|
1.
Satisdationum modus alius antiquitati placuit, alium novitas per usum amplexa
est.
2.
Olim enim si in rem agebatur, satisdare possessor compellebatur, ut, si victus
nec rem ipsam restitueret nec litis aestimationem, potestas esset petitori aut
cum eo agendi aut cum fideiussoribus eius. quae satisdatio appellabatur
iudicatum solvi: unde autem sic appellabatur, facile est intellegere. namque
stipulabatur quis, ut solveretur sibi quod fuerit iudicatum. multo magis is qui
in rem actione conveniebatur, satisdare cogebatur, si alieno nomine iudicium
accipiebat. ipse autem qui in rem agebat, si suo nomine petebat, satisdare non
cogebatur. procurator vero si in rem agebat, satisdare iubebatur ratam rem
dominum habiturum: periculum enim erat, ne iterum dominus de eadem re
experiatur. tutores et curatores eodem modo quo et procuratores satisdare
debere, verba edicti faciebant. sed aliquando his agentibus satisdatio
remittebatur. Haec ita erant si in rem agebatur. sin vero in personam, ab
actoris quidem parte eadem obtinebant quae diximus in actione qua in rem
agitur. ab eius vero parte cum quo agitur, si quidem alieno nomine aliquis
interveniret, omnimodo satisdabat, quia nemo defensor in aliena re sine
satisdatione idoneus esse creditur. quod si proprio nomine aliquis iudicium
accipiebat in personam, iudicatum solvi satisdare non cogebatur.
3.
Sed haec hodie aliter observantur. sive enim quis in rem actione convenitur
sive personali suo nomine, nullam satisdationem propter litis aestimationem
dare compellitur; sed pro sua tantum persona, quod in iudicio permaneat usque
ad terminum litis, vel committitur suae promissioni cum iureiurando, quam
iuratoriam cautionem vocant, vel nudam promissionem vel satisdationem pro
qualitate personae suae dare compellitur. Sin autem per procuratorem lis vel
infertur vel suscipitur, in actoris quidem persona, si non mandatum actis
insinuatum est vel praesens dominus litis in iudicio procuratoris sui personam
confirmaverit, ratam rem dominum habiturum satisdationem procurator dare
compellitur, eodem observando et si tutor vel curator, vel aliae tales personae
quae alienarum rerum gubernationem receperunt, litem quibusdam per alium inferunt.
Sin vero aliquis convenitur, si quidem praesens procuratorem dare paratus est,
potest vel ipse in iudicium venire et sui procuratoris personam per iudicatum
solvi satisdationis sollemnes stipulationes firmare vel extra iudicium
satisdationem exponere, per quam ipse sui procuratoris fideiussor existit pro
omnibus iudicatam solvi satisdationis clausulis. ubi et de hypotheca suarum
rerum convenire compellitur, sive in iudicio promiserit sive extra iudicium
caverit, ut tam ipse quam heredes eius obligentur: alia insuper cautela vel
satisdatione propter personam ipsius exponenda, quod tempore sententiae
recitandae in iudicio invenietur, vel si non venerit, omnia dabit fideiussor
quae condemnatione continentur nisi fuerit provocatum. Si vero reus praesto ex
quacumque causa non fuerit et alius velit defensionem subire, nulla differentia
inter actiones in rem vel personales introducenda, potest hoc facere, ita tamen
ut satisdationem iudicatum solvi pro litis praestet aestimatione. nemo enim
secundum veterem regulam, ut iam dictum est, alienae rei sine satisdatione
defensor idoneus intellegitur. Quae omnia
apertius et perfectissime e cottidiano iudiciorum usu in ipsis rerum documentis
apparent. Quam formam non solum in hac regia urbe, sed et in omnibus nostris
provinciis, etsi propter imperitiam aliter forte celebrantur, optinere
censemus, cum necesse est omnes provincias caput omnium nostrarum civitatum id
est hanc regiam urbem, eiusque observantiam sequi.
|