experimenta non norunt,
1412       II, XXIII   |              est, quod seruare ordines discunt et uexillum suum in tantis
1413        I, IIII    |              perfectius inbuuntur quae discuntur a pueris. Deinde militaris
1414      III, XXII    |             suos equites posuerunt, ut discurrentes aduerasrios uidere non sinerent,
1415       IV, XXVII   |         requiem aut ad curanda corpora disperguntur. Quod in ciuitate cum coeperit
1416      III, VIII    |              somni, pascentium equorum dispersio occasionem superuentibus
1417      III, Prae    |                recedatur, si consilium displicet pugnae.~XXIII. De camelis
1418      III, VIII    |           ambulat commeatus, praesidia disponantur, siue illae ciuitates sint
1419      III, X       |              superuentus nullo sciente disponat atque ita iter suum temperet,
1420        I, Prae    |          sponte pro reipublicae salute disponis, agnoscas olim custodisse
1421      III, XXVI    |       cognoueris aduersariis proditum, dispositionem mutare te conuenit. Quid
1422       IV          |            potuit diuina conferre. Sed dispositionibus uestrae clementiae quantum
1423      III, VIII    |              orbem circa propria signa dispositis, cincti gladio fossam aperiunt
1424        I, XXVI    |              exercitio milites in acie dispositos ordines seruent necubi contra
1425      III, XXVI    |           arbitrium aliquid facere aut dissimulare debemus, sed id solum agere,
1426        I, XXVIII  |               neglegentius agi, postea dissimulari, ad postremum olim in obliuionem
1427        I, VII     |                tirones per gratiam aut dissimulationem probantium tales sociantur
1428      III, XI      |          differatur egressus aut certe dissimuletur, ut, cum aduersarii insultare
1429       IV, XXVIIII |              quicquid percusserint aut dissoluere aut inrumpere consuerunt.) ~
1430      III, XIII    |               hoste certamen. Sed illa distantia est, quod, si de peditibus
1431      III, XIIII   |               tergo in latum sex pedes distare uoluerunt, ut haberent pugnantes
1432       II, XXIII   |          cesset armorum, nihil paganus distat a milite. ~
1433        I, VIII    |        regionibus et mundi ipsius fine distendit. Haec necessitas conpulit
1434        I, VI      |            pedibus non superflua carne distentis sed neruorum duritia collectis.
1435        I, XXVI    |               legitimoque spatio miles distet a milite. Tunc praecipiendum,
1436        I, XVIII   |              militibus salitio equorum districte est semper exacta. Quem
1437      III, Prae    |           solum rei bellicae sed etiam diuersarum artium uiguit industria,
1438       II, II      |               haec ipsa si sollemnibus diuersisque exercitiis prope cotidie
1439       II, Prae    |                      I. In quot genera diuidatur res militaris.~II. Quid
1440      III, VIII    |                Nam singulae centuriae, diuidentibus campidoctoribus et principiis,
1441       II, I       |                et uiris. Haec) in tres diuiditur partes, equites pedes classem.
1442       IV, XL      |          obseruationis curam trifariam diuidunt. Aut enim circa diem statutum
1443      III, VI      |          inpedimentis laxamento aliquo diuiduntur, ne constipati laedantur
1444       II, XVII    |            superari barbaros cupit, ut diuinitas nutu, dispositione imperatoris
1445       II, XXI     |              humano consilio sed etiam diuinitatis instinctu legiones a Romanis
1446       II, XX      |                 Illud uero ab antiquis diuinitus insitutum est, ut ex donatiuo,
1447      III, XX      |             occasionem, qua inuadat et diuisa cornua et mediam aciem destitutam.
1448       II, XIII    |        accidere, cohortes in centurias diuiserunt et singulis centuriis singula
1449      III, XVIII   |              in fluminum transgessione diuisis, in paludibus occupatis,
1450        I, IX      |            semper grauissimum sustinet diuisus et inordinatus exercitus.
1451      III, VII     |           multifariam spargitur fossis diuisusque facile transitur. Nauigeri
1452      III, III     |      conparanda sunt omnia. Neque enim diuitiarum secura possessio est, nisi
1453        I, I       |               est; Afrorum dolis atque diuitiis semper impares fuimus; Graecorum
1454      III, X       |            cautela, nihil nocturni aut diurni superuentus hostium nocere
1455        I, XXI     |         sudibus castra constituit. Sic diurno uel nocturno superuentu
1456        I, I       |         sollerter eligere, ius, ut ita dixerim, armorum docere, cotidiano
1457       IV, XV      |                             XV. Vineas dixerunt ueteres quas nunc militari
1458      III, XXI     |             laudata sententia est, qui dixit uiam hostibus, qua fugerent,
