Liber, caput

5021        I, III     |                ferre condiscant, parco uictu utantur et rustico, interdum
5022      III, III     |              hostis inferens bellum ad uictum suum poterit occupare, non
5023      III, VI      |           ambulantes eosdem uel pabula uictumque quaerentes inprouiso terrore
5024       II, V       |          principis legio formatur. Nam uicturis in cute punctis milites
5025        I, XII     |          aduersarium sauciat, antequam uideat. Ideoque ad dimicandum hoc
5026       II, IIII    |               obscurior aut inpolitior uidebitur, non mihi sed difficultati
5027        I, VII     |        omnesque, qui aliquid tractasse uidebuntur ad gynacea pertinens, longe
5028        I, I       |                  I. Nulla enim alia re uidemus populum Romanum orbem subegisse
5029      III, XVIII   |           aduersum praesentes scientes uidentes aequa condicione pugnatur. ~
5030      III, XXVI    |       produxeris militem, nisi cum eum uideris sperare uictoriam. Subita
5031      III, X       |              tempus aut omnino numquam uiderunt homines uulnerari uel occidi,
5032       II, XX      |          maximam curam, in quibus suam uidet positam esse substantium.
5033      III, X       |               diu nemo quaesiuit, quia uigentibus pacis officiis procul aberat
5034      III, VIII    |      inpossibile uidebatur in speculis uigilantes singulos permanere, ideo
5035        I, VI      |                Martio operi deputandus uigilantibus oculis, erecta ceruice,
5036      III, VIII    |            horis nocturnis necesse sit uigilare. A tubicine omnes uigiliae
5037      III, XXVI    |             bello qui plus in agrariis uigilauerit, plus in exercendo milite
5038       IV, XXVI    |        teguriola conlocanda, in quibus uigiles hibernis mensibus ab imbri
5039       IV, XXVI    |             Sed ubi post metum murorum uigiliis derelictis requieuerit incauta
5040      III, V       |                pronuntiantur, sicut in uigilis uel in proelio pro signo
5041      III, XXVI    |             conterrent hostes, usitata uiliscunt. Qui dispersis suis inconsulte
5042        I, XXVIII  |               exercendi sunt iuniores. Uilius enim constat erudire armis
5043        I, XXII    |         consueuerit campus et hoc casu uim patiatur exercitus. Pro
5044        I, Prae    |               XI. Quemadmodum ad scuta uiminea uel ad palos antiqui exercebant
5045       II, XVII    |            cautela sine periculo legio uincebat aut superata seruabatur
5046      III, XXVI    |                regula proeliandi, immo uincendi artificium iungeretur, quatenus
5047      III, III     |        desinant quos fame sperant esse uincendos. Praeterea quicquid in pecore
5048       II, XXV     |             etiam genere ferramentorum uincere consueuit. Primum omnium
5049       II, XVI     |       subsidebant, ut, si primae acies uincerentur, ab his quasi de integro
5050        I, I       |               artibus prudentiaque nos uinci nemo dubitauit. Sed aduersus
5051      III, VII     |                propterea habendi sunt, uinctus lapideri arcus soliditatem
5052       IV, XXXI    |                promptum ad resistendum uindicandumque cognoscit. Apud Misenum
5053      III, IIII    |           maiorum in auctores criminum uindicari, ut ad omnes metus, ad paucos
5054        I, XXV     |            inspicitur ac mensuratur et uindicatur in eos, qui neglegentius
5055      III, X       |               culpas militares legibus uindicet, nulli errantium credatur
5056       IV, XIII    |              testudines arietes falces uineae plutei musculi turres; de
5057       II, XXV     |            testudines musculos arietes uineas, ut appellant, turres etiam
5058       IV          |                falce testudine.~XV. De uineis, de pluteis, de aggere.~
5059      III, III     |             pecore uel quacumque fruge uinoque hostis inferens bellum ad
5060      III, VII     |        frequenter emergit. Nam si aqua uiolentior fuerit aut aluens latior,
5061       IV, VII     |               Nam, ut hortorum cura in uirdiariis domorum uel areis exerceatur,
