|
1.
Certum est, quod Sallustius Crispus quodque
Marcus Cato et Gellius historici sententiae modo in litteras rettulerunt, omnes
omnium virtutes tantas esse, quantas videri eas voluerint eorum ingenia, qui
unius cuiusque facta descripserint. inde est quod Alexander Magnus Macedo, cum
ad Achillis sepulchrum venisset, graviter ingemescens 'felicem te', inquit,
'iuvenis, qui talem praeconem tuarum virtutum repperisti', Homerum intellegi
volens, qui Achillem tantum in virtutum studio fecit, quantum ipse valebat
ingenio. Quorsum haec pertineant, mi Celsine, fortassis requiris. Probum
principem, cuius imperio oriens, occidens, meridies, septentrio omnesque orbis
partes in totam securitatem redactae sunt, scriptorum inopia iam paene
nescimus. occidit, pro pudor, tanti viri et talis historia, qualem non habent
bella Punica, non terror GalIicus, non motus Pontici, non Hispaniensis astutia.
sed non patiar ego ille, a quo dudum solus Aurelianus est expetitus, cuius
vitam quantum potui persecutus, Tacito Florianoque iam scriptis non me ad Probi
facta conscendere, si vita suppetet, omnes, qui supersunt usque ad Maximianum
Diocletianumque, dicturus. neque ego nunc facultatem eloquentiamque polliceor
sed res gestas, quas perire non patior.
2.
Usus autem sum, ne in aliquo fallam carissimam mihi familiaritatem tuam,
praecipue libris ex bibliotheca Ulpia, aetate mea thermis Diocletianis, et item
ex domo Tiberiana, usus etiam [ex] regestis scribarum porticus porphyreticae,
actis etiam senatus ac populi. et quoniam me ad colligenda talis viri gesta
ephemeris Turduli Gallicani plurimum invit, viri honestissimi ac sincerissimi,
beneficium amici senis tacere non debui. Cn. Pompeium, tribus fulgentem
triumphis belli piratici, belli Sertoriani, belli Mithridatici multarumque
rerum gestarum maiestate sublimem, quis tandem nosset, nisi eum Marcus Tullius
et Titus Livius in litteras rettulissent? Publium Scipionem Africanum, immo
Scipiones omnes, seu Lucios seu Nasicas, nonne tenebrae possiderent ac
tegerent, nisi commendatores eorum historici nobiles atque ignobiles extitissent?
longum est omnia persequi, quae ad exemplum huiusce modi etiam nobis tacentibus
usurpanda sunt. illud tantum contestatum volo me et rem scripsisse, quam, si
quis voluerit, honestius eloquio celsiore demonstret, et mihi quidem id animi
fuit, ut non Sallustios, Livios, Tacitos, Trogos atque omnes disertissimos
imitarer viros in vita principum et temporibus disserendis, sed Marium Maximum,
Svetonium Tranquillum, Fabium Marcellinum, Gargilium Martialem, Iulium
Capitolinum, Aelium Lampridium ceterosque, qui haec et talia non tam diserte
quam vere memoriae tradiderunt. sum enim unus ex curiosis, quod infitias ire
non possum, incendentibus vobis, qui, cum multa sciatis, scire multo plura
cupitis. et ne diutius ea, quae ad meum consilium pertinent, loquar, magnum et
praeclarum principem et qualem historia nostra non novit, arripiam.
3.
Probus oriundus e Pannonia, civitate Sirmiensi, nobiliore matre quam patre,
patrimonio moderato, adfinitate non magna, tam privatus quam imperator
nobilissimus virtutibus claruit. Probo, ut quidam in litteras rettulerunt,
pater nomine Maximus fuit, qui, cum ordines honestissime duxisset, tribunatum
adeptus apud Aegyptum vita functus est uxore ac filio et filia derelictis.
multi dicunt Probum Claudi propinquum fuisse, optimi et sanctissimi principis,
quod, quia per unum tantum Graecorum relatum est, nos in medio relinquemus.
unum tamen dico, quod in ephemeride legisse me memini, a Claudia sorore Probum
sepultum. adulescens Probus corporis viribus tam clarus est factus, ut
Valeriani iudicio tribunatum prope inberbis acciperet. extat epistula Valeriani
ad GaIlienum, qua Probum laudat adhuc adulescentem et imitationi omnium
proponit. ex quo apparet neminem umquam pervenisse ad virtutum summam iam
maturum, nisi qui puer seminario virtutum generosiore concretus aliquid
inclitum designasset.
4.
Epistula Valeriani: 'Valerianus pater Gallieno filio, Augustus Augusto. et meum
secutus iudicium, quod semper de Probo adulescente primo habui, et omnium
bonorum, qui eundem sui nominis virum dicunt, tribunatum in eum contuli datis
sex cohortibus Saracenis, creditis etiam auxiliaribus Gallis cum ea Persarum
manu, quam nobis Artabassis Syrius mancipavit. te quaeso, fili carissime, ut
eum iuvenem, quem imitari pueris omnibus volo, in tanto habeas honore, quantum
virtutes eius et merita pro debito mentis splendore desiderant.' alia epistula
de eodem ad praef. praet. cum salario: 'Valerianus Augustus Mulvio Gallicano
praef. praet. mireris fortassis, quod ego inberbem tribunum fecerim contra
sententiam divi Hadriani, sed non multum miraberis, si Probum cogitas: est
adulescens vere probus; numquam enim aliud mihi, cum eum cogito, nisi eius
nomen occurrit, quod nisi nomen haberet, potuit habere cognomen. huic igitur
dari iubebis, quoniam mediocris fortunae est, ut eius dignitas incrementis
iuvetur, tunicas russulas duas, pallia Gallica duo fibulata, interulas
paragaudias duas, patinam argenteam librarum decem specellatam, aureos Antoninianos
centum, argenteos Aurelianos mille, aereos Philippeos decem milia; item in
salario diurno bubulae pondo..., porcinae pondo sex, caprinae pondo decem,
gallinaceum per biduum, olei per biduum sextarium unum, vini veteris diurnos
sextarios decem cum Iarido, pabuli, aceti, salis, olerum, lignorum quantum sat
est. hospitia praeterea eidem ut tribunis legionum praeberi iubebis.'
|