|
28.
Itaque, ut dixi, dignitas in ista scientia consularis numquam fuit, quae tota
ex rebus fictis commenticiisque constaret, gratiae vero multo etiam minus. Quod
enim omnibus patet et aeque promptum est mihi et adversario meo, id esse gratum
nullo pacto potest. Itaque non modo benefici conlocandi spem sed etiam illud
quod aliquamdiu fuit 'Licet consulere?' iam perdidistis. Sapiens existimari
nemo potest in ea prudentia quae neque extra Romam usquam neque Romae rebus
prolatis quicquam valet. Peritus ideo haberi nemo potest quod in eo quod sciunt
omnes nullo modo possunt inter se discrepare. Difficilis autem res ideo non
putatur quod et perpaucis et minime obscuris litteris continetur. Itaque si mihi, homini vehementer occupato, stomachum
moveritis, triduo me iuris consultum esse profitebor. Etenim quae de scripto
aguntur, scripta sunt omnia, neque tamen quicquam tam anguste scriptum est quo
ego non possim 'Qua de re agitur' addere; quae consuluntur autem, minimo
periculo respondentur. Si id quod oportet responderis, idem videare respondisse
quod Servius; sin aliter, etiam controversum ius nosse et tractare videare.
29.
Quapropter non solum illa gloria militaris vestris formulis atque actionibus
anteponenda est verum etiam dicendi consuetudo longe et multum isti vestrae
exercitationi ad honorem antecellit. Itaque mihi videntur plerique initio multo
hoc maluisse, post, cum id adsequi non potuissent, istuc potissimum sunt
delapsi. Ut aiunt in Graecis artificibus eos auloedos esse qui citharoedi fieri
non potuerint, sic nos videmus, qui oratores evadere non potuerint, eos ad
iuris studium devenire. Magnus dicendi labor, magna res, magna dignitas, summa
autem gratia. Etenim a vobis salubritas quaedam, ab eis qui dicunt salus ipsa petitur. Deinde vestra responsa atque decreta et evertuntur
saepe dicendo et sine defensione orationis firma esse non possunt. In qua si
satis profecissem, parcius de eius laude dicerem; nunc nihil de me dico, sed de
eis qui in dicendo magni sunt aut fuerunt.
30.
Duae sint artes <igitur> quae possint locare homines in amplissimo gradu
dignitatis, una imperatoris, altera oratoris boni. Ab hoc enim pacis ornamenta
retinentur, ab illo belli pericula repelluntur. Ceterae tamen virtutes ipsae
per se multum valent, iustitia, fides, pudor, temperantia; quibus te, Servi,
excellere omnes intellegunt. Sed nunc de studiis ad honorem appositis, non de
insita cuiusque virtute disputo. Omnia ista nobis studia de manibus
excutiuntur, simul atque aliqui motus novus bellicum canere coepit. Etenim, ut
ait ingeniosus poeta et auctor valde bonus, 'proeliis promulgatis pellitur e
medio' non solum ista vestra verbosa simulatio prudentiae sed etiam ipsa illa
domina rerum, 'sapientia; vi geritur res, spernitur orator' non solum odiosus
in dicendo ac loquax verum etiam 'bonus; horridus miles amatur,' vestrum vero
studium totum iacet. 'Non ex iure manum consertum, sed mage ferro' inquit 'rem
repetunt.' Quod si ita est, cedat, opinor, Sulpici, forum castris, otium
militiae, stilus gladio, umbra soli; sit denique in civitate ea prima res
propter quam ipsa est civitas omnium princeps.
|