Cap.

  1 1 |            consecrata tantam habet in se vim et religionem quantam
  2 2 |         salute tueatur. Et quoniam in hoc officio studium meae
  3 3 |          quam a consule? Quis mihi in re publica potest aut debet
  4 3 |      periculis sustentata? Quod si in eis rebus repetendis quae
  5 3 |             profecto etiam rectius in iudicio consulis designatiis
  6 4 |               Ac si, ut non nullis in civitatibus fieri solet,
  7 4 |       portu solventibus ei qui iam in portum ex alto invehuntur
  8 4 |         iactatione terram videntem in hunc cui video maximas rei
  9 4 |    communis intersit duos consules in re publica Kalendis Ianuariis
 10 6 |        sicut huius imperi dignitas in summo periculo civium postulabat.
 11 6 |           tuae fortasse etiam alia in parte orationis dicendum
 12 7 |            grave est vere accusari in amicitia, tum, etiam si
 13 7 | neglegendum. Ego, Ser. Sulpici, me in petitione tua tibi omnia
 14 8 |           vetus amicitia est, quae in capitis dimicatione a Ser.
 15 8 |     idcirco obruetur quod ab eodem in honoris contentione superata
 16 8 |             existimo, labores quos in petitione> exceperis, eos,
 17 10|        magni aestimari accidisset, in ea civitate consul designatus
 18 10|  designatus defensorem non haberet in qua nemini umquam infimo
 19 10|          mihi est carissimus, isto in loco; quod tribuendum est
 20 11|       partis fuisse, et earum unam in reprehensione vitae, alteram
 21 11|       reprehensione vitae, alteram in contentione dignitatis,
 22 11|    contentione dignitatis, tertiam in criminibus ambitus esse
 23 11|          luxuriam expetita est sed in militari labore peragrata.
 24 11|           videretur. An cum sedere in equis triumphantium praetextati
 25 12|         Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo,
 26 12|       parenti suo, magno adiumento in periculis, solacio in laboribus,
 27 12|    adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi
 28 12|            laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si habet
 29 12|          Asiam numquam vidisse sed in Asia continenter vixisse
 30 12|    constituta est, sed aliquod aut in Asia susceptum aut ex Asia
 31 12|            Meruisse vero stipendia in eo bello quod tum populus
 32 12|         dicto quidem idcirco nihil in hisce rebus loci est quod
 33 13|          nisi forte insanit, neque in solitudine neque in convivio
 34 13|          neque in solitudine neque in convivio moderato atque
 35 13|      habent quamquam vitiosa sunt, in quo ipsam luxuriam reperire
 36 13|       luxuriam reperire non potes, in eo te umbram luxuriae reperturum
 37 14|                       Nihil igitur in vitam L. Murenae dici potest,
 38 14|             nullum petulans dictum in vita proferatur. Bene habet;
 39 15|                  Summam video esse in te, Ser. Sulpici, dignitatem
 40 15|           Paria cognosco esse ista in L. Murena, atque ita paria
 41 15|             facis ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse
 42 16|         tuae. Qua re ego te semper in nostrum numerum adgregare
 43 16|    putarere. Nec mihi umquam minus in Q. Pompeio, novo homine
 44 16|       virtutis esse visum est quam in homine nobilissimo, M. Aemilio.
 45 18|      genere dicere cuius est magna in utroque dignitas; videamus
 46 18|           Consedit utriusque nomen in quaestura. Nullum enim vobis
 47 18|            vobis sors campum dedit in quo excurrere virtus cognoscique
 48 19|           Reliqui temporis spatium in contentionem vocatur. Ab
 49 19|   hominibus unum hominem elaborare in ea scientia quae sit multis
 50 20|     legatus, L. Lucullo, fuit; qua in legatione duxit exercitum,
 51 20|      eandem delicatam sic obiit ut in ea neque avaritiae neque
 52 20|       vestigium reliquerit, maximo in bello sic est versatus ut
 53 20|            invidus tribuere alteri in communicanda gloria debuit. ~
 54 21|                              Summa in utroque est honestas, summa
 55 21|           liceat, pari atque eadem in laude ponam. Sed non licet;
 56 21|    intervallo veneris, cum his qui in foro habitarint de dignitate
 57 21|        vehementer expediit positam in oculis esse gratiam; sed
 58 22|    arceantur; ille exercitatus est in propagandis finibus, tuque
 59 22|         propagandis finibus, tuque in regendis. Ac nimirum--dicendum
 60 22|            laus et industria latet in tutela ac praesidio bellicae
 61 23|       osculari tuam, non patiar te in tanto errore versari ut
 62 23|           illud dicam, nullam esse in ista disciplina munitam
 63 24|                 Summa dignitas est in eis qui militari laude antecellunt;
 64 24|  antecellunt; omnia enim quae sunt in imperio et in statu civitatis
 65 24|            quae sunt in imperio et in statu civitatis ab his defendi
 66 24|         facultas quae saepe valuit in consule deligendo, posse
 67 24|       maxima studia pariat. Quorum in isto vestro artificio, Sulpici,
 68 25|                    Primum dignitas in tam tenui scientia non potest
 69 25|            enim sunt parvae, prope in singulis litteris atque
 70 25|          apud maiores nostros fuit in isto studio admirationis,
 71 25|          volgo non habebant. Erant in magna potentia qui consulebantur;
 72 25|            composuerunt ut omnibus in rebus ipsi interessent. ~
 73 26|            Fundus' inquit 'qui est in agro qui sabinus vocatur.'
