|
21.
Cum autem Aurelianus vellet omnibus simul facta
exercitus sui constipatione concurrere, tanta apud Placentiam clades accepta est,
ut Romanum paene solveretur imperium. Et causa quidem huius periculi perfidia et
calliditas barbarici fuit motus. Nam cum
congredi aperto Marte non possent, in silvas se densissimas contulerunt atque
ita nostros vespera incumbente tubarunt. Denique nisi divina ope post
inspectionem librorum sacrificiorumque curas monstris quibusdam speciebusque
divinis inpliciti essent barbari, Romana victoria non fuisset. Finito proelio
Marcomannico Aurelianus, ut erat natura ferocior, plenus irarum Romam petit
vindictae cupidus, quam seditionum asperitas suggerebat. Incivilius denique
usus imperio, vir alias optimus, seditionum auctoribus intermptis cruentius ea,
quae mollius fuerant curanda, compescuit. Interfecti sunt enim nonnulli etiam
nobiles senatores, cum his leve quiddam et quod contemni a mitiore principe
potuisset vel unus vel levis vel vilis testis obiceret. Quid multa ? Magnum
illud et quod iam fuerat et quod non frustra speratum erst infamiae tristioris
ictu contaminavit imperium. Timeri coepiunt princeps optimus, non amari, cum
alii dicerent perodiendum talem principem, non optandum, alii bonum quidem
medicum, sed mala ratione curantem. His actis cum videret posse fieri, ut
aliquid tale iterum, quale sub Gallieno evenerat, proveniret, adhibito consilio
senatus muros urbis Romae dilatavit. Nec tamen pomerio addidit eo tempore, sed
postea. Pomerio autem neminem principum licet addere nisi eum, qui agri
barbarici aliqua parte Romanam rem p. locupletaverit. Addidit autem Augustus,
addidit Traianus, addidit Nero, sub quo Pontus Polemoniacus et Alpes Cottiaae
Romano nomini sunt tributae.
22.
Transactis igitur, quae saeptiones atque urbis statum et civilia pertinebant,
contra Palmyrenos, id est contra Zenobiam, quae filiorum nomine orientale
tenebat imperium, iter flexit. Multa in itinere ac magna bellorum genera
confecit. Nam in Thraciis et in Illyrico occurrentes barbaros vicit, Gothorum
quin etiam ducem Cannaban sive Cannabauden cum quinque milibus hominum trans
Danuvium interemit. Atque inde per Byzantium in Bithyniam transitum fecit
eamque nullo certamine optinuit. Multa eius magna et praeclara tam facta quam
dicta sunt, sed omnia libro innectere nec possumus fastidii evitatione nec
volumus, sed ad intellegendos mores atque virtutem pauca libenda sunt. Nam cum
Tyanam venisset eamque obclusam repperisset, iratus dixisse fertur :
"canem in hoc oppido non relinquam." Tunc et militibus acrius
incumbentibus spe praedae, et Heraclammone quodam timore, ne inter ceteros
occideretur, patriam suam prodente civitas capta est.
23.
Sed Aurelianus duo statim praecipua, quod unum severitatem ostenderet, alterum
lenitatem, ex imperatoria mente monstravit. Nam et Heraclammonem proditorem
patriae suae sapiens victor occidit et, cum milites iuxta illud dictum, quo
canem se relicturum apud Tyanos negarat, eversionem urbis exposcerent,
respondit his : "canem", inquit, "negavi in hac urbe me
relicturum : canes omnes occidite." Grande principis dictum, grandius
militum factam, nam iocatum principis, quo praeda negabatur, civitas
servabatur, totus exercitus ita quasi ditaretur, accepit. Epistula de
Heraclammone : "Aurelianus Augustus Mallio Chiloni. Occidi passus sum
cuius quasi beneficio Tyanam recepi. Ego
vero proditorem amare non potui et libenter tuli, quod eum milites occiderunt,
neque enim mihi fidem servare potuisset, qui patriae non pepercit. Solum denique ex omnibus,
qui oppugnabantur, campus accepit. Divitem
hominem negare non possum, sed cuius bona eius liberis reddidi, ne quis me
causa pecuniae locupletem hominem occidi passum esse criminaretur."
24.
Capta autem civitas est miro modo. Nam cum Heraclammon locum ostendisset
aggeris naturali specie tumentem, qua posset Aurelianus cultus ascendere, ille
conscendit atque elata purpurea clamide intus civibus, foris militibus se
ostendit, et ita civitas capta est, quasi totus in muris Aureliani fuisset
exercitus. Taceri non debet res, quae ad famam venerabilis viri pertinet.
Fertur enim Aurelianum de Tyanae civitatis eversione vere dixisse, vere
cogitasse; verum Apollonium Tyanaeum, celeberrimae famae auctoritatisque
sapientem, veterem philosophum, amicum vere deorum, ipsum etiam pro numine
frequentandum, recipienti se in tentorium ea forma, qua videtur, subito
adstitisse atque haec Latine, ut homo pannonius intellegeret, verba dixisse :
"Aureliane, si vis vincere, nihil est quod de civium meorum nece cogites.
Aureliane, si vis imperare, a cruore innocentium abstine. Aureliane, clementer te age, si
vis vivere." Norat vultum philosophi venerabilis Aurelianus atque in
multis eius imaginem viderat templis. Denique statim adtonitus et imaginem et
statuas et templum eidem promisit atque in meliorem redit mentem. Haec et a
gravibus viris conperi et in Ulpiae bibliothecae libris relegi et pro maiestate
Apollonii magis credidi. Quid enim illo viro sanctius, venerabilius, antiquius
diviniusque inter homines fuit? Ille mortuis reddidit vitam, ille multa ultra
homines et fecit et dixit. Quae qui velit nosse, Graecos legat libros, qui de
eius vita conscripti sunt. Ipse autem, si vita suppetit atque ipsius viri favor
viguerit, breviter saltem tanti viri facta in litteras mittam, non quo illius
viri gesta munere mei sermonis indigeant, sed ut ea, quae miranda sunt, omnium
voce praedicentur.
25.
Recepta Tyana Antiochiam proposita omnibus inpunitate brevi apud Dafnem
certamine optinuit atque inde praeceptis, quantum probatur, venerabilis viri
Apollonii parens humanior atque clementior fuit. Pugnatum est post haec de
summa rerum contra Zenobiam et Zabam eius socium apud Emessam magno certamine. Cumque Aureliani equites fatigati iam paene
discederent ac terga darent, subito vi numinis, quod postea est proditum,
hortante quadam divina forma per pedites etiam equites restituti sunt. Fugata
est Zenobia cum Zaba et plenissime parta victoria. Recepto igitur orientis
statu Emesam victor Aurelianus ingressus est ac statim ad templum Heliogabali
tetendit, quasi communi officio vota soluturus. Verum illic eam formam numinis
repperit, quam in bello sibi faventem vidit. Quare et illic templa fundavit
donariis ingentibus positis et Romae Soli templum posuit maiore honorificentia
consecratum, ut suo dicemus loco.
|