|
1.
Qui res alienas rapit, tenetur quidem etiam furti (quis enim magis alienam rem
invito domino contrectat quam qui vi rapit? ideoque recte dictum est, eum
improbum furem esse): sed tamen propriam actionem eius delicti nomine praetor
introduxit, quae appellatur vi bonorum raptorum et est intra annum quadrupli,
post annum simpli. quae actio utilis est, etiamsi quis unam rem, licet minimam,
rapuerit. quadruplum autem non totum poena est et extra poenam rei persecutio,
sicut in actione furti manifesti diximus: sed in quadruplo inest et rei
persecutio, ut poena tripli sit, sive comprehendatur raptor in ipso delicto
sive non. ridiculum est enim levioris esse condicionis eum qui vi rapit quam qui
clam amovet. Quia tamen ita competit haec actio, si dolo malo quisque rapuerit:
qui aliquo errore inductus, suam rem esse, et imprudens iuris eo animo rapuit
quasi domino liceat rem suam etiam per vim auferre possessoribus, absolvi
debet. cui scilicet conveniens est nec furti teneri eum qui eodem hoc animo
rapuit. sed ne, dum talia excogitentur, inveniatur via per quam raptores impune
suam exerceant avaritiam: melius divalibus constitutionibus pro hac parte
prospectum est, ut nemini liceat vi rapere rem mobilem vel se moventem, licet
suam eandem rem existimet: sed si quis contra statuta fecerit, rei quidem suae
dominio cadere, sin autem aliena sit, post rei restitutionem etiam
aestimationem eiusdem rei praestare. quod non solum in mobilibus rebus, quae rapi
possunt, constitutiones optinere censuerunt, sed etiam in invasionibus quae
circa res soli fiunt, ut ex hac omni rapina homines abstineant. In hac actione
non utique spectatur, rem in bonis actoris esse: nam sive in bonis sit sive non
sit, si tamen ex bonis sit, locum haec actio habebit. quare sive commodata sive
locata sive etiam pignerata sive deposita sit apud Titium, sic ut intersit eius
non auferri, veluti si in re deposita culpam quoque promisit, sive bona fide
possideat, sive usumfructum in ea quis habeat, vel quod aliud ius ut intersit
eius non rapi: dicendum est, competere ei hanc actionem, ut non dominium
accipiat, sed illud solum quod ex bonis eius qui rapinam passus est, id est
quod ex substantia eius, ablatum esse proponatur. et generaliter dicendum est,
ex quibus causis furti actio competit in re clam facta, ex iisdem causis omnes
habere hanc actionem.
|