|
1.
Mandatum contrahitur quinque modis, sive sua tantum gratia aliquis tibi mandet,
sive sua et tua, sive alienia tantum, sive sua et aliena, sive tua et aliena.
at si tua tantum gratia tibi mandatum sit, supervacuum est mandatum et ob id
nulla ex eo obligatio nec mandati inter vos actio nascitur. Mandantis tantum
gratia intervenit mandatum, veluti si quis tibi mandet ut negotia eius gereres,
vel ut fundum ei emeres, vel ut pro eo sponderes. Tua et mandantis, veluti si
mandet tibi ut pecuniam sub usuris crederes ei qui in rem ipsius mutuaretur,
aut si, volente te agere cum eo ex fideiussoria causa, mandet tibi ut cum reo
agas periculo mandantis, vel ut ipsius periculo stipuleris ab eo quem tibi
deleget in id quod tibi debuerat. Aliena
tantum causa intervenit mandatum, veluti si tibi mandet ut Titii negotia
gereres, vel ut Titio fundum emeres, vel ut pro Titio sponderes. Sua et aliena, veluti si
de communibus suis et Titii negotiis gerendis tibi mandet, vel ut sibi et Titio
fundum emeres, vel ut pro eo et Titio sponderes. Tua et aliena, veluti si tibi mandet ut Titio sub usuris crederes.
quodsi ut sine usuris crederes, aliena tantum gratia intercedit mandatum. Tua
tantum gratia intervenit mandatum, veluti si tibi mandet ut pecunias tuas
potius in emptiones praediorum colloces quam feneres, vel ex diverso ut feneres
potius quem in emptiones praediorum colloces. cuius generis mandatum magis
consilium est quam mandatum et ob id non est obligatorium, quia nemo ex
consilio mandati obligatur, etiamsi non expediat ei cui dabitur, cum liberum
cuique sit apud se explorare, an expediat consilium. itaque si otiosam pecuniam
domi te habentem hortatus fuerit aliquis, ut rem aliquam emeres vel eum
crederes, quamvis non expedierit tibi eam emisse vel credidisse, non tamen tibi
mandati tenetur. et adeo haec ita sunt, ut quaesitum sit, an mandati teneatur
qui mandavit tibi, ut Titio pecuniam fenerares: sed obtinuit Sabini sententia,
obligatorium esse in hoc casu mandatum, quia non aliter Titio credidisses quam
si tibi mandatum esset. Illud quoque mandatum non est obligatorium quod contra
bonos mores est, veluti si Titius de furto aut damno faciendo aut de iniuria
facienda tibi mandet. licet enim poenam istius facti nomine praestiteris, non
tamen ullam habes adversus Titium actionem.
2.
Is qui exsequitur mandatum non debet excedere fines mandati. ut ecce si quis
usque ad centum aureos mandaverit tibi, ut fundum emeres vel ut pro Titio
sponderes, neque pluris emere debes neque in ampliorem pecuniam fideiubere;
alioquin non habebis cum eo mandati actionem: adeo quidem, ut Sabino et Cassio
placuerit, etiam si usque ad centum aureos cum eo agere velis, inutiliter te
acturum. diversae scholae auctores recte te usque ad centum aureos acturum
existimant: quae sententia sane benignior est. quod si minoris emeris, habebis
scilicet cum eo actionem, quoniam qui mandat, ut sibi centum aureorum fundus
emeretur, is utique mandasse intellegitur, ut minoris, si possit, emeretur.
3.
Recte quoque mandatum contractum, si, dum adhuc integra res sit, revocatum
fuerit, evanescit. Item si adhuc integro mandato mors alterutrius interveniat,
id est vel eius qui mandaverit, vel eius qui mandatum susceperit, solvitur
mandatum. sed utilitatis causa receptum est, si mortuo eo qui tibi mandaverit,
tu ignorans eum decessisse exsecutus fueras mandatum, posse te agere mandati
actione: alioquin iusta et probabilis ignorantia damnum tibi afferat. et huic
simile est quod placuit, si debitores manumisso dispensatore Titii per
ignorantiam liberto solverint, liberari eos: cum alioquin stricta iuris ratione
non possent liberari, quia alii solvissent, quam cui solvere debuerint.
4.
Mandatum non suscipere liberum est: susceptum autem consummandum aut quam
primum renuntiandum est, ut aut per semet ipsum aut per alium eandem rem
mandator exsequatur. nam nisi ita renuntiatur ut integra causa mandatori
reservetur eandem rem explicandi, nihilo minus mandati actio locum habet, nisi
si iusta causa intercessit aut non renuntiandi aut intempestive renuntiandi.
5.
Mandatum et in diem differri et sub condicione fieri potest. In summa sciendum
est, mandatum, nisi gratuitum sit, in aliam formam negotii cadere: nam mercede
constituta, incipit locatio et conductio esse. et ut generaliter dixerimus:
quibus casibus, sine mercede suscepto officio, mandati aut depositi contrahitur
negotium, his casibus, interveniente mercede, locatio et conductio contrahi
intellegitur. et ideo si fulloni polienda curandave vestimenta dederis aut
sarcinatori sarcienda, nulla mercede constituta neque promissa, mandati competit
actio.
|