|
17. Ergo provincias post haec ingenti
moderatione ac benignitate tractavit. contra Germanos res feliciter gessit.
Speciale ipse bellum Marcomannicum, sed quantum nulla umquam memoria fuit, cum
virtute tum etiam felicitate transegit, et eo quidem tempore, quo pestilentia
gravis multa milia et popularium et militum interemerat. Pannonias ergo Marcomannis,
Sarmatis, Vuandalis, simul etiam Quadis extinctis servitio liberavit et Romae
cum Commodo, quem iam Caesarem fecerat, filio, ut diximus, suo, triumphavit.
Cum autem ad hoc bellum omne aerarium exhausisset suum neque in animum
induceret, ut extra ordinem provincialibus aliquid imperaret, in foro divi
Traiani auctionem ornamentorum imperialium fecit vendiditque aurea pocula et
cristallina et murrina, vasa etiam regia et vestem uxoriam sericam et auratam,
gemmas quin etiam, quas multas in repostorio sanctiore Hadriani reppererat. Et
per duos quidem menses haec venditio celebrata est, tantumque auri redactum, ut
reliquias belli Marcomannici ex sