|
1.
Intestatus decedit qui aut omnino testamentum non fecit, aut non iure fecit,
aut id quod fecerat ruptum irritumve factum est, aut nemo ex eo heres extitit.
2.
Intestatorum autem hereditates ex lege duodecim tabularum primum ad suos
heredes pertinent. Sui autem heredes existimantur, ut et supra diximus, qui in
potestate morientis fuerunt: veluti filius filia, nepos neptisve ex filio,
pronepos proneptisve ex nepote filio nato prognatus prognatave. nec interest,
utrum naturales sunt liberi an adoptivi. Quibus connumerari necesse est etiam
eos qui ex legitimis quidem matrimoniis non sunt progeniti, curiis tamen
civitatum dati, secundum divalium constitutionum quae super his positae sunt
tenorem, suoram iura nanciscuntur: nec non eos quos nostrae amplexae sunt
constitutiones, per quas iussimus, si quis mulierem in suo contubernio
copulaverit non ab initio affectione maritali, eam tamen cum qua poterat habere
coniugium, et ex ea liberos sustulerit, postea vero affectione procedente etiam
nuptialia instrumenta cum ea fecerit filiosque vel filias habuerit: non solum
eos liberos qui post dotem editi sunt iustos et in potestate esse patribus, sed
etiam anteriores, qui et his qui postea nati sunt occasionem legitimi nominis
praestiterunt: quod optinere censuimus, etiamsi non progeniti fuerint post
dotale instrumentum confectum liberi, vel etiam nati ab hac luce subtracti
fuerint.
3.
Ita demum tamen nepos neptisve et pronepos proneptisve suorum heredum numero
sunt, si praecedens persona desierit in potestate parentis esse, sive morte id
acciderit sive alia ratione, veluti emancipatione: nam si per id tempus quo
quis moreretur filius in potestate eius sit, nepos ex eo suus heres esse non
potest. idque et in ceteris deinceps liberorum personis dictum intellegimus.
postumi quoque, qui, si vivo parente nati essent in potestate futuri forent,
sui heredes sunt. Sui autem etiam ignorantes fiunt heredes et, licet furiosi
sint, heredes possunt existere: quia quibus ex causis ignorantibus adquiritur
nobis, ex his causis et furiosis adquiri potest. et statim morte parentis quasi
continuatur dominium: et ideo nec tutoris auctoritate opus est in pupillis, cum
etiam ignorantibus adquiritur suis heredibus hereditas: nec curatoris consensu
adquiritur furioso, sed ipso iure.
4.
Interdum autem, licet in potestate mortis tempore suus heres non fuit, tamen
suus heres parenti efficitur, veluti si ab hostibus quis reversus fuerit post
mortem patris sui: ius enim postliminii hoc facit. Per contrarium evenit, ut,
licet quis in familia defuncti sit mortis tempore, tamen suus heres non fiat,
veluti si post mortem suam pater iudicatus fuerit reus perduellionis, ac per
hoc memoria eius damnata fuerit: suum enim heredem habere non potest, cum
fiscus ei succedit. sed potest dici, ipso iure esse suum heredem. sed desinere.
5.
Cum filius filiave et ex altero filio nepos neptisve extant, pariter ad hereditatem
vocantur, nec qui gradu proximior est ulteriorem excludit: aequum enim esse
videtur, nepotes neptesque in patris sui locum succedere. pari ratione et si
nepos neptisque sit ex filio et ex nepote pronepos proneptisve, simul vocantur.
et quia placuit, nepotes neptesque, item pronepotes proneptesque in parentis
sui locum succedere, conveniens esse visum est, non in capita, sed in stirpes
hereditatem dividi, ut filius partem dimidiam hereditatis habeat et ex altero
filio duo pluresve nepotes alteram dimidiam. item si ex duobus filiis nepotes
extant et ex altero unus forte aut duo, ex altero tres aut quattuor, ad unum
aut duos dimidia pars pertinet, ad tres vel ad quattuor altera dimidia.
6.