1459      III, X       |                 cuius usus intercidit, doceamur exemplis. Apud ueteres ars
1460        I, XI      |             qui diligenter exercitatus docebatur ad palum. A singulis autem
1461      III, II      |                studiosius armorum arte docendus sit semper exercitus, cum
1462        I, Prae    |                uel armorum disciplinam docentes dispersa et inuoluta celantur,
1463       II, X       |             omnium legebatur, ut recte doceret alios quod ipse cum laude
1464        I, II      |             ualet; quo loco ea, quae a doctissimis hominibus conprobata sunt,
1465        I, VI      |             declaratur indiciis, sicut doctissimorum hominum disciplina conprehendit (;
1466        I, XIIII   |         conpellitur. In qua re armorum doctor adtendit, ut magnis uiribus
1467      III, Prae    |        petiturus Italiam Lacedaemonium doctorem quaesiuit armorum, cuius
1468       II, XXIII   |        prolusione comitantur nec inter doctos aliquis error existit, cum
1469      III, X       |        imperium? Hanc quondam relictis doctrinis omnibus Lacedaemonii et
1470       II, XXV     |           terra portetur. Habet quoque dolabras secures ascias serras, quibus
1471      III, VI      |            praecedere cum securibus ac dolatoriis milites et cum labore uias
1472        I, IIII    |               aduenisse pugnandi, quam doleat praeterisse. Habeat etiam
1473      III, III     |              uitetur, ne aduersariorum dolo atque periuriis decipiatur
1474      III, XXVI    |              terrore melius est hostem domare quam proelio, in quo amplius
1475       IV, XXXIIII |                cupresso igitur et pinu domestica siue siluestri et abiete
1476      III, X       |             comes, quis tribunus, quis domesticus, quis contubernalis quantum
1477      III, XI      |         pugnandi doctrina consiliumque dominatur. Veteribus saeculis mos
1478        I, VII     |                sociantur armis, quales domini habere fastidiunt. A magnis
1479       II, Prae    |               Quid enim audacius, quam domino ac principi generis humani,
1480       II, Prae    |               principi generis humani, domitori omnium gentium barbararum,
1481       IV, VII     |            hortorum cura in uirdiariis domorum uel areis exerceatur, utilitatis
1482      III, Prae    |        prostratis exercitibus cepit ac domuit unoque congressu triumphans
1483       IV, XXXIIII |               nauem uitiosam esse quam domum. Ex cupresso igitur et pinu
1484       II, Prae    |               tironibus~eligendem.~XX. Donatiui partem dimidiam debent apud
1485       II, XX      |        sustententur annona, ex omnibus donatiuis augetur eorum pro medietate
1486       II, XX      |         diuinitus insitutum est, ut ex donatiuo, quod milites consecuntur,
1487      III, X       |                 ut cibum capientes aut dormientes aut uacantes certe, securos
1488        I, XX      |              potest, faciat? Quid ipsi draconarii atque signiferi, qui sinistra
1489       II, XIII    |                per singulas cohortes a draconariis feruntur ad proelium. Sed
1490       II, VII     |               signa portant, quos nunc draconarios uocant. Tesserarii qui tesseram
1491       IV, XVII    |              accipit pontem, factum de duabus trabibus saeptumque de uimine,
1492      III, VIIII   |                Sed conflictus publicus duarum aut trium horarum certamine
1493       IV, XXXVIIII|               menses aptissimi, quidam dubii, reliqui classibus intractabiles
1494      III, XVIII   |             uidentur qui prouocare non dubitant. Inimici autem incipiunt
1495      III, VIIII   |                  Cauendum enim est, ne dubitantem formidantemque exercitum
1496        I, III     |           parte numquam credo potuisse dubitari aptiorem armis rusticam
1497       IV, XXX     |          mensuratur. Quo collecto nemo dubitat ex umbra decempedae inueniri
1498       IV, XXXVIII |                uocabula ad summouendam dubitationem non solum Graeca sed etiam
1499        I, I       |            prudentiaque nos uinci nemo dubitauit. Sed aduersus omnia profuit
1500      III, X       |          maximis custodiri. Quis autem dubitet artem bellicam rebus omnibus
1501      III, XX      |                Tantum est, ut electi a duce sapientissimo in his locis,
1502       II, VIII    |          centurias, id est CC homines, ducebat in acie secunda, quem nunc
1503       II, VIII    |                acie secunda, quem nunc ducenarium uocant. Princeps autem primae
1504      III, XVII    |                uel forficem facias. Si ducenda sit serra, item ex abundantibus
1505      III, VIIII   |            occasione capta ad publicam ducendi sunt pugnam; sed ante minoribus
1506      III, VI      |        legebant, quos non amplius quam ducentis sagmariis puerisque praeficerent.