|
10. Sed haec quo sint intellectu
apertiora, prius aliqua de musicae regulis huic loco necessaria dicentur, eo
quidem magis, quod ea dicam, quae ipsis musicis ignota sunt. Nam sonos scienter
tractavere et congruenter ordinem reddidere illorum, ipsis autem sonis motuum
modum mensuramque invenere geometrae magis quam musici. Igitur musica est
scientia bene modulandi; haec autem est in voce, sed vox alias gravior
mittitur, alias acutior. Singulae tamen voces simplices et utcumque emissae
fqovggoi vocantur; discrimen vero, quo alter acutior est, alter gravior,
appellatur diavsthma. Inter infimam summamque vocem multa esse possunt in
ordine positaque diastemata alia aliis maiora minorave, ut est illud, quod
tonon appellant, vel hoc minus hemitonion, vel duorum triumve ac deinceps aliquot
tonorum intervallum. Sed non promisce voces omnes cum aliis ut libet iunctae
concordabiles in cantu reddunt effectus: ut litterae nostrae, si inter se
passim iungantur et non congruenter, saepe nec verbis nec syllabis copulandis
concordabunt, sic in musica quaedam certa sunt intervalla, quae symphonias
possint efficere. Est autem symphonia duarum vocum disparium inter se iunctarum
dulcis concentus. Symphoniae simplices ac primae sunt tres, quibus reliquae
constant: una duum tonorum et hemitonni habens diavsthma, quae vocatur dia
tessaron, alia trium et hemitonii, quam vocant dia pente; tertia est dia pason,
cuius diastema continet duas priores. Est enim vel sex tonorum, ut Aristoxenus
musicique adseverant, vel quinque et duorum hemitoniorum, ut Pythagoras
geometraeque, demonstrantes II hemitonia tonum conplere non posse; quare etiam
huius modi intervallum Plato abusive hemitonion, proprie autem dialeimma
appellat. Nunc vero, ut liquido appareat, quem ad modum voces nec sub oculos
nec sub tactum cadentes habere possint mensuras, admirabile Pythagorae referam
commentum, qui secreta naturae reserando repperit phthongos musicorum convenire
ad rationem numerorum. Nam chordas aeque crassas parique longitudine diversis
ponderibus tetendit, quibus saepe pulsis nec phthongis ad ullam symphonian
concordantibus pondera mutabat, et identidiem frequenter expertus postremo
deprehendit tunc duas chordas concinere id quod est dia tessaron, cum earum
pondera inter se collata rationem haberent, quam tria ad quattuor, quem phthongon
arithmetici Graeci epitriton vocant, Latini supertertium. At eam symphonian, quae dia pente dicitur, ibi
invenit, ubi ponderum discrimen in sescupla erat portione, quam duo faciunt ad
tria conlata, quod hemiolion appellant. Cum autem altera chorda duplo maiore
pondere quam altera tenderetur et esset diplasion logus, dia pason sonabat. Hoc
et in tibiis si conveniret temptavit, nec aliud invenit. Nam quattuor tibias
pari cavo paravit, inpares longitudine: primam verbi causa longam digitos sex,
secundam tertia parte addita, id est digitorum VIII, tertiam digitorum VIIII,
sescuplo longiorem quam primam, quartam vero XII digitorum, quae primam
longitudine duplicaret. His itaque inflatis et binarum facta conlocatione
omnium musicorum auribus adprobavit primam et secundam reddere eam
convenientiam, quam reddit dia tessaron symphonia, ibique esse portionem
supertertiam; inter primam vero ac tertiam tibiam, ubi sescupla portio est,
resonare dia pente; primae autem quartaeque intervallum, quod habet duplam portionem,
diastema facere dia pason. Sed inter tibiarum chordarumque naturam hoc
interest, quod tibiae incremento longitudinis fiunt graviores, chordae autem
augmento additi ponderis acutiores: utrubique tamen eadem portio est.
11. His expositis forsitan quidem
obscure, sed quam potui lucidissime, redeo ad propositum, ut doceam, quid
Pythagoras de numero dierum ad partus pertinentium senserit. Primum, ut supra
memoravi generaliter, duos esse partus omnino dixit: alterum minorem, quem
vocant septemmestrem, qui decimetducentesimo die post conceptionem exeat ab
utero, alterum maiorem decemmestrem, qui edatur die ducentesimo septuagesimo
quarto. Quorum prior ac minor senario maxime continetur numero; nam quod ex
semine conceptum est, sex, ut ait, primis diebus umor est lacteus, deinde
proximis octo sanguineus: qui octo cum ad primos sex accesserunt, faciunt
primam symphonian dia tessaron. Tertio gradu novem dies accedunt iam carnem
facientes: hi cum sex illis primis collati sescuplam faciunt rationem et
secundam symphonian dia pente. Tum deinceps sequentibus duodecim diebus fit
corpus iam formatum; horum quoque ad eosdem sex collatio tertiam dia pason
reddit symphonian duplici rationi subiectam. Hi quattuor numeri VI, VIII,
VIIII, XII coniuncti faciunt dies XXXV. Nec inmerito senarius fundamentum
gignendi est: nam eum teulion Graeci, nos autem perfectum vocamus, quod eius
partes tres: sexta et tertia et dimidia, id est unus et duo et tres, eundem
ipsum perficiunt. Sed ut initia seminis et lacteum illud conceptionis fundamentum
primitus hoc numero absolvitur, sic hoc initium formati hominis et velut
alterum maturescendi fundamentum, quod est quinque et triginta dierum, sexies
ductum, cum ad diem ducentesimum decimum pervenit, maturum procreatur. Alter
autem ille partus, qui maior est, maiori numero continetur, septenario
scilicet, quo tota vita humana finitur, ut et Solon scribit et Iudaei in dierum
omnium numeris secuntur Etruscorumque libri rituales videntur indicare.