Cum autem quaeritur, an quis suus heres existere potest: eo tempore quaerendum
est quo certum est aliquem sine testamento decessisse: quod accidit et
destituto testamento. hac ratione si filius exheredatus fuerit et extraneus
heres institutus est, filio mortuo postea certum fuerit heredem institutum ex
testamento non fieri heredem, aut quia noluit esse heres aut quia non potuit,
nepos avo suus heres existet, quia quo tempore certum est intestatum decessisse
patremfamilias, solus invenitur nepos. et hoc certum est. Et licet post mortem
avi natus sit, tamen avo vivo conceptus, mortuo patre eius posteaque deserto
avi testamento, suus heres efficitur. plane si et conceptus et natus fuerit
post mortem avi, mortuo patre suo desertoque postea avi testamento, suus heres
avo non existit, quia nullo iure cognationis patrem sui patris tetigit. sic nec
ille est inter liberos avo quem fillus emancipatus adoptaverat. hi autem cum
non sunt quantum ad hereditatem liberi, neque bonorum possessionem petere
possunt quasi proximi cognati. haec de suis heredibus.
7.
Emancipati autem liberi iure civili nihil iuris habent: neque enim sui heredes
sunt, quia in potestate esse desierunt parentis, neque alio ullo iure per legem
duodecim tabularum vocantur. sed praetor naturali aequitate motus dat eis
bonorum possessionem unde liberi, perinde ac si in potestate parentis mortis
tempore fuissent, sive soli sint sive cum suis heredibus concurrant. itaque
duobus liberis extantibus, emancipato et qui mortis tempore in potestate fuerit,
sane quidem is qui in potestate fuerit solus iure civili heres est, id est
solus suus heres est: sed cum emancipatus beneficio praetoris in partem
admittitur, evenit ut suus heres pro parte heres fiat. At hi qui emancipati a
parente in adoptionem se dederunt non admittuntur ad bona naturalis patris
quasi liberi, si modo cum is moreretur in adoptiva familia sint. nam vivo eo
emancipati ab adoptivo patre perinde admittuntur ad bona naturalis patris, ac
si emancipati ab ipso essent nec umquam in adoptiva familia fuissent: et
convenienter, quod ad adoptivum patrem pertinet, extraneorum loco esse
incipiunt. post mortem vero naturalis patris emancipati ab adoptivo et quantum
ad hunc aeque extraneorum loco fiunt, et quantum ad naturalis parentis bona
pertinet, nihilo magis liberorum gradum nanciscuntur: quod ideo sic placuit,
quia iniquum erat esse in potestate patris adoptivi, ad quos bona naturalis
patris pertinerent, utrum ad liberos eius an ad adgnatos.
8.
Minus ergo iuris habent adoptivi filii quam naturales. namque naturales
emancipati beneficio praetoris gradum liberorum retinent, licet iure civili
perdunt: adoptivi vero emancipati et iure civili perdunt gradum liberorum et a
praetore non adiuvantur. et recte: naturalia enim iura civilis ratio peremere
non potest, nec quia desinunt sui heredes esse, desinere possunt filii filiaeve
aut nepotes neptesve esse: adoptivi vero emancipati extraneorum loco incipiunt
esse, quia ius nomenque filii filiaeve, quod per adoptionem consecuti sunt,
alia civili ratione, id est emancipatione, perdunt. Eadem haec observantur et
in ea bonorum possessione quam contra tabulas testamenti parentis liberis
praeteritis. id est neque heredibus institutis, neque ut oportet exheredatis,
praetor pollicetur. nam eos quidem qui in potestate parentis mortis tempore
fuerunt et emancipatos vocat praetor ad eam bonorum possessionem: eos vero qui
in adoptiva familia fuerunt per hoc tempus quo naturalis parens moreretur,
repellit. item adoptivos liberos emancipatos ab adoptivo patre, sicut ab
intestato ita longe minus contra tabulas testamenti, ad bona eius admittit,
quia desinunt in liberorum numero esse. Admonendi tamen sumus, eos qui in
adoptiva familia sunt, quive post mortem naturalis parentis ab adoptivo patre
emancipati fuerint, intestato parente naturali mortuo, licet ea parte edicti
qua liberi ad bonorum possessionem vocantur non admittantur, alia tamen parte
vocari, id est qua cognati defuncti vocantur. ex qua parte ita admittuntur si
neque sui heredes liberi neque emancipati obstent neque adgnatus quidem ullus
interveniat: ante enim praetor liberos vocat tam suos heredes quam emancipatos,
deinde legitimos heredes, deinde proximos cognatos.
9.
