|
1.
Adquiritur nobis non solum per nosmet ipsos, sed etiam per eos quos in potestate
habemus: item per eos servos in quibus usumfructum habemus: item per homines
liberos et servos alienos, quos bona fide possidemus. de quibus singulis
diligentius dispiciamus. Igitur liberi vestri utriusque sexus, quos in
potestate habetis, olim quidem, quidquid ad eos pervenerat (exceptis videlicet
castrensibus peculiis), hoc parentibus suis adquirebant sine ulla distinctione:
et hoc ita parentum fiebat, ut esset eis licentia quod per unum vel unam eorum
adquisitum est alii filio vel extraneo donare, vel vendere vel quocumque modo
voluerant applicare. quod nobis inhumanum visum est et generali constitutione
emissa et liberis pepercimus et patribus debitum reservavimus. sancitum etenim
a nobis est, ut, si quid ex re patris ei obveniat, hoc secundum antiquam
observationem totum parenti adquirat (quae enim invidia est, quod ex patris
occasione profectum est, hoc ad eum reverti?): quod autem ex alia causa sibi
filiusfamilias adquisivit, huius usumfructum quidem patri adquirat, dominium
autem apud eum remaneat, ne, quod ei suis laboribus vel prospera fortuna
accessit, hoc in alium perveniens luctuosum ei procedat. Hocque a nobis
dispositum est et in ea specie ubi parens, emancipando liberum, ex rebus quae
adquisitionem effugiunt sibi partem tertiam retinere, si voluerat, licentiam ex
anterioribus constitutionibus habebat, quasi pro pretio quodammodo
emancipationis, et inhumanum quiddam accidebat, ut filius rerum suarum ex hac
emancipatione dominio pro parte defraudetur, et, quod honoris ei ex emancipatione
additum est, quod sui iuris effectus est, hoc per rerum deminutionem decrescat.
ideoque statuimus, ut parens pro tertia bonorum parte dominii, quam retinere
poterat, dimidiam non dominii rerum, sed ususfructus retineat: ita etenim et
res intactae apud filium remanebunt et pater ampliore summa fruetur, pro tertia
dimidia potiturus. Item vobis adquiritur, quod servi vestri ex traditione
nanciscuntur sive quid stipulentur vel ex qualibet alia causa adquirunt. hoc
enim vobis et ignorantibus et invitis obvenit. ipse enim servus, qui in
potestate alterius est, nihil suum habere potest. sed si heres institutus sit,
non alias nisi iussu vestro hereditatem adire potest: et si iubentibus vobis
adierit, vobis hereditas adquiritur, perinde ac si vos ipsi heredes instituti
essetis. et convenienter scilicet legatum per eos vobis adquiritur. non solum
autem proprietas per eos quos in potestate habetis adquiritur vobis, sed etiam
possessio: cuiuscumque enim rei possessionem adepti fuerint, id vos possidere
videmini. unde etiam per eos usucapio vel longi temporis possessio vobis
accedit. De his autem servis, in quibus tantum usumfructum habetis, ita
placuit, ut, quidquid ex re vestra vel ex operibus suis adquirant, id vobis
adiciatur, quod vero extra eas causas persecuti sunt, id ad dominum
proprietatis pertineat. itaque si is servus heres institutus sit, legatumve
quid ei aut donatum fuerit, non usufructuario, sed domino proprietatis
adquiritur. idem placet et de eo qui a vobis bona fide possidetur, sive is
liber sit sive alienus servus; quod enim placuit de usufructuario, idem placet
et de bona fide possessore. itaque quod extra duas istas causas adquiritur, id
vel ad ipsum pertinet, si liber est, vel ad dominum, si servus est. sed bonae
fidei possessor cum usuceperit servum, quia eo modo dominus fit, ex omnibus
causis per eum sibi adquirere potest: fructuarius vero usucapere non potest,
primum quia non possidet, sed habet ius utendifruendi, deinde quia scit, servum
alienum esse. non solum autem proprietas per eos servos in quibus usumfructum
habetis vel quos bona fide possidetis, vel per liberam personam, quae bona fide
vobis servit, adquiritur vobis, sed etiam possessio: loquimur autem in
utriusque persona secundum definitionem quam proxime evimus, id est si quam
possessionem ex re vestra vel ex operibus suis adepti fuerint. Ex his itaque
apparet, per liberos homines, quos neque vestro iuri subiectos habetis neque
bona fide possidetis, item per alienos servos, in quibus neque usumfructum
habetis neque iustam possessionem, nulla ex causa vobis adquiri posse. et hoc
est quod dicitur, per extraneam personam nihil adquiri posse: excepto eo quod
per liberam personam, veluti per procuratorem, placet non solum scientibus, sed
etiam ignorantibus vobis adquiri possessionem secundum divi Severi
constitutionem et per hanc possessionem etiam dominium, si dominus fuit qui
tradidit, vel per usucapionem aut longi temporis praescriptionem, si dominus
non sit.
2.
Hactenus tantisper admonuisse sufficiat, quemadmodum singulae res adquiruntur:
nam legatorum ius, quo et ipso singulae res vobis adquiruntur: item
fideicommissorum, ubi singulae res vobis relinquuntur, opportunius inferiori
loco referemus. videamus itaque nunc, quibus modis per universitatem res vobis
adquiruntur. si cui ergo heredes facti sitis sive cuius bonorum possessionem
petieritis vel si quem adrogaveritis vel si cuius bona libertatum
conservandarum causa vobis addicta fuerint, eius res omnes ad vos transeunt. ac
prius de hereditatibus dispiciamus. quarum duplex condicio est: nam vel ex
testamento vel ab intestato ad vos pertinent. et prius est ut de his
dispiciamus quae vobis ex testamento obveniunt. qua in re necessarium est,
initio de ordinandis testamentis exponere.
|