 74 26|            rebus absurdum tum vero in illo: 'Suis utrisque superstitibus
 75 26|           homines, cum recte atque in loco constitissent, iuberi
 76 26|        sunt illa omnia: 'Quando te in gure conspicio' et haec: '
 77 26|       postea vero pervolgata atque in manibus iactata et excussa,
 78 27|       infirmitatem consili maiores in tutorum potestate esse voluerunt;
 79 27|       sacrorum causa reperti sunt. In omni denique iure civili
 80 27|           ipsa tenuerunt, ut, quia in alicuius libris exempli
 81 28|          Itaque, ut dixi, dignitas in ista scientia consularis
 82 28|     Sapiens existimari nemo potest in ea prudentia quae neque
 83 28|            haberi nemo potest quod in eo quod sciunt omnes nullo
 84 29|  potissimum sunt delapsi. Ut aiunt in Graecis artificibus eos
 85 29|            firma esse non possunt. In qua si satis profecissem,
 86 29|            me dico, sed de eis qui in dicendo magni sunt aut fuerunt. ~
 87 30|        quae possint locare homines in amplissimo gradu dignitatis,
 88 30|          orator' non solum odiosus in dicendo ac loquax verum
 89 30|            umbra soli; sit denique in civitate ea prima res propter
 90 31|         disseram; neque enim causa in hoc continetur. Nam si omnia
 91 32|                         Quo quidem in bello virtus enituit egregia
 92 32|           cum bello invectum totam in Asiam cum pace dimisit;
 93 34|            adire non posset, etiam in extrema fortuna et fuga
 94 34|           hoste pulso tamen tantum in unius anima posuit ut, cum
 95 34|          arbitrarentur? Hoc igitur in bello L. Murenam legatum
 96 35|                            At enim in praeturae petitione prior
 97 35|           cuipiam dederit, eundem <in> reliquis honoribus debeat?
 98 36|          ex causa concitantur, sic in hac comitiorum tempestate
 99 37|         ratio, duae res vehementer in praetura desideratae sunt
100 37|        desideratae sunt quae ambae in consulatu multum Murenae
101 37|    creverat, <altera> quod ei quos in provincia ac legatione omni
102 38|         apud suos gratia, tum vero in consule declarando multum
103 38|      praerogativum, quid mirum est in hoc felicitatis famam sermonemque
104 39|      communi negotiis impedimur et in ipsa occupatione delectationes
105 40|         eos qui fatentur; quod ego in mea petitione sensi. Nam
106 41|        umquam fecisse ludos; quid? in ipsa praetura nihilne existimas
107 41|          optabamus, iuris dicundi; in qua gloriam conciliat magnitudo
108 41|           aequitatis largitio; qua in sorte sapiens praetor qualis
109 41|          consulatum apta provincia in qua laus aequitatis, integritatis,
110 42|         dolet meminit. Postremo tu in provinciam ire noluisti.
111 42|            noluisti. Non possum id in te reprehendere quod in
112 42|            in te reprehendere quod in me ipso et praetore et consule
113 42|       Habuit proficiscens dilectum in Umbria; dedit ei facultatem
114 42|  conficiuntur adiunxit. Ipse autem in Gallia ut nostri homines
115 42|       amicorum studia minui solere in eos a quibus provincias
116 43|           provincialium negotiorum in Murena atque in Sulpicio
117 43|         negotiorum in Murena atque in Sulpicio fuisse, dicam iam
118 43|         fuisse, dicam iam apertius in quo meus necessarius fuerit
119 43|             persaepe tibi dixi; et in eis rebus ipsis quas te
120 43|        pacto semper hoc fit--neque in uno aut altero animadversum
121 43|           animadversum est sed iam in pluribus-- simul atque candidatus
122 44|            animo, magnis copiis et in forum et in campum deduci
123 44|       magnis copiis et in forum et in campum deduci volo. Non
124 45|   accusationem cogitare, inquirere in competitores, testis quaerere?
125 45|         operam diligentiamque suam in petitione non possit ponere.