5062       II, XVII    |                exercitati et prudentes uiri dilectui praeponantur, celeriter
5063       IV, XXXVI   |           mereantur indutias. Nam quae uirides conpinguntur, cum natiuum
5064       IV, VIII    |                 Rotae quoque de lignis uiridibus ingentissimae fabricantur,
5065        I, VII     |         ueteres inter tam uaria genera uirtutum in Sertorio praecipue constat
5066        I, XI      |              aut campus inuictum armis uirum probauit, nisi qui diligenter
5067      III, XIIII   |             Nam sol ante faciem eripit uisum, uentus contrarius tua inflectit
5068        I, III     |              minus deliciarum nouit in uita. ~
5069      III, XXIIII  |             impetum equorum celeritate uitabant. Alii contra elefantos catafractos
5070       II, III     |              seuerior disciplina. Quod uitantes plerique in auxiliis festinant
5071       IV, XLIII   |                eorumque rursum impetus uitat, in quo opere lacerti remigum
5072       IV, XLIII   |              scopulis, uadosa ac sicca uitentur; tanto enim securitas maior
5073      III, VIIII   |           fortiorem, certamen publicum uitet; nam pauciores numero et
5074      III, III     |              defendantur. Praecipueque uitetur, ne aduersariorum dolo atque
5075      III, II      |                odoris ipsius foeditate uitiatis haustibus et aere corrupto
5076      III, IIII    |                incitatur a paucis, qui uitiorum scelerumque inpunitatem
5077       IV, XXXIIII |              maius periculum est nauem uitiosam esse quam domum. Ex cupresso
5078       IV, VIII    |                ad tempus capite libere uiuere cum maritis quam hostibus
5079       II, XVII    |             Praeterea in aduerso scuto uiuscuiusque militis litteris erat nomen
5080      III, IIII    |             sedibus itiose delicateque uixerunt. Nam asperitate insoliti
5081       IV, XXVIIII |        praecedunt, a quibus nec uirtus ulla nec munimina possunt defendere
5082       IV, III     |               ascendi,) quia nec murus ullis potest arietibus rumpi,
5083      III, XXI     |          trucidantur. Nec insequentium ullum periculum est, cum uicti,
5084       IV, XX      |             nec iungi muris aut moueri ulterius potuit. Ita ciuitas liberata
5085      III, XIIII   |                inuaderent hostes, post ultimas acies sedere consueuerant.
5086      III, X       |             fatigatos adgrediatur (et) ultimos uel certe insperatus superueniat;
5087      III, VIII    |             possit melior inueniri, ne ultior praetermissus a nobis et
5088       IV, XLII    |            quodam, quod rheuma uocant, ultro citroque percurrit et more
5089       II, XXIII   |             deessent, certe de cannis, ulua uel culmo et porticus tegerentur
5090       IV, XXX     |                certe, cum sol obliquus umbram turrium murorumque iaculatur
5091       IV, XXXVI   |              conpinguntur, cum natiuum umorem exudauerint, contrahuntur
5092        I, XII     |         ossibus; at contra puncta duas uncias adacta mortalis est; necesse
5093       IV, XLIIII  |               nauium alueos infiguntur unctasque cera et pice et resina tabulas
5094       IV, XI      |               salem. Quod si hostis ab unda prohibeat, nam hoc accidit,
5095       II, XX      |    contubernalibus defecisset, de illo undecimo sacco ad sepulturam ipsius
5096       II, XX      |                 Addebatur etiam saccus undecimus, in quem tota legio particulam
5097       IV, XXXVIII |             tranquilla sunt et quieta, undis exaestuantibus saeuiunt;
5098       IV, XXXVII  |              et funes, cera etiam, qua ungere solent naues, inficitur.
5099        I, XXVIII  |             confirment, Longum est, si uniuersarum prouinciarum uires enumerare
5100        I, Prae    |                 exponit. Quartus liber uniuersas machinas, quibus uel obpugnantur
5101      III, V       |                exercitatione castrensi uniuersi milites et sequi et intellegere
5102       IV, XXVI    |                siue fortuna uiros, qui uniuersum orbem erant missuri sub
5103                   | unus
