-8-

Inde Claudio Marcello duce etiam congredi ausus est: comminus venit et perculit in Campania sua et ab obsidione Nolae urbis excussit. Ausus et Sempronio Graccho duce per Lucaniam sequi et premere terga cedentis, quamvis tum - o pudor! - manu servili pugnaret: nam hucusque tot mala compulerant. Sed libertate donati fecerant de servitute Romanos. O horribilem in tot adversis fiduciam! Immo o singularem animum ac spiritum populi Romani! Tam artis adfictisque rebus, ut de Italia sua dubitaret, ausus tamen est in diversa respicere, cumque hostis in iugulo per Campaniam Apuliamque volitaret mediaque de Italia Africam faceret, eodem tempore et hunc sustinebat et in Siciliam, Sardiniam, Hispaniam diversa per terrarum orbem arma mittebat. Sicilia mandata Marcello. Nec diu restitit: tota enim insula in una urbe superata est. Grande illud et ante id tempus invictum caput, Syracusae, quamvis Archimedis ingenio deferentur, aliquando cessarunt. Longe illi triplex murus totidemque arces, portus ille marmoreus et fons celebratus Arethusae; nisi quod hactenus profuere ut pulchritudini victae urbis parceretur. Sardiniam Gracchus arripuit. Nihil illi gentium feritas Insanorumque - nam sic vocantur - inmanitas montium profuere. Saevitum in urbes urbemque urbium Caralim, ut gens contumax vilisque mortis saltem desiderio patrii soli domaretur.