|
4. Quoniam aetas a die natali
initium sumit suntque ante hunc diem multa, quae ad hominum pertinent originem
non alienum videtur de iis prius dicere, quae sunt natura priora. Igitur quae
veteribus de origine humana fuerint opiniones, ex his quaedam breviter exponam.
Prima et generalis quaestio inter antiquos sapientiae studiosos versata est,
quod, cum constet homines singulos ex parentium seminibus procreatos
successione prolis multa saecula propagare, alii semper homines fuisse nec
umquam nisi ex hominibus natos adque eorum generi caput exordiumque nullum
extitisse arbitrati sunt, alii vero fuisse tempus, cum homines non essent, et
his ortum aliquem principiumque natura tributum. Sed prior illa sententia, qua
semper humanum genus fuisse creditur, auctores habet Pythagoran Samium et
Ocellum Lucanum et Archytan Tarentinum omnesque adeo Pythagoricos; sed et Plato
Atheniensis et Xenocrates et Dicaearchus Messenius itemque antiquae Academiae
philosophi non aliud videntur opinati; Aristoteles quoque Stagirites et
Theophrastus multique praeterea non ignobiles peripatetici idem scripserunt,
eiusque rei exemplo dicunt, quod negant omnino posse reperiri, avesne ante an
ova generata sint, cum et ovum sine ave et avis sine ovo gigni non possit,
itaque et omnium, quae in sempiterno isto mundo semper fuerunt futuraque sunt,
aiunt principium fuisse nullum, sed orbem esse quendam generantium
nascentiumque, in quo unius cuiusque geniti initium simul et finis esse
videatur. Qui autem homines aliquos primigenios divinitus naturave factos
crederent multi fuerunt, sed aliter adque aliter haec existimatione versari.
Nam ut mittam, quod fabulares poetarum historiae ferunt, homines primos aut
Promethei molli luto esse formatos aut Deucalionos Pyrrhaeque duris lapidibus
enatos, quidam ex ipsis sapientiae professoribus nescio an magis monstruosas
certe non minus incredibiles rationum suarum proferunt opiniones. Anaximander
Milesius videri sibi ex aqua terraque calefactis exortos esse sive pisces seu
piscibus simillima animalia; in his homines concrevisse, fetusque ad pubertatem
intus retentos, tunc demum ruptis illis viros mulieresque, qui iam se alere
possent, processisse. Empedocles autem egregio suo carmine, quod eius modi esse
praedicat Lucretius, ut vix humana videatur stirpe creatus, tale quiddam
confirmat: primo membra singula ex terra quasi praegnate passim edita, deinde
coisse et effecisse solidi hominis materiam igni simul et umori permixtam. Cetera quid necesse est persequi, quae non capiant
similitudinem veritatis? Haec eadem opinio etiam in Parmenide Veliate fuit
pauculis exceptis ab Empedocle dissensis. Democrito
vero Abderitae ex aqua limoque primum visum esse homines procreatos. Nec longe
secus Epicurus: is enim credidit limo calfacto uteros nescio quos radicibus terrae
cohaerentes primum increvisse et infantibus ex se editis ingenitum lactis
umorem natura ministrante praebuisse, quos ita educatos et adultos genus
hominum propagasse. Zenon Citieus, stoicae sectae conditor, principium humano
generi ex novo mundo constitutum putavit, primosque homines ex solo adminiculo
divini ignis, id est di providentia, genitos. Denique etiam vulgo creditum est,
ut plerique genealogiae auctores sunt, quarundam gentium, quae ex adventicia
stirpe non sint, principes terrigenas esse, ut in Attica et Arcadia
Thessaliaque, eosque autochthonas vocitari. In Italia, ut poeta cecinit,
Nymphas indigenasque Faunos nemora quaedam tenuisse non difficile rudis
antiquorum credulitas recepit. Nunc vero eo licentiae poeticae processit
libido, ut vix auditu ferenda confingat: post hominum memoriam progeneratis iam
gentibus et urbibus conditis homines e terra diversis modis editos, ut in
Attica fertur regione Erichthonius ex Vulcani semine humo exortus, et in
Colchide vel Boeotia consitis anguis dentibus armati spartoe, e quibus mutua
caede inter se necatis pauci superasse traduntur, qui in conditu Thebarum Cadmo
fuerint adiumento; nec non in agro Tarquiniensi puer dicitur divinitus exaratus
nomine Tages, qui disciplinam cecinerit extispicii, quam lucumones tum Etruriae
potentes exscripserunt.
