|
1.
Emptio et venditio contrahitur simulatque de pretio convenerit, quamvis nondum
pretium numeratum sit ac ne arra quidem data fuerit. nam quod arrae nomine
datur argumentum est emptionis et venditionis contractae. sed haec quidem de
emptionibus et venditionibus quae sine scriptura consistunt obtinere oportet:
nam nihil a nobis in huiusmodi venditionibus innovatum est. in his autem quae
scriptura conficiuntur non aliter perfectam esse emptionem et venditionem
constituimus, nisi et instrumenta emptionis fuerint conscripta vel manu propria
contrahentium, vel ab alio quidem scripta, a contrahente autem subscripta et,
si per tabellionem fiunt, nisi et completiones acceperint et fuerint partibus
absoluta. donec enim aliquid ex his deest, et poenitentiae locus est et potest
emptor vel venditor sine poena recedere ab emptione. ita tamen impune recedere
eis concedimus nisi iam arrarum nomine aliquid fuerit datum: hoc etenim
subsecuto, sive in scriptis sive sine scriptis venditio celebrata est, is qui
recusat adimplere contractum, si quidem emptor est, perdit quod dedit, si vero
venditor, duplum restituere compellitur, licet nihil super arris expressum est.
2.
Pretium autem constitui oportet: nam nulla emptio sine pretio esse potest. sed
et certum pretium esse debet. alioquin si ita inter aliquos convenerit, ut,
quanti Titius rem aestimaverit, tanti sit empta: inter veteres satis abundeque
hoc dubitabatur, sive constat venditio sive non. sed nostra decisio ita hoc
constituit, ut, quotiens sic composita sit venditio QUANTI ILLE AESTIMAVERIT,
sub hac condicione staret contractus, ut, si quidem ipse qui nominatus est
pretium definierit, omnimodo secundum eius aestimationem et pretium persolvatur
et res tradatur, ut venditio ad effectum perducatur, emptore quidem ex empto
actione, venditore autem ex vendito agente. sin autem ille qui nominatus est
vel noluerit vel non potuerit pretiam definire, tunc pro nihilo esse
venditionem, quasi nullo pretio statuto. quod ius cum in venditionibus nobis
placuit, non est absurdum et in locationibus et conductionibus trahere.
3.
Item pretium in numerata pecunia consistere debet. nam in ceteris rebus an
pretium esse possit, veluti homo aut fundus aut toga alterius rei pretium esse
possit, valde quaerebatur. Sabinus et Cassius etiam in alia re putant posse
pretium consistere: unde illud est quod vulgo dicebatur, per permutationem
rerum emptionem et venditionem contrahi, eamque speciem emptionis
venditionisque vetustissimam esse: argumentoque utebantur Graeco poeta Homero,
qui aliqua parte exercitum Achivorum vinum sibi comparasse ait permutatis
quibusdam rebus, his verbis:
4.
diversae scholae auctores contra sentiebant, aliudque esse existimabant
permutationem rerum, aliud emptionem et venditionem. alioquin non posse rem
expediri, permutatis rebus, quae videatur res venisse et quae pretii nomine
data esse: nam utramque videri et venisse et pretii nomine datam esse, rationem
non pati. sed Proculi sententia, dicentis permutationem propriam esse speciem
contractus a venditione separatam, merito praevaluit, cum et ipse aliis
Homericis versibus adiuvatur et validioribus rationibus argumentatur. quod et
anteriores divi principes admiserunt et in nostris digestis latius
significatur.
5.
Cum autem emptio et venditio contracta sit (quod effici diximus, simulatque de
pretio convenerit, cum sine scriptura res agitur), periculum rei venditae
statim ad emptorem pertinet, tametsi adhuc ea res emptori tradita non sit.
itaque si homo mortuus sit vel aliqua parte corporis laesus fuerit, aut aedes
totae aut aliqua ex parte incendio consumptae fuerint, aut fundus vi fluminis
totus vel aliqua ex parte ablatus sit, sive etiam inundatione aquae aut
arboribus turbine deiectis longe minor aut deterior esse coeperit, emptoris
damnum est, cui necesse est, licet rem non fuerit nactus, pretium solvere.
quidquid enim sine dolo et culpa venditoris accidit, in eo venditor securus
est. sed et si post emptionem fundo aliquid per alluvionem accessit, ad
emptoris commodum pertinet: nam et commodum eius esse debet cuius periculum
est. Quodsi fugerit homo qui veniit, aut subreptus fuerit, ita ut neque dolus
neque culpa venditoris interveniat animadvertendum erit an custodiam eius usque
ad traditionem venditor susceperit. sane enim, si susceperit, ad ipsius
periculum is casus pertinet: si non susceperit, securus erit. idem et in
ceteris animalibus ceterisque rebus intellegimus. utique tamen vindicationem
rei et condictionem exhibere debebit emptori, quia sane, qui rem nondum emptori
tradidit adhuc ipse dominus est. idem est etiam de furti et de damni iniuriae
actione. Emptio tam sub condicione quam pure contrahi potest. sub condicione
veluti SI STICHUS INTRA CERTUM DIEM TIBI PLACUERIT, ERIT TIBI EMPTUS AUREIS
TOT. Loca sacra vel religiosa, item publica, veluti forum, basilicam, frustra
quis sciens emit, quas tamen si pro privatis vel profanis, deceptus a
venditore, emerit, habebit actionem ex empto, quod non habere ei liceat ut
consequatur quod sua interest deceptum eum non esse. idem iuris est, si hominem
liberum pro servo emerit.
|