Elegia V

Missus ad eoas legati munere partes
tranquillum cunctis nectere pacis opus,
dum studeo gemini componere foedera regni,
inveni cordis bella nefanda mei.
hic me suscipiens Etruscae gentis alumnum
involvit patriis Graia puella dolis.
nam cum se nostro captam simularet amore,
me potius vero fecit amore capi.
pervigil ad nostras astabat nocte fenestras
nescio quid Graeco murmure dulce canens.
nunc aderant lacrimae, gemitus, suspiria, pallor
et quicquid nullum fingere posse putes.
sic velut afflictam nimium miseratus amantem
efficior potius tunc miserandus ego.
haec erat egregiae formae vultusque modesti,
grata micans oculis nec minus arte placens,
docta loqui digitis et carmina fingere docta
et responsuram sollicitare lyram.
illam Sirenis stupefactus cantibus aequans
efficior demens alter Vlixes ego,
et qui non poteram tantas evadere moles
nescius in scopulos et vada caeca feror.
quis referat gressus certa sub lege moventes
suspensosque novis plausibus ire pedes?
grande erat inflexos gradibus numerare capillos,
grande erat in niveo pulla colore coma.
urebant oculos stantes duraeque papillae
et quas astringens clauderet una manus.
ah, quantum mentem stomachi fultura movebat
atque sub exhausto pectore pingue femur!
terrebar teneros astringere fortiter artus:
visa per amplexus ossa sonare meos
‘grandia’ clamabat ‘tua nunc me brachia laedunt:
non tolerant pondus subdita membra tuum.’
dirigui, quantusque fuit calor ille recessit
et nata est venae causa pudenda meae.
non lac sic durum permixta coagula reddunt
nec liquidi mollis spuma liquoris erit.
succubui, fateor, Graiae tunc nescius artis,
succubui Tusca simplicitate senex.
qua defensa suo superata est Hectore Troia
unum non poterat fraus superare senem?
muneris iniuncti curam studiumque reliqui
deditus imperiis, saeve Cupido, tuis.
nec memorare pudet tali me vulnere victum:
sudbitus his flammis Iuppiter ipse fuit.
set mihi prima quidem nox affuit ac sua solvit
munera, grandaevo vix subeunda viro
proxima destituit vires vacuusque recessit
ardor et in Venerem segnis ut ante fui.
illa velut proprium repetens infesta tributum
instat et increpitat ‘debita redde mihi.’
sed nihil hic clamor, nil sermo mitis agebat:
quod natura negat, reddere nemo potest.
erubui, stupui. quia tunc verecundia mentem
abstulit et blandum terror ademit opus,
contrectare manu coepit flagrantia membra
meque etiam digitis sollicitare suis
nil mihi torpenti vel tactus profuit ignis:
perstitit in medio frigus ut ante foco.
‘quae te crudelis rapuit mihi femina?’ dixit,
‘cuius ab amplexu fessus ad arma redis?’
iurabam curis animum mordacibus uri
nec posse ad luxum tristia corda trahi.
illa dolum credens ‘non’ inquit ‘fallis amantem:
plurima certus amor lumina semper habet.
quin potius placido noli’ inquit ‘parcere ludo:
proice tristitias et renovare ioco.
obtundunt siquidem curarum pondera sensus:
intermissa minus sarcina pondus habet.’
tunc egomet toto nudatus corpore lecto
effusis lacrimis talia verba dedi:
‘cogimur heuque senes crimen vitiumque fateri,
ne meus extinctus forte putetur amor.
me miserum cuius non est culpanda voluptas!
vindicor infelix debilitatis ope.
en longo confecta situ tibi tradimus arma,
arma ministeriis quippe dicata tuis.
fac quodcumque potes, nos cessimus. hoc tamen ipso
grandior est hostis, quod minus ardet amor.’
protinus argutas admovit turpiter artes
meque cupit flammis vivificare suis.
ast ubi dilecti persensit funera membri
nec velut expositum surgere vidit opus,
erigitur viduoque toro laniata recumbens
vocibus his luctus et sua damna fovet:
‘mentula, festorum cultrix operosa dierum,
quondam deliciae divitiaeque meae,
quo te deiectam lacrimarum gurgite plangam,
quae de tot meritis carmina digna feram?
tu mihi flagranti succurrere saepe solebas
atque aestus animi ludificare mei.
tu mihi per totam custos gratissima noctem
consors laetitiae tristitiaeque meae,
conscia secreti semper fidissima nostri,
astans internis pervigil obsequiis:
quo tibi fervor abit per quem feritura placebas,
quo tibi cristatum vulnificumque caput?
nempe iaces nullo, ut quondam, perfusa rubore,
pallida demisso vertice nempe iaces.
nil tibi blandities, nil dulcia carmina prosunt,
non quicquid mentem sollicitare solet.
hic velut exposito meritam te fungere plango:
occidit, assueto quod caret officio.’
hanc ego cum lacrimis deducta voce canentem
irridens dictis talibus increpui:
‘dum defles nostri langorem, femina, membri,
ostendis morbo te graviore premi.’
illa furens: ‘nescis, ut cerno, perfide, nescis:
non fleo privatum, set generale chaos.
haec genus humanum, pecudum, volucrumque, ferarum
et quicquid toto spirat in orbe, creat.
hac sine diversi nulla est concordia sexus,
hac sine coniugii gratia summa perit.
haec geminas tanto constringit foedere mentes,
unius ut faciat corporis esse duo.
pulcra licet pretium, si desit, femina perdit,
et si defuerit, vir quoque turpis erit.
haec si gemma micans rutilum non conferat aurum
externum fallax mortiferumque genus.
tecum pura fides secretaque certa loquuntur,
o vere nostrum fructiferumque bonum!
valde, inquam, felix, semper felicibus apta,
en tibi cognatis utere deliciis!
cedunt cuncta tibi, quodque est sublimius, ultro
cedunt imperiis maxima sceptra tuis,
nec subtracta gemunt, set se tibi subdita gaudent:
vulnera sunt irae prosperiora tuae.
ipsa etiam totum moderans sapientia mundum
porrigit invictas ad tua iussa manus.
sternitur icta tuo votivo vulnere virgo
et perfusa novo laeta cruore iacet.
fert tacitum ridetque suum laniata dolorem
et percussori plaudit amica suo.
non tibi semper iners, non mollis convenit actus
mixtaque sunt ludis fortia facta tuis.
nam nunc ingenio, magnis nunc viribus usa
nunc his quae Veneris sunt inimica malis.
nam tibi pervigiles intendunt saepe labores
imbres insidiae iurgia damna rates.
tu mihi saepe feri commendas corda tyranni,
sangineus per te Mars quoque mitis erit,
et post extinctos debellatosque Gigantes
excutis irato tela trisulca Iovi.
tu cogis rabidas affectum discere tigres,
per te blandus amans redditur ipse leo.
mira tibi virtus, mira est patientia: victos
diligis et vinci tu quoque saepe voles.
cum superata iaces, vires animosque resumis
atque iterum vinci, vincere rursus amas.
ira brevis, longa est pietas, recidiva voluptas,
et cum posse perit, mens tamen una manet.’
conticuit tandem longo satiata dolore:
me velut expletis deserit exequiis.