5104       II, XXII    |               exeunt milites, tubicine uocante operantur et rursus tubicine
5105       II, XXII    |         bucinatores. Tubicen ad bellum uocat milites et rursum receptui
5106       IV, VI      |                facerent, quas metallas uocauerunt, lapidibusque complerent,
5107      III, XVIII   |     Inperitorum enim uel ignauorum est uociferari de longe, cum hostes magis
5108        I, IX      |                aduersariis idem facere uolentibus praeoccupent, ut ad explorandum
5109       IV, VIII    |            quas taleas uocant, ut sint uolubiles, laeuigantur, quae per pronum
5110      III, XXII    |        exercitus, et si hostes insequi uoluissent, a leui armatura, quae ante
5111       II, II      |                uicit, quantum uel ipsa uoluit uel rerum natura permisit. ~
5112        I, XXI     |               finis fit, quam hostibus uoluntas defuerit persequendi. ~
5113        I, IIII    |              acie formido non erit sed uoluptas. ~
5114       IV, VII     |              exerceatur, utilitatis ac uoluptatis ratio persuadet. Parum autem
5115       II, XVII    |      reparentur ex tironibus legiones, uotis omnibus petat. Intra breue
5116        I, III     |                necessitas exigit etiam urbanos ad arma conpelli, qui ubi
5117        I, XX      |               constat esse nudatos. Ab urbe enim condita usque ad tempus
5118      III, IIII    |              optabile, aut ad castella urbesque deputet muniendas atque
5119       IV, XVIIII  |             defensores moenium desuper urbi uentura possit obprimere.
5120      III, III     |              conferendum est ciuitates urguendique prouiciales, ut ante inruptionem
5121       IV, XLI     |           splendore fulgidus an uentis urguentibus igneus neue pallidus uel
5122       IV, XLV     |               hostium nautae, si uento urguentur aduerso, so pro rostris
5123      III, V       |               flectitur; cornu quod ex uris agrestibus, argento nexum,
5124       II, XVI     |             galeas ad terrorem hostium ursinis pellibus tectas. Centuriones
5125      III, XXVI    |              Subita conterrent hostes, usitata uiliscunt. Qui dispersis
5126        I, XII     |        dimicandum hoc praecipue genere usos constat esse Romanos; dupli
5127       IV, VII     |             sunt copiae nihilque, quod usui proficiat, hostibus relinquendum.
5128       II, XXIIII  |            oportet scientiam dimicandi usumque rei bellicae iugibus exercitiis
5129        I, I       |        exercitio, disciplina castrorum usuque militiae. Quid enim aduersus
5130       IV, XXXIII  |             Ergo similtudine et nomine usurpato ad earundem instar classem
5131        I, III     |                condiscant, parco uictu utantur et rustico, interdum sub
5132       II, VII     |           militum et, ut proprio uerbo utar, principiorum nomina ac
5133        I, XIII    |              sit melior, cum armaturae utcumque eruditi reliquos contubernales
5134        I, XX      |                Missilibus autem quibus utebatur pedestris exercitus, pila
5135        I, XXIIII  |          ligones rastra qualos aliaque utensilium genera habere conuenit semper
5136        I, XX      |       Pannonicos uocabant, ex pellibus uterentur; quod propterea seruabatur,
5137       II, XIIII   |             fortissime, conto scienter uti, sagittas doctissime mittere,
5138        I, XV      |    exercitioque seruari. Quantum autem utiliitatis boni sagittarii in proeliis
5139      III, X       |             perniciem praeceps est, ad utilitatem suae defensionis incautum.
5140       II, VIII    |              regebantur. Quibus magnae utilitates et magnus honor esta ueteribus
5141      III, VIII    |         oblonga castra constitues, nec utilitati praeiudicat forma, tamen
5142       II, XVIIII  |             annona publica pascebatur, utilitatibus uacare priuatis. Ad obsequia
5143       IV, VII     |          domorum uel areis exerceatur, utilitatis ac uoluptatis ratio persuadet.
5144      III, V       |          barbarico uel certe mota, qui utitur, ueste significat. Quae
