|
46.
Sequitur similitudinem differentia rei maxime contraria superiori; sed est
eiusdem dissimile et simile invenire. Eius generis haec sunt: Non, quem ad modum quod mulieri debeas, recte ipsi
mulieri sine tutore auctore solvas, item, quod pupillo aut pupillae
debeas, recte possis eodem modo solvere.
47.
Deinceps locus est qui e contrario dicitur. Contrariorum autem genera plura;
unum eorum quae in eodem genere plurimum differunt, ut sapientia stultitia.
Eodem autem genere dicuntur quibus propositis occurrunt tamquam e regione
quaedam contraria, ut celeritati tarditas, non debilitas. Ex quibus contrariis argumenta
talia existunt: Si stultitiam fugimus, sapientiam sequamur, et bonitatem si
malitiam. Haec quae ex eodem genere contraria sunt appellantur adversa.
48. Sunt
enim alia contraria, quae privantia licet appellemus Latine, Graeci appellant
sterhtikã. Praeposito enim 'in' privatur verbum ea vi quam haberet si 'in'
praepositum non fuisset, dignitas indignitas, humanitas inhumanitas, et cetera
generis eiusdem, quorum tractactio est eadem quae superiorum quae adversa dixi.
49. Nam
alia quoque sunt contrariorum genera, velut ea quae cum aliquo conferuntur, ut
duplum simplum, multa pauca, longum breve, maius minus. Sunt etiam illa valde
contraria quae appellantur negantia; ea épofatikå Graece, contraria aientibus:
Si hoc est, illud non est. Quid enim
opus exemplo est? Tantum intellegatur, in argumento quaerendo contrariis
omnibus contraria non convenire.
50. Ab
adiunctis autem posui equidem exemplum paulo ante, multa adiungi, quae
suscipienda essent si statuissemus ex edicto secundum eas tabulas possessionem
dari, quas is instituisset cui testamenti factio nulla esset. Sed locus hic
magis ad coniecturales causas, quae versantur in iudiciis, valet, cum quaeritur
quid aut sit aut evenerit aut futurum sit aut quid omnino fieri possit.
51. Ac
loci quidem ipsius forma talis est. Admonet autem hic locus, ut quaeratur quid ante rem, quid cum re, quid post
rem evenerit. 'Nihil hoc ad ius; ad Ciceronem,' inquiebat Gallus noster, si
quis ad eum quid tale rettulerat, ut de facto quaereretur. Tu tamen
patiere nullum a me artis institutae locum praeteriri; ne, si nihil nisi quod
ad te pertineat scribendum putabis, nimium te amare videare. Est igitur magna
ex parte locus hic oratorius non modo non iuris consultorum, sed ne
philosophorum quidem.
52. Ante
rem enim quaeruntur quae talia sunt: apparatus, colloquia, locus, constitutum,
convivium; cum re autem: pedum crepitus, strepitus hominum, corporum umbrae et
si quid eius modi; at post rem: pallor, rubor, titubatio, si qua alia signa
conturbationis et conscientiae, praeterea restinctus ignis, gladius cruentus
ceteraque quae suspicionem facti possunt movere.
|