10. Fati publici fuit, ut Gallieni
tempore quicumque potuit ad imperium prosiliret. Regilianus denique in Illyrico
ducatum gerens imperator est factus auctoribus iomperii Moesis, qui cum Ingenuo
fuerant ante superati, in quorum parentes graviter Gallienus saevierat. Hic
tamen multa fortiter contra Sarmatas gessit, sed auctoribus Roxolanis
consentientibusque militibus et timore provincialium, ne iterum Gallienus
graviora faceret, interemptus est. Mirabile
fortasse videatur, si, quae origo imperii eius fuerit, declaretur. Capitali
enim ioco regna promeruit. Nam cum milites cum eo quidam cenarent, extitit
vicarius tribuni qui diceret: "Regiliani nomen unde credimus
dictum?". Alius continuo: "Credimus quod a regno". Tum is qui
aderat scolasticus, coepit quasi grammaticaliter declinare et dicere: "Rex
regis regi Regilianus". Milites, ut est hominum genus pronum ad ea, quae
cogitant: "Ergo potest rex esse?" Item alius: "Deus tibi regis
nomen inposuit." Quid multa? His dictis cum alia die mane processisset, a
principiis imperator est salutatus. Ita quod aliis vel audacia vel iudicium,
huic detulit iocularis astutia. Fuit, quod negari non potest, vir in re
militari semper probatus et Gallieno iam ante suspectus, quod dignus videretur
imperio, gemtis Daciae, Decibali ipsius, ut fertur, adfinis. Extat epistola divi Claudii tunc privati,qua
Regiliano, Illyrici duci, gratias agit ob redditum Illyricum, cum omnia
Gallieni segnitia deperirent. Quam ego repertam in authenticis inserendam
putavit, fuit enim publica. "Claudius Regiliano multam salutem. Felicem
rem p., quae te talem virum habere in castris belloicis meruit, felicem
Gallienum, etiamsi ei vera nemo nec de bonis nec de malis nuntiat. Pertulerunt
ad me Bonitus et Celsus, stipatores principis nostri, qualis apud Scupos in
pugnando fueris, quot uno die proelia et qua celeritate confeceris. Dignus eras
triumpho, si antiqua tempora exstarent. Sed quid multa? Memor cuiusdam hominis
cautius velim vincas. Arcus Sarmaticos et duo saga ad me velim mittas, sed
fiblatoria, cum ipse misi de nostris." Hac epistola ostenditur, quid de
Regiliano senserit Claudius, cuius gravissimum iudicium suis temporibus fuisse
non dubium est. Nec a Gallieno quidem vir iste promotus est, sed a patre eius
Valeriano, ut et Claudius et Macrianus et Ingenuus et Postumus et Aureolus, qui
omnes in imperio interempti sunt, cum mererentur imperium. Mirabile autem hoc
fuit in Valeriano principe, quod omnes, quoscumque duces fecit, postea militum
testimonio ad imperium pervenerunt, ut appareat senem imperatorem in diligendis
rei p. ducibus talem fuisse, qualem Romana delicitas, si continuari fataliter
potuisset sub bono principe, requirebat. Et utinam vel illi, qui arripuerant
imperia, regnare potuissent, vel eius filius in imperio diutius non fuisset,
utlibet se in suo statu res p. nostra tenuisset. Sed nimis sibi Fortuna
indulgendum putavit, quae et cum Valeriano bonos principes tulit et Gallienum
diutius quam oportebat rei p. reservavit.
11.
Aureolus quoque [in] Illyricianos exercitus
regns in contemptu Gallieni, ut omnes eo tempore, coactus a militibus sumpsit
imperium. Et cum Macrianus cum filio suo Macrino contra Gallienum veniret cum
plurimis, exercitus eius cepit, aliquos corruptos fidei suae addixit. Et cum
factus esset hinc validus imperator cumque Gallienus expugnare virum fortem
frustra temptasset, pacem cum eo {fecit} contra Postumum pugnaturus. Quorum pleraque et dicta
sunt et dicenda. Hunc eundem Aureolum Claudius interfecto iam Gallieno
conflictu habito apud eum pontem interemit, qui nunc pons Aureoli nincupatur,
atque illic ut tyrannum sepulchro humiliore donavit. Extat etiam nunc epigramma
Graecum in hanc formam:
Dono
sepulchrorum victor post multa tyranni
proelia iam felix Claudius Aureolum
munere prosequitur mortali et iure superstes,
vivere quem vellet, si pateretur amor
militis egregii, vitam qui iure negavit
omnibus indignis et magis Aureolo.