5145      III, XXVI    |               armaturam optimam regit, utramque alam hostis inuadat ferentariis
5146       IV, XII     |         ciuitatibus praeparatur, mutuo utrimque periculo sed maiore obpugnantium
5147      III, XXII    |          adimant persequendi. Et paene utrique parti in itinere ad subsessas
5148      III, XVIII   |            procursus. Ideo autem inter utrosque consistit, ut et consilio
5149        I, XX      |            scuta subsidere, ne stantes uulnerarentur uenientibus telis et, cum
5150      III, X       |               numquam uiderunt homines uulnerari uel occidi, cum primum aspexerint,
5151      III, VI      |                ne a calonibus interdum uulneratis interdum timentibus et sagmariis
5152      III, XXIIII  |          retinetur unoque adflicto aut uulnerato equo decipitur. Sed maxime
5153       IV, XLIIII  |       excelsioribus tabulatis facilius uulnerent uel perimant inimicos. Oleo
5154      III, IIII    |           praecipitantur audaciam. Cui uulneri multiplex medicina consueuit
5155        I, II      |            copia sanguinis suppetat ad uulnerum mortisque contemptum et
5156      III, XXVI    |             ipse acceperat, aduersario uult dare uictoriam. Qui frumentum
5157      III, XXI     |           hostium cupit declinare quam uultum. (Ceterum clausi, licet
5158       IV, XXXVIII |       euroborus, a sinistra eurus siue uulturnus. Meridianum autem cardinem
5159       IV, XLI     |                conprehendit ingenio et Varro in libris naualibus diligenter
5160       II, X       |                industriam pertinebant. Vehicula sagmarii necnon etiam ferramenta,
5161                   | Vel
5162      III, XXIIII  |                elefantos ordinauerunt. Velites autem erant iuuenes leui
5163       IV, XXXVII  |       inficitur. Nautaeque uel milites Venetam uestem induunt, ut non solum
5164       IV, XXXVII  |              candore prodantur, colore Veneto, qui marinis est fluctibus
5165      III, X       |          superuentibus exigunt noctes. Veremur, ne discere nequeamus quae
5166       IV, XXXVIIII|        tempestatibus nauigia conturbat Vergiliarum hiemalis occasus. Ex die
5167       IV, XLI     |         significantur a piscibus, quae Vergilius in Georgicis diuino paene
5168       II, VII     |             secundi Augustales, a diuo Vespasiano sunt legionibus additi.
5169      III, XI      |                consiliumque dominatur. Veteribus saeculis mos fuit parco
5170       II, VIII    |                                  VIII. Vetus tamen consuetudo tenuit,
5171       II, XIII    |             singulis centuriis singula vexilla constituerunt, ita ut, ex
5172      III, Prae    |              est ualeat obtinere.~XXI. Viam abscedendi hostibus dandam,
5173      III, XX      |   exercitatissimos ordines bellatores. Victoria enim per paucos fieri consueuit.
5174       IV, I       |         quaeritur fundantis industria. Videmus antiquissimas ciuitates
5175       II, VIII    |              eius praecepta seruabant. Vigiliarum siue profectionis tessera
5176       IV, XV      |                                    XV. Vineas dixerunt ueteres quas nunc
5177       IV, XII     |                                   XII. Violenta autem inpugnatio quando
5178      III, XX      |                parte signa confligunt. Vna depugnatio est fronte longa
5179      III, V       |             uero referuntur ad oculos. Vocalia dicuntur quae uoce humana
5180       IV, XVI     |        inpedimento iungantur ad murum. Vocantur autem a marinis beluis musculi;
5181      III, XXIII   |         ueteres in acie produxerunt et Vrcilliani intra Africam uel ceteri
5182      III, VI      |                ad destinata perueniat. Vt nostra commoditas est sapienter
5183      III, Prae    |          profuerit, ut omittam cetera, Xanthippi decleratur exemplo, qui
5184      III, I       |             quaeritur armorum. Nam cum Xerxis et Darii et Mithridatis
5185       II, Prae    |             eorum aduersis scribenda.)~XIX. Praeter corporis robur
5186       IV, XXXVIII |       Occidentalem uero cardinem tenet zephyrus id est subuespertinus; huic