LIBER IV

I. Ciuitates aut natura aut opere debere muniri.
II. Non directos sed angulosos muros faciendos.
III. Quemadmodum muris e terra iungatur adgestus.
IIII. De cataractis et portis, ne noceantur ab ignibus.
V. De fossis faciendis.
VI. Ne sagittis hostium homines laedantur in muro.
VII. Quibus modis prouidendum sit, ne famem patiantur obsessi.
VIII. Quae species praeparandae sint pro defensione murorum.
VIIII. Quid faciendum sit, si neruorum defuerit copia.
X. Quid faciendum, ne aquae inopiam patiantur obsessi.
XI. Si sales defuerint.
XII. Quid faciendum, cum primo impetu uenitur ad muros.
XIII. Enumeratio machinarum, quibus muri obpugnantur.
XIIII. De ariete falce testudine.
XV. De uineis, de pluteis, de aggere.
XVI. De musculis.
XVII. De turribus ambulatoriis.
XVIII. Quemadmodum ambulatoria turris possit incendi.
XVIIII. Quemadmodum altitudo muris addatur.
XX. Quo pacto suffodiatur terra, ut machina nocere nihil possit.
XXI. De scalis sambuca exostra et tollennone.
XXII. De ballistis onagris scorpionibus arcuballistis fustibalis fundis, per quae tormenta defenditur murus.
XXIII. Aduersum arietes prosunt culcitae laquei lupi columnae grauiores.
XXIIII. De cuniculis, per quos aut murus defoditur aut ciuitas penetratur.
XXV. Quid facere debeant oppidani, si hostes inruperint ciuitatem.
XXVI. Quae sit adhibenda cautela, ne hostes furtim occupent murum.
XXVII. Quando oppidanis inferantur insidiae.
XXVIII. Quid faciant obsidentes, ne ab oppidanis patiantur insidias.
XXVIIII. Quo genere tormentorum ciuitas defendatur.
XXX. Quemadmodum mensura colligatur ad scalas uel machinas faciendas.
XXXI. Praecepta belli naualis.
XXXII. Nomina iudicum, qui praeerant classi.
XXXIII. Vnde appellentur liburnae.
XXXIIII. Qua diligentia fabricentur liburnae.
XXXV. Qua obseruatione sit caedenda materies.
XXXVI. Quo mense caedendae sint trabes.
XXXVII. De modo liburnarum.
XXXVIII. Nomina uentorum et numerus.
XXXVIIII. Quibus mensibus tutius nauigetur.
XL. Quemadmodum tempestatum obseruanda sint signa.
XLI. De prognosticis.
XLII. De aestuariis, hoc est de rheumate.
XLIII. De locorum notitia siue remigibus.
XLIIII. De telis tormentisque naualibus.
XLV. Quemadmodum nauali bello collocentur insidiae.
XLVI. Quid fiat, cum aperto Marte bellum nauale committitur.)

Agrestem incultamque hominum in initio saeculi uitam a communione mutorum animalium uel ferarum urbium consitutio prima discreuit. In his nomen reipublicae repperit communis utilitas. Ideo potentissimae nationes ac principes consecrati nullam maiorem gloriam putauerunt quam aut fundare nouas ciuitates aut ab aliis conditas in nomen suum sub quadam amplificatione transferre. In quo opere clementia serenitatis tuae obtinet palmam. Ab illis enim uel paucae uel singulae, a pietate tua innumerabiles urbes ita iugi labore perfectae sunt, ut non tam humana manu conditae quam diuino nutu uideantur natae. Cunctos imperatores felicitate moderatione castimonia, exemplis indulgentiae, studiorum amore praecedis. Regni animique tui bona cernimus et tenemus quae anticipare et superior optauit aetas et extendi in perpetuum uentura desiderat. Quibus rebus tantum uniuerso orbi praestitum gratulamur, quantum uel humana mens petere uel gratia potuit diuina conferre. Sed dispositionibus uestrae clementiae quantum profecerit murorum elaborata constructio, Roma documentum est, quae salutem ciuium Capitolinae arcis defensione seruauit, ut gloriosius postea totius orbis possideret imperium. Ad complementum igitur operis maiestatis uestrae praeceptione suscepti rationes, quibus uel nostrae ciuitates defendendae sint uel hsotium subruendae, ex diuersis auctoribus in ordinem digeram, nec laboris pigebit, cum omnibus profutura condantur.