|
1.
Non tamen omnibus licet facere testamentum. statim enim hi qui alieno iuri
subiecti sunt testamenti faciendi ius non habent, adeo quidem ut, quamvis
parentes eis permiserint, nihilo magis iure testari possint: exceptis his quos
antea enumeravimus, et praecipue militibus qui in potestate parentum sunt,
quibus de eo quod in castris adquisierint permissum est ex constitutionibus
principum testamentum facere. quod quidem initio tantum militantibus datum est
tam ex auctoritate divi Augusti quam Nervae nec non optimi imperatoris Traiani;
postea vero subscriptione divi Hadriani etiam dimissis militia, id est
veteranis, concessum est. itaque si quidem fecerint de castrensi peculio
testamentum, pertinebit hoc ad eum quem heredem reliquerint: si vero intestati
decesserint, nullis liberis vel fratribus superstitibus, ad parentes eorum iure
communi pertinebit. ex hoc intellegere possumus, quod in castris adquisierit
miles qui in potestate patris est, neque ipsum patrem adimere posse neque
patris creditores id vendere vel aliter inquietare neque, patre mortuo, cum
fratribus esse commune, sed scilicet proprium eius esse id quod in castris
adquisierit, quamquam iure civili omnium qui in potestate parentum sunt peculia
perinde in bonis parentum computantur acsi servorum peculia in bonis dominorum
numerantur: exceptis videlicet his quae ex sacris constitutionibus, et
praecipue nostris, propter diversas causas non adquiruntur. praeter hos igitur
qui castrense peculium vel quasi castrense habent, si quis alius filiusfamilias
testamentum fecerit, inutile est, licet suae potestatis factus decesserit.
Praeterea testamentum facere non possunt impuberes, quia nullum eorum animi
iudicium est; item furiosi, quia mente carent. nec ad rem pertinet, si impubes
postea pubes factus aut furiosus postea compos mentis factus fuerit et
decesserit. furiosi autem si per id tempus fecerint testamentum quo furor eorum
intermissus est iure testati esse videntur, certe eo quod ante furorem fecerint
testamento valente: nam neque testamenta recte facta neque aliud ullum negotium
recte gestum postea furor interveniens peremit. Item prodigus, cui bonorum
suorum administratio interdicta est, testamentum facere non potest, sed id quod
ante fecerit quam interdictio ei bonorum fiat ratum est. Item mutus et surdus
non semper facere testamentum possunt. utique autem de eo surdo loquimur qui
omnino non exaudit, non qui tarde exaudit: nam et mutus is intellegitur qui
eloqui nihil potest, non qui tarde loquitur. saepe autem etiam litterati et
eruditi homines variis casibus et audiendi et loquendi facultatem amittunt:
unde nostra constitutio etiam his subvenit, ut certis casibus et modis secundum
normam eius possint testari, aliaque facere quae eis permissa sunt. sed si quis
post testamentum factum valetudine aut quolibet alio casu mutus aut surdus esse
coeperit, ratum nihilo minus eius remanet testamentum. Caecus autem non potest facere
testamentum nisi per observationem quam lex divi Iustini patris mei introduxit.
Eius qui apud hostes est testamentum quod ibi fecit non valet, quamvis
redierit: sed quod dum in civitate fuerat fecit, sive redierit, valet iure
postliminii, sive illic decesserit, valet ex lege Cornelia.
|