IIII. Interdum mouet tumultum ex diuersis locis collectus
exercitus et, cum pugnare nolit, irasci se simulat, cur non ducatur ad bellum;
quod hi praecipue faciunt, qui in sedibus itiose delicateque uixerunt. Nam
asperitate insoliti laboris offensi, quem in expeditione necesse est sustinere,
praeterea metuentes proelium, qui armorum exercitia declinarant, ad eiusmodi
praecipitantur audaciam. Cui uulneri multiplex medicina consueuit opponi. Dum
adhoc separati sunt et in sedibus suis, tribunorum uel uicariorum nec non etiam
principiorum ad omnem disciplinam artissima seueritate teneantur nihilque aliud
nisi deuotionem moderationemque custodiant. Campicursionem, ut ipsi appellant
(inspectionem armorum), adsidue faciant, nullis commeatibus uacent, ad nomen,
ad signa obseruare non desinant, ad sagittas iacendas, ad missibilia dirigenda,
ad iactandos lapides uel funda uel manu, ad armaturae gestum, ad uectes pro
similitudine gladiorum punctim caesimque feriendo multo die usque ad sudorem
sunt frequentissime detinendi. Cursu etiam et saltu ad transmittendas fossas
nihilominus imbuendi. Seu mare siue fluuius uicinus est sedibus, aestiuo
tempore ad natandum cogendi sunt omnes, praeterea siluam caedere, iter per
dumos et abrupta facere, materiem dedolare, aperire fossam, occupare aliquem
locum et, ne a contubernalibus detrudantur, scutis inuicem obuiantibus niti.
Ita exercitati et eruditi in sedibus milites, seue illi legionarii siue
auxiliares siue equites fuerint, cum ad expeditionem ex diuersis conuenerint
numeris, aemulatione uirtutis proelium magis necesse habeant optare quam otium:
nemo cogitat de tumultu, qui fiduciam de arte uel uiribus gerit. Dux autem esse
debet adtentus, ut in omnibus legionibus siue auxiliis uel uexillationibus a
tribunis uicariis principiisque, si qui turbulenti uel seditiosi sunt milites,
non pro inuidia suggerentum sed pro rerum ueritate cognoscat eosque prudentiori
consilio segregatos a castris ad agendum aliquid, quod ipsis prope uideatur
optabile, aut ad castella urbesque deputet muniendas atque seruendas, tanta
subtilitate, ut, cum abiciuntur, uideantur electi. Numquam enim ad contumaciam
pari consensu multitudo prorumpit, sed incitatur a paucis, qui uitiorum
scelerumque inpunitatem sperant peccare cum plurimis. Quod si ferri medicinam
necessitas extrema persuaserit, rectius est more maiorum in auctores criminum
uindicari, ut ad omnes metus, ad paucos poena perueniat. Laudabiliores tamen
duces sunt, quorum exercitum ad modestiam labor et usus instituit, quam illi,
quorum milites ad oboedientiam suppliciorum formido conpellit.
|