Sed ea omnia antiquitati quidem placuerunt: aliquam autem emendationem a nostra
constitutione acceperunt, quam super his personis posuimus quae a patribus suis
naturalibus in adoptionem aliis dantur. invenimus etenim nonnullos casus, in
quibus filii et naturalium parentum successionem propter adoptionem amittebant
et, adoptione facile per emancipationem soluta, ad neatrius patris successionem
vocabantur. hoc solito more corrigentes, constitutionem scripsimus per quam
definivimus, quando parens naturalis filium suum adoptandum alii dederit,
integra omnia iura ita servari atque si in patris naturalis potestate
permansisset nec penitus adoptio fuerit subsecuta: nisi in hoc tantummodo casu,
ut possit ab intestato ad patris adoptivi venire successionem. testamento autem
ab eo facto neque iure civili neque praetorio aliquid ex hereditate eius
persequi potest neque contra tabulas bonorum possessione agnita neque
inofficiosi querela instituta, cum nec necessitas patri adoptivo imponitur vel
heredem eum instituere vel exheredatum facere, utpote nullo naturali vinculo
copulatum: neque si ex Sabiniano senatusconsulto ex tribus maribus fuerit
adoptatus, nam et in huiusmodi casu neque quarta ei servatur nec ulla actio ad
eius persecutionem ei competit. nostra autem constitutione exceptus est is quem
parens naturalis adoptandum susceperit: utroque enim iure tam naturali quam
legitimo in hanc personam concurrente, pristina iura tali adoptioni servavimus,
quemadmodum si paterfamilias sese dederit adrogandum. quae specialiter et
singillatim ex praefatae constitutionis tenore possunt colligi.
10.
Item vetustas, ex masculis progenitos plus diligens, solos nepotes vel neptes
qui ex virili sexu descendunt ad suorum vocabat successionem, et iuri
adgnatorum eos anteponebat: nepotes autem qui ex filiabus nati sunt et
pronepotes ex neptibus cognatorum loco numerans, post adgnatorum lineam eos
vocabat, tam in avi vel proavi materni quam in aviae vel proaviae sive paternae
sive maternae successionem. divi autem principes non passi sunt talem contra
naturam iniuriam sine competenti emendatione relinquere: sed cum nepotis et
pronepotis nomen commune est utrisque qui tam ex masculis quam ex feminis
descendunt, ideo eundem gradum et ordinem successionis eis donaverunt: sed ut
aliquid amplius sit eis qui non solum naturae sed etiam veteris iuris suffragio
muniuntur, portionem nepotum et neptium vel deinceps, de quibus supra diximus,
paulo minuendam esse existimaverunt, ut minus tertiam partem acciperent quam
mater eorum vel avia fuerat acceptura, vel pater eorum vel avus paternus sive
maternus, quando femina mortua sit cuius de hereditate agitur, hisque, licet
soli sint, adeuntibus adgnatos minime vocabant. et quemadmodum lex duodecim
tabularum filio mortuo nepotes vel neptes vel pronepotes et proneptes in locum
patris sui ad successionem avi vocat: ita et principalis dispositio in locum
matris suae vel aviae eos cum iam designata partis tertiae deminutione vocat.
Sed nos, cum adhuc dubitatio manebat inter adgnatos et memoratos nepotes,
partem quartam defuncti substantiae adgnatis sibi vindicantibus ex cuiusdam
constitutionis auctoritate, memoratam quidem constitutionem a nostro codice
segregavimus neque inseri eam ex Theodosiano codice in eo concessimus. nostra
autem constitutione promulgata toti iuri eius derogatum est et sanximus,
talibus nepotibus ex filia vel pronepotibus ex nepte et deinceps superstitibus,
adgnatos nullam partem mortui successionis sibi vindicare, ne hi qui ex
transversa linea veniunt potiores his habeantur qui recto iure descendunt: quam
constitutionem nostram obtinere secundum sui vigorem et tempora et nunc
sancimus. ita tamen quemadmodum inter filios et nepotes ex filio antiquitas
statuit non in capita sed in stirpes dividi hereditatem, similiter nos inter
filios et nepotes ex filia distributionem fieri iubemus, vel inter omnes
nepotes et neptes et alias deinceps personas, ut utraque progenies matris suae
vel patris, aviae vel avi portionem sine ulla deminutione consequantur, et, si
forte unus vel duo ex una parte, ex altera tres aut quattuor extent, unus aut
duo dimidiam, alteri tres aut quattuor alteram dimidiam hereditatis habeant.
|