|
9. Gestae sunt res in Armenia
prospere per Statium Priscum Artaxatis captis, delatumque Armeniacum nomen
utrique principum. quod Marcus per verecundiam primo recusavit, postea tamen
recepit. Profligato autem bello uterque Parthicus appellatus est. Sed [id]
quoque Marcus delatum nomen repudiavit, quod postea recepit. Patris patriae
autem nomen delatum (a) fratre absente in eiusdem praesentiam distulit. Medio
belli tempore et Civicam, patruum Veri, et filiam suam nupturam commissam sorori
suae eandemque locupletatam Brundisium usque deduxit, ad eum misit Romamque
statim rediit, revocatus eorum sermonibus, qui dicebant Marcum velle finiti
belli gloriam sibimet vindicare atque idcirco in Syriam proficisci. Ad
proconsules scribsit, ne quis filiae suae iter facienti occurreret. Inter haec
liberales causas ita munivit, ut primus iuberet apud praefectos aerarii Saturni
unumquemque civium natos liberos profiteri intra tricensimum diem nomine
imposito. Per provincias tabulariorum publicorum usum instituit, apud quos idem
de originibus fieret, quod Romae apud praefectos aerarii, ut, si forte aliquis
in provincia natus causam liberalem diceret, testationes inde ferret. Atque
hanc totam legem de adsertionibus firmavit aliasque de mensariis et auctionibus
tulit.
10. Senatum multis cognitionibus et
maxime ad se pertinentibus iudicem dedit. de statu etiam defunctorum intra
quinquennium quaeri iussit. Neque quisquam principum amplius senatui detulit.
in senatus autem honorificentiam multis praetoriis et consularibus privatis
decidenda negotia delegavit, quo magis eorum cum exercitio iuris auctoritas
cresceret. Multos ex amicis in senatum adlegit cum aediliciis aut praetoriis
dignitatibus. Multis pauperibus sine crimine senatoribus dignitates tribunicias
aediliciasque concessit. Nec quemquum in
ordinem legit, nisi quem ipse bene scisset. Hoc quoque senatoribus detulit, ut,
quotiens de quorum capite esset iudicandum, secreto pertractaret atque ita in
publicum proderet nec pateretur equites Romanos talibus interesse causis.
Semper autem, cum potuit, interfuit senatui, etiamsi nihil esset referendum, si
Romae fuit; si vero aliquid referre voluit, etiam de Campania ipse venit.
Comitiis praeterea etiam usque ad noctem frequenter interfuit neque umquam
recessit de curia, nisi consul dixisset : "Nihil vos moramur, p. c."
Senatum appellationibus a consule factis iudicem dedit. Iudicariae rei
singularem diligentiam adhibuit. Fastis dies iudiciarios addidit, ita ut ducentos triginta
dies annuos rebus agendis litibusque disceptandis constitueret. Praetorem tutelarem primus fecit, cum ante tutores a
consulibus poscerentur, ut diligentius de tutoribus tractaretur. De curatoribus
vero, cum ante non nisi ex lege Laetoria vel propter lasciviam vel propter
dementiam darentur, ita statuit, ut omnes adulti curatores acciperent non
redditis causis.
11.
Cavit et sumptibus publicis et calumniis
quadruplatorum intercessit adposita falsis delatoribus nota. Delationes, quibus fiscus
augeretur, contempsit. De alimentis publicis multa prudentur invenit. curatores
multis civitatibus, quo latius senatorias tenderet dignitates, a senatu dedit.
Italicis civitatibus famis tempore frumentum ex urbe donavit omnique
frumentariae rei consuluit. Gladiatoria spectacula omnifariam temperavit.
temperavit etiam scaenicas donationes iubens, ut quinos aureos scaenici
acciperent, ita tamen ut nullus editor decem aureos egrederetur. Vias etiam urbis atque itinerum diligentissime
curavit. Rei frumentariae graviter providit. Datis iuridicis Italiae consuluit
ad id exemplum, quo Hadrianus consulares viros reddere iura praeceperat
Hispanis exhaustis Italica allectione contra ... Traianique praecepta verecunde
consuluit. Leges etiam addidit de vicensima hereditatum, de tutelis libertorum,
de bonis maternis et item de filiorum successionibus pro parte materna, utque
senatores peregrini quartam partem in Italia possiderent. Dedit praeterea
curatoribus regionum ac viarum potestatem, ut vel punirent vel ad praefectum
urbi puniendos remitterent eos, qui ultra vectigalia quicquam ab aliquo
exegissent. Ius autem magis vetus restituit quam novum fecit. habuit secum
praefectos, quorum et auctoritate et periculo semper iura dictavit. usus autem
est Scaevola praecipue iuris perito.
12. Cum populo autem non aliter egit,
quam est actum sub civitate libera. Fuitque per omnia moderantissimus in
hominibus deterrendis a malo, invitandis ad bona, remunerandis copia, indulgentia
liberandis fecitque ex malis bonos, ex bonis optimos, moderate etiam
cavillationes nonnullorum ferens. Nam cum quendam Vetrasinum famae detestandae
honorem petentem moneret, ut se ab opinionibus populi vindicaret, et ille
contra respondisset multos, qui secum in harena pugnassent, se praetores
videre, patienter tulit. Ac ne in quenquam facile vindicaret, praetorem, qui
quaedam pessime egerat, non abdicare se praetura iussit, sed collegae iuris
dictionem mandavit. Fisco in causis conpendii numquam iudicans favit. Sane,
quamvis esset constans, erat etiam verecundus. Posteaquam autem e Syria victor
rediit frater, patris patriae nomen ambobus decretum est, cum se Marcus absente
Vero erga omnes senatores atque homines moderatissime gessisset. Corona praeterea
civica oblata est ambobus; petitque Lucius, ut secum Marcus triumpharet. petit
praetera Lucius, ut filii Marci Caesares appellarentur. Sed Marcus tanta fuit
moderatione, ut cum simul triumphasset, tamen post mortem Lucii tantum
Germanicum se vocaret, quod sibi bello proprio pepererat. In triumpho autem
liberos Marci utriusque sexus secum vexerunt, ita tamen ut et puellas virgines
veherent. Ludos etiam ob triumphum decretos spectaverunt habitu triumphali.
Inter cetera pietatis eius haec quoque moderatio praedicanda est: funambulis
post puerorum lapsum culcitas subici iussit. Unde hodieque rete praetenditur.
Dum Parthicum bellum geritur, natum est Marcomannicum, quod diu eorum, qui
aderant, arte suspensum est, ut finito iam orientali bello Marcomannicum agi
posset. Et cum famis tempore populo
insinuasset de bello, fratre post quinquennium reverso in senatu egit, ambos
necessarios dicens bello Germanico imperatores.
|