|
4.
Bactrani et Hiberi et Albani et Tauroscythae
Saporis litteras non receperunt, sed ad Romanos duces scripserunt auxilia
pollicentes ad Valerianum de captivitate liberandum. Sed Valeriano apud Persas
consenescente Odenatus Palmyrenus collecto exercitu rem Romanam prope in
pristinum statum reddidit. Cepit regis thesauros, cepit etiam, quas thesauris
cariores habent reges Parthici, concubinas. Quare magis reformidans Romanos
duces Sapor timore Ballistae atque Odenati in regnum suum ocius se recepit.
Atque hic interim finis belli fuit Persici.
5.
Haec sunt digna cognitu de Valeriano, cuius per annos septuaginta vita
laudabilis in eam conscenderat gloriam, ut post omnes honores et magistratus
insigniter gestos imperator fieret, non, ut solet, tumultuario populi concursu,
non militum strepitu, sed iure meritorum et quasi ex totius orbis una
sententia. Denique si data esset omnibus potestas promendi arbitrii, quem
imperatorem vellent, alter non esset electus. Et ut scias, quanta vis in
Valeriano meritorum fuerit publicorum, ponam senatus consulta, quibus
animadvertant omnes, quid de illo semper amplissimus ordo iudicaverit. Duobus
Deciis conss. sexto kal. Novembrium die, cum ob imperatoriaslitteras in aede
Castrorum senatus haberetur ireturque per sententias singulorum, cui deberet
censura deferri (nam id Decii posuerant in senatus amplissimi potestate), ubi
primum praeto redixit : "Quid vobis videtur, p.c., de censore
deligendo?" atque eum, qui erat princeps tunc senatus, sententiam rogasset
absente Valeriano (nam ille in procinctu cum Decio tunc agebat), omnes una voce
dixerunt interrupto more dicendae sententiae : "Valeriani vita censura
est. Ille de
omnibus iudicet, qui est omnibus melior. ille de senatu iudicet, qui nullum
habet crimen. Ille de vita nostra sententiam
ferat, cui nihil potest obici. Valerianus a prima pueritia fuit censor.
Valerianus in tota vita sua fuit censor. Prudens senator, modestus senator,
gravis senator, amicus bonorum, inimicus tyrannorum, hostis criminum, hostis
vitiorum. Hunc censorem omnes accipimus, hunc imitari omnes volumus. Primus genere, nobilis
sanguine, emendatus vita, doctrina clarus, moribus singularis exemplo
antiquitatis." Quae cum essent saepius dicta, addiderunt :
"omnes", atque ita discessum est.
6.
Hoc enatus consultum ubi Decius accepit, omnes aulicos convocavit, ipsum etiam
Valerianum praecepit rogari atque in conventu summorum virorum recitato senatus
consulto : "Felicem te", inquit, "Valerianum, totius senatus sententia,
immo animis atque pectoribus totius orbis humani. Suscipe censuram, quam tibi
detulit Romana res publica, quam solus mereris, iudicaturus de moribus omnium,
iudicaturus de moribus nostris. Tu aestimabis, qui manere in curia debeant, tu
censibus modum pones, tu vectigalia firmabis, divides, statues, tu res publicas
recensebis; tibi legum scribendarum auctoritas dabitur, tibi de ordinibus
militum iudicandum est; tu arma respicies, tu de nostro Palatio, tu de
iudicibus, tu de praefectis eminentissimis iudicabis, excepto denique praefecto
urbis Romae, exceptis consulibus ordinariis et sacrorum rege ac maxima virgine
Vestalium - si tamen incorrupta permanebit -, de omnibus sententias feres.
Laborabunt autem etiam illi, ut tibi placeant, de quibus non potes iudicare."
Haec Decius. Sed Valeriano sententia huiusmodi fuit : "Ne, quaeso,
sanctissime imperator, ad hanc me necessitatem alliges, ut ego iudicem de
populo, de militibus, de senatu, de omni penitus orbe iudicibus et tribunis ac
ducibus. Haec sunt, propter quae Augustum nomen tenetis; apud vos censura
desedit, non potest hoc implere privatus. Veniam igitur eius honoris peto, cui
vita inpar est, inpar est confidentia, cui tempora sic repugnant, ut censuram
hominum natura non quaerat."
|