126 45|           sumus etiam alienissimis in capitis periculis amicissimorum
127 46|            molestiam sic intellexi in petendo studium esse acerrimum,
128 46|            studium esse acerrimum, in defendendo officium, in
129 46|            in defendendo officium, in accusando laborem. Itaque
130 46|        enim dies fuit, postea quam in istam accusandi denuntiationem
131 46|    ingressus es, quem tu non totum in ista ratione consumpseris?
132 47|                      Poena gravior in plebem tua voce efflagitata
133 47|          animi tenuiorum. Exsilium in nostrum ordinem; concessit
134 47|     Graviter homines honesti atque in suis vicinitatibus et municipiis
135 47|        nunc discordiis continentur in fortunas optimi cuiusque
136 48|           dicendi, M. Crassus, ego in extremo non partem aliquam
137 48|        quod mihi videretur. Itaque in isdem rebus fere versor
138 48|          tuae, cum populum Romanum in eum metum adduxisti ut pertimesceret
139 50|      percrebruissent quas habuisse in contione domestica dicebatur,
140 51|        haberentur, ut de his rebus in senatu agere possemus. Itaque
141 51|             nam partim ideo fortes in decernendo non erant, quia
142 51|           praesertim cum idem ille in eodem ordine paucis diebus
143 51|        respondisset, si quod esset in suas fortunas incendium
144 52|         tum coniuratos cum gladiis in campum deduci a Catilina
145 52|         Catilina sciebam, descendi in campum cum firmissimo praesidio
146 52|            animadverterent et, cum in metu et periculo consulem
147 52|         cum te, Servi, remissiorem in petendo putarent, Catilinam
148 53|        legatione, praetura probata in iure, grata in munere, ornata
149 53|    praetura probata in iure, grata in munere, ornata in provincia
150 53|            grata in munere, ornata in provincia petisset diligenter,
151 54|          voluit, retractandus; quo in loco <C.> Postumo, familiari
152 54|       centuriis, M. Catoni, homini in omni virtute excellenti,
153 55|        vitae secuti sunt, tum vero in his L. Murenae tantis tamque
154 55|      dignitatis conatus est, venit in periculum ne et ea quae <
155 55|         studium novae laudis etiam in veteris fortunae discrimen
156 56|           ea condicione nobis erat in hac civitate natus ut eius
157 57|      videtur praetorius candidatus in consularem quasi desultorius
158 57|       consularem quasi desultorius in quadrigarum curriculum incurrere.
159 58|         criminationem pertimescam. In quo ego accusatore, iudices,
160 58|          accusavit L. Cottam. Erat in <eo> summa eloquentia, summa
161 58|            auctoritas tanta quanta in imperio populi Romani quod
162 58|     iudicabant ita quemquam cadere in iudicio ut nimiis adversarii
163 59|            Romanus eripuit? Semper in hac civitate nimis magnis
164 59|   universus et sapientes ac multum in posterum prospicientes iudices
165 59|        restiterunt. Nolo accusator in iudicium potentiam adferat,
166 59|            auxilium calamitosorum, in periculo vero et in pernicie
167 59| calamitosorum, in periculo vero et in pernicie civium repudientur. ~
168 60|   existimabit iudicium accusatoris in reum pro aliquo praeiudicio
169 60|        peccare te nihil neque ulla in re te esse huius modi ut
170 61|            haec oratio habenda aut in imperita multitudine aut
171 61|           imperita multitudine aut in aliquo conventu agrestium,
172 61|            iucunda sunt disputabo. In M. Catone, iudices, haec
173 61|       nullius rei paenitere, nulla in re falli, sententiam mutare
174 62|          opinatur.' Errasti aliqua in re; male dici putat. Hac
175 62|  disciplina nobis illa sunt: 'Dixi in senatu me nomen consularis
176 63|      fatebor enim, Cato, me quoque in adulescentia diffisum ingenio
177 64|            praeditum; putares, cum in eiusdem anni custodia te
178 64|         coniunctum; quod atrociter in senatu dixisti, aut non
179 64|             si potuisses, mitiorem in partem interpretarere. ~
180 65|           commotus ne sis.' Etiam, in dissolvenda severitate;
181 65|          laus aliqua humanitatis. 'In sententia permaneto.' ~66.
182 67|     praetermitte auctoritatem quae in iudiciis aut nihil valere
183 69|   criminosum sit aut mirandum, qua in civitate rogati infimorum
184 69|          deductum venire soleamus, in ea non esse gravatos homines
185 69|        homines prodire hora tertia in campum Martium, praesertim
186 69|        neminem patitur non honeste in urbem introire tota natio
187 69|     venerat; hoc dico, frequentiam in isto officio gratuitam non
188 70|         Homines tenues unum habent in nostrum ordinem aut promerendi
189 70|     referendi benefici locum, hanc in nostris petitionibus operam
190 72|          quantum hae conquestiones in senatu habitae punctorum
191 72| liberalitas non fuerit ut locus et in circo et in foro daretur
192 72|            ut locus et in circo et in foro daretur amicis et tribulibus?