Hippocrates quoque aliique medici in corporum valitudinibus non aliud
ostendunt: nam septimum quemque diem crisimon observant. Itaque ut alterius
partus origo in sex est diebus, post quos semen in sanguinem vertitur, ita
huius in septem; et ut ibi quinque et triginta diebus infans membratur, ita hic
pro portione diebus fere quadraginta; quare in Graecia dies habent
quadragensimos insignes. Namque praegnans ante diem quadragensimum non prodit
in fanum, et post partum quadraginta diebus pleraeque fetae graviores sunt nec
sanguinem interdum continent, et parvoli ferme per hos fere morbidi sine risu
nec sine periculo sunt. Ob quam causam, cum is dies praeteriit, diem festum
solent agitare, quod tempus appellant tesserakosthvn. Hi igitur dies
quadraginta per septem illos initiales multiplicati fiunt dies ducenti
octoginta, id est hebdomadae quadraginta; sed quoniam ultimae illius hebdomadis
primo die editur partus, sex dies decedunt et ducentesimus septuagensimus
quartus observatur; qui numerus dierum ad tetragonum illum Chaldaeorum
conspectum subtiliter congruit: nam cum signiferum orbem diebus CCCLXV et
aliquot horis sol circumeat, quarta necesse est parte dempta, id est diebus
LXXXXI aliquotque horis, tres quadras reliquis diebus CCLXXIIII non plenis
percurrat, usque dum perveniat ad id loci, unde conceptionis initium quadratus
aspiciat. Unde autem mens humana dies istos commutationis speculari et arcana
naturae rimari potuerit, nemo miretur. Haec enim frequens medicorum experientia
pervidit, qui cum multas animadverterent semen non retinere conceptum, conpertum
habuerunt id, quod intra sex dies septemve eiciebatur, esse lacteum, et
vocaverunt egkrusin, quod postea autem sanguineum, idque egktrômous appellatur.
Quod vero ambo partus videntur paribus dierum numeris contineri, Pythagoras
inparem laudat, tamen a secta non discrepat: duo enim inpares CCVIIII et
CCLXXIII dicit expleri, ad quorum consummationem aliquid ex sequentibus
accedere, quod tamen diem solidum non adferat; cuius exemplum videmus tam in
anni quam mensis spatio servasse naturam, cum et anni inparem dierum
trecentorum sexaginta quinque numerum aliquanto cumulaverit et mensi lunari ad
dies undetriginta aliquid addiderit.
12.
Nec vero incredibile est ad nostros
natales musicam pertinere. Haec enim sive in voce tantum modo est, ut Socrates
ait, sive, ut Aristoxenus, in voce et corporis motu, sive in his et praeterea
in animi motu, ut putat Theophrastus, certe multum obtinet divinitatis et
animis permovendis plurimum valet. Nam nisi grata esset deis inmortalibus, qui
ex anima constant divina, profecto ludi scenici placandorum deorum causa
instituti non essent, nec tibicen omnibus supplicationibus in sacris aedibus
adhiberetur, non cum tibicine Marti triumphus ageretur, non Apollini cithara,
non Musis tibiae ceteraque id genus essent adtributa, non tibicinibus, per quos
numina placantur, esset permissum aut ludos publice facere ac vesci in
Capitolio, aut Quinquatribus minusculis, id est idibus Juniis urbem vestitu,
quo vellent, personatis temulentisque pervagari. Hominum quoque mentes et
ipsae, quamvis Epicuro reclamante, divinae suam naturam per cantus agnoscunt.
Denique quo facilius sufferant laborem, vel in navis meatu a rectore sumphonia
adhibetur; legionibus quoque in acie dimicantibus etiam metus mortis classico
depellitur. Ob quam rem Pythagoras, ut animum sua semper divinitate imbueret,
priusquam se somno daret et cum esset expergitus, cithara, ut ferunt, cantare
consueverat, et Asclepiades medicus phreneticorum mentes morbo turbatas saepe
per symphonian suae naturae reddidit. Herophilus autem, artis eiusdem professor, venarum
pulsus rhythmis musicis ait moveri. Itaque si et in corporis et in animi motu
est harmonia, procul dubio a natalibus nostris musica non est aliena.
|