LIBER I

Primus liber electionem edocet iuniorum, ex quibus locis uel quales milites probandi sint aut quibus armorum exercitiis imbuendi. Secundus liber ueteris militiae continet morem, ad quem pedestris institui possit exercitus. Tertius liber omnia artium genera, quae terrestri proelio necessaria uidentur, exponit. Quartus liber uniuersas machinas, quibus uel obpugnantur ciuitates uel defenduntur, enumerat; naualis quoque belli praecepta subnectit.

(In omni autem proelio non tam multitudo et uirtus indocta quam ars et exercitium solent praestare uictoriam.)

I. Romanos omnes gentes sola armorum exercitatione uicisse.
II. Ex quibus regionibus tirones legendi sint.
III. Utrum ex agris an ex urbibus utiliores sint tirones.
IIII. Cuius aetatis tirones probabndi sint.
V. Qua statura iuniores probandi sint.
VI. Ex uultu et positione corporis agnosci in eligendo qui meliores possint esse tirones.
VII. Cuius artis tirones uel eligendi sint uel respuendi.
VIII. Quando tirones signandi sint.
VIIII. Ad gradum militarem et cursum et saltum exercendos tirones.
X. Ad usum natandi exercendos tirones.
XI. Quemadmodum ad scuta uiminea uel ad palos antiqui exercebant tirones.
XII. Non caesim sed punctim ferire docendos tirones.
XIII. Armaturam docendos tirones.
XIIII. Tirones exercendos ad missibilia iacenda.
XV. Sagittis diligenter tirones inbuendos.
XVI. Ad iactandos lapides fundis exercendos tirones.
XVII. De exercitio plumbatarum.
XVIII. Quemadmodum ad ascendendos equos tirones exercendi sint.
XVIIII. Ad portandum pondus exercendos tirones.
XX. Quo armorum genere usi sint antiqui.
XXI. De munitione castrorum.
XXII. In qualibus locis constituenda sint castra.
XXIII. Quali specie castra delinianda sint.
XXIIII. Quo genere munienda sint castra.
XXV. Quemadmodum munienda sint castra, cum hostis immineat.
XXVI. Quemadmodum exerceantur tirones, ut in acie ordines et interualla custodiant.
XXVII. Quantum spatium ire ac redire debeant uel quotiens in mense exerceri, cum educuntur milites ambulatum.
(XXVIII. De adhortatione rei militaris Romanaeque uirtutis.)

Antiquia temporibus mos fuit bonarum artium studia mandare litteris atque in libros redacta offerre principibus, quia neque recte aliquid inchoatur, nisi post Deum fauerit imperator, neque quemquam magis decet uel meliora scire uel plura quam principem, cuius doctrina omnibus potest prodesse subiectis. Quod Octauianum Augustum ac bonos dehinc principes libenter habuisse frequentibus declaratur exemplis. Sic regnantium testimoniis crebuit eloquentia, dum non culpatur audacia. Hac ego imitatione conpulsus dum considero clementiam uestram ausibus litterarum magis ignoscere posse quam ceteros, tanto inferiorem me antiquis scriptoribus esse uix sensi licet in hoc opusculo nec uerborum concinnitas sit necessaria nec acumen ingenii, sed labor diligens ac fidelis, ut, quae apud diuersos historicos uel armorum disciplinam docentes dispersa et inuoluta celantur, pro utilitate Romana proferantur in medium. De dilectu igitur atque exercitatione tironum per quosdam gradus et titulos antiquam consuetudinem conamur ostendere; non quo tibi, imperator inuicte, ista uideantur incognita, sed ut, quae sponte pro reipublicae salute disponis, agnoscas olim custodisse Romani imperii conditores et in hoc paruo libello, quicquid de maximis rebus semperque necessariis requirendum credis, inuenias.