193 73|        suis dedisse, quid statuent in viros primarios qui in circo
194 73|    statuent in viros primarios qui in circo totas tabernas tribulium
195 73|         item crimina a multitudine in tuam nimiam diligentiam,
196 73| diligentiam, Servi, coniecta sunt, in quibus tamen Murena ab senatus
197 73|           vir futurus sit videmus, in equitum centuriis voluit
198 74|             negat iudicium hominum in magistratibus mandandis
199 74|   orationis, qui cotidianis epulis in robore accumbunt, neque
200 75|         immortalibus quod ille vir in hac re publica potissimum
201 75|     imperium ubi ille esset. Huius in morte celebranda graviter
202 76|        nisi dignitate, hoc tu ipse in quo summa est dignitas non
203 77|          quod habes nomenclatorem? in eo quidem fallis et decipis.
204 79|            deseruerunt sed ab illo in speculis atque insidiis
205 79|    speculis atque insidiis relicti in capite atque in cervicibus
206 79|            relicti in capite atque in cervicibus nostris restiterunt.
207 79|          ferrum et audaciam reieci in campo, debilitavi in foro,
208 79|        reieci in campo, debilitavi in foro, compressi etiam domi
209 79|            esse Kalendis Ianuariis in re publica duo consules. ~
210 80|     publicae quaeritur. Inita sunt in hac civitate consilia, iudices,
211 80|       resisto. Sed moneo, iudices. In exitu iam est meus consulatus;
212 81|    tempestatem anni tui? Iam enim <in> hesterna contione intonuit
213 81|         interficiendi scitis esse, in hos dies, in hos mensis,
214 81|          scitis esse, in hos dies, in hos mensis, in hoc tempus
215 81|           hos dies, in hos mensis, in hoc tempus erumpunt. ~
216 82|          moliuntur. Vident quantum in te sit animi, quantum ingeni,
217 82|          consul non timent. Vident in tuorum potestate conlegarum
218 83|                         His tantis in rebus tantisque in periculis
219 83|          tantis in rebus tantisque in periculis est tuum, M. Cato,
220 83|      adiutorem, defensorem, socium in re publica, consulem non
221 83|         huiusce rei potestas omnis in vobis sita est, iudices;
222 83|             totam rem publicam vos in hac causa tenetis, vos gubernatis.
223 84|             Mihi credite, iudices, in hac causa non solum de L.
224 84|         salute sententiam feretis. In discrimen extremum venimus;
225 84|         gravissimum visum est, sed in urbe, in foro--di immortales!
226 84|            visum est, sed in urbe, in foro--di immortales! sine
227 84|         non potest--non nemo etiam in illo sacrario rei publicae,
228 84|        illo sacrario rei publicae, in ipsa, inquam, curia non
229 85|          elapsa de manibus nostris in eum annum qui consequitur
230 85|        Unus erit consul, et is non in administrando bello sed
231 85|            administrando bello sed in sufficiendo conlega occupatus.
232 85|   prorumpet, qua po * * * minatur; in agros suburbanos repente
233 85|     repente advolabit; versabitur <in urbe> furor, in curia timor,
234 85|        versabitur <in urbe> furor, in curia timor, in foro coniuratio,
235 85|             furor, in curia timor, in foro coniuratio, in campo
236 85|         timor, in foro coniuratio, in campo exercitus, in agris
237 85|    coniuratio, in campo exercitus, in agris vastitas; omni autem
238 85|         agris vastitas; omni autem in sede ac loco ferrum flammamque
239 86|         mea summa et vobis cognita in re publica diligentia moneo,
240 86|  fortunatus videbatur, quod primus in familiam veterem, primus
241 86|           familiam veterem, primus in municipium antiquissimum
242 86|  consulatum attulisset; nunc idem <in> squalore et sordibus, confectus
243 88|            aut cuiquam nostrum sit in hoc praeclaro consulatu
244 88|       paucis ante diebus laureatam in sua gratulatione conspexit,
245 89|   conspectuque privat? Ibit igitur in exsilium miser? Quo? ad
246 89|          Quo? ad Orientisne partis in quibus annos multos legatus
247 89|           ignominia reverti. An se in contrariam partem terrarum
248 89|         maerentem, exsulem videat? In ea porro provincia quo animo
249 89|        atque sermonis, cum, quibus in locis paucis ante diebus
250 90|       municipio honestissimo, quod in hac tota <causa> frequens
251 90|            seditionem, fortissimum in bello, inimicissimum huic