5. Hactenus de prima hominum
origine; ceterum quod ad praesentes nostros pertinet natales eorumque initia,
quam potero conpendio dicam.
Igitur semen unde exeat, inter sapientiae
professores non constat. Parmenides enim tum ex dextris tum e laevis partibus
id ire putavit. Hipponi vero Metapontino, sive, ut Aristoxenus auctor est,
Samio ex medullis profluere semen videtur, idque eo probari, quod post
admissionem pecudum si quis mares interimat, medullas utpote exhaustas non
reperiat. Sed hanc opinionem nonnulli refellunt, ut Anaxagoras Democritus et
Alcmaeon Crotoniates: hi enim post gregum contentionem non medullis modo verum
et adipe multaque carne mares exhauriri respondent. Illud quoque ambiguam facit
inter auctores opinionem, utrumne ex patris tantum modo semine partus nascatur,
ut Diogenes et Hippon stoicique scripserunt, an etiam ex matris, quod
Anaxagorae et Alcmaeoni nec non Parmenidi Empedoclique et Epicuro visum est.
6. De
conformatione autem partus nihilo minus definite se scire Alcmaeon confessus
est, ratus neminem posse perspicere, quid primum in infante formetur. Empedocles,
quem in hoc Aristoteles secutus est, ante omnia cor iudicavit increscere, quod
hominis vitam maxime contineat; Hippon vero caput, in quo est animi principale;
Democritus alvum cum capite, quae plurimum habent ex inani; Anaxagoras
cerebrum, unde omnes sunt sensus. Diogenes Apolloniates ex umore primum carnem
fieri existimavit, tum ex carne ossa nervosque et ceteras partes enasci; at
stoici una totum infantem figurari dixerunt, ut una nascitur aliturque. Sunt
qui id opinentur ipsa fieri natura, ut Aristoteles adque Epicurus; sunt qui
potentia spiritus semen comitantis, ut stoici ferme universi; sunt qui
aetherium calorem inesse arbitrentur, qui membra disponat, Anaxagoran secuti. Utcumque
tamen formatus infans quem ad modum in matris utero alatur, duplex opinio est.
Anaxagorae enim ceterisque conpluribus per umbilicum cibus administrari
videtur; at Diogenes et Hippon existimarunt esse in alvo prominens quiddam,
quod infans ore adprehendat et ex eo alimentum ita trahat, ut, cum editus est,
ex matris uberibus. Ceterum ut mares feminaeve nascantur, quid causae esset
varie ab isdem philosophis proditum est. Nam ex quo parente seminis amplius
fuit, eius sexum repraesentari dixit Alcmaeon; ex seminibus autem tenuioribus
feminas, ex densioribus mares fieri Hippon adfirmat; utrius vero parentis
principium sedem prius occupaverit, eius reddi naturam Democritus rettulit; at
inter se certare feminae et maris, et penes utrum victoria sit, eius habitum
referri auctor est Parmenides. Ex dextris partibus profuso semine mares gigni,
at e laevis feminas, Anaxagoras Empedoclesque consentiunt, quorum opiniones, ut
de hac specie congruae, ita de similitudine liberorum dispariles; super qua re
Empedoclis disputata ratio talis profertur: si par calor in parentum seminibus
fuit, patri similem marem procreari; si frigus, feminam matri similem. Quodsi
patris calidius erit et frigidius matris, puerum fore, qui matris vultus
repraesentet; at si calidius matris, patris autem fuerit frigidius, puellam
futuram, quae patris reddat similitudinem. Anaxagoras autem eius parentis
faciem referre liberos iudicavit, qui seminis amplius contulisset. Ceterum
Parmenidis sententia est, cum dexterae partes semina dederint, tunc filios esse
patri consimiles, cum laevae, tunc matri. Sequitur de geminis, qui ut aliquando
nascantur, modo seminis fieri Hippon ratus est: id enim cum amplius est, quam
uni satis fuit, bifariam deduci. Id ipsum ferme Empedocles videtur sensisse:
nam causas quidem, cur divideretur, non posuit, partiri tantum modo ait, et si
utrumque sedes aeque calidas occupaverit, utrumque marem nasci, si frigidas
aeque, utramque feminam; si vero alterum calidiorem, alterum frigidiorem,
dispari sexu partum futurum.
|