Ille tamen clemens, qui corporis ultima servans
et pontem Aureoli dedicat et tumulum.
Hos ego versus a
quodam grammatico translatos ita posui, ut fidem servarem, non quo non melius
potuerint transferri, sed ut fidelitas historica servaretur, quam ego prae
ceteris custodiendam putavi, qui quod ad eloquentiam pertinet nihil curo. Rem enim vobis proposui deferre, non verba, maxime
tanta rerum copia ut in triginta tyrannorum simul vitis.
12.
Capto Valeriano, diu clarissimo principe
civitatis, fortissimo deinde imperatore, ad postremum omnium infelicissimo, vel
quod senex apud Persas consenuit vel quod indignos se posteros dereliquit, cum
Gallienum contemnendum Ballista praefectus Valeriani et Macrianus primus ducum
intellegerent, quaerentibus etiam militibus principem unum in locum
concesserunt quaerentes, quid faciendum esset. Tuncque constitit Gallieno longe
posito, Aureolo usurpante imperium debere aliquem principem fieri, et quidem
optimum, ne quispiam tyrannus existeret. Verba igitur Ballistae - quantum
Maeonius Astyanax, qui consilio interfuit, adserit - haec fuerunt: "Mea et
aetas et professio et voluntas longe ab imperio absunt, et ego, quod negare non
possum, bonum principem quaero. Sed quis tandem est, qui Valeriani locum possit implere,
nisi talis qualis tu es, fortis, constans, integer, probatus in re p. et, quod
maxime ad imperium pertinet, dives? Arripe igitur locum meritis tuis debitum.
Me praefecto, quamdiu voles, uteris. Tu cum re p. tantum bene agas, ut te
Romanus orbis factum principem gaudeat." Ad haec Macrianus: "Fateor, Ballista, imperium prundenti non
frustra est. Volo enim rei p. subvenire atque illam pestem a legum gubernaculis
dimovare, sed non hoc in me aetatis est: senex sum, ad exemplum equitare non
possum, lavandum mihi est frequentius, edendum delicatius, divitiae me iam
dudum ad usu militiae retraxerunt. Iuvenes aliqui sunt quaerendi, nec unus sed
duo vel tres fortissimi, qui ex diversis partibus orbis humani rem p.
restituant, quam Valerianus facto, Gallienus vitae suae genere
perdiderunt." Post haec intellexit eum Ballista sic agere, ut de filiis
suis videretur cogitare, atque adeo sic adgressus est: "Prudentiae tuae
rem p. tradimus. Da igitur liberos tuos Macrianum et Quietum, fortissimos
iuvenes, olim tribunos a Valeriano factos, quia Gallieno imperante, quod boni
sunt, salvi esse non possunt." Tunc ille ubi intellectum se esse comperit:
"Do", inquit, "Manus de meo stipendium militi duplex daturus. Tu
tantum praefecti mihi studium et annonam in necessariis locis praebe. Iam ego
faxim, ut Gallienus, sordissimus feminarum omnium, duces sui parentis intellegat."
Factus est igitur cum Macriano et Quieto duobus filiis cunctis militibus
volentibus imperator ac statim contra Gallienum venire coepit utcumque rebus in
oriente derelictis. Sed cum quadraginta quinque milia militum secum duceret, in
Illyrico vel in Thraciarum extimis congressus cum Aureolo victus et cum filio
interemptus est. Triginta denique milia militum in Areoli potestatem
concessere. Domitianus autem eundem vicit, dux Aureoli fortissimus et
vehementissimus, qui se originem diceret a Domitiano trahere atque a Domitilla.
De Macriano autem nefas mihi videtur iudicium Valeriani praeterire, quod ille
in oratione sua, quam ad senatum e Persidis finibus miserat, posuit. Inter
cetera ex oratione divi Valeriani: "Ego, p. c., bellum Persicum gerens
Macriano totam rem p. credidi et quidem a parte militari. Ille vobis fidelis, ille mihi
devotus, illum et amat et timet miles, ille utcumque res exegerit, cum
exercitibus agit. Nec, p. c., nova vel inopina nobis sunt: pueri eius virtus in
Italia, adulescentis in Gallia, iuvenis in Thracia, in Africa iam provecti,
senescentis denique in Illyrico et Dalmatia conprobata est, cum in diversis
proeliis ad exemplum fortiter faceret. Huc accedit quod habet iuvenes filios
Romano dignus collegio, nostra dignus amicitia" et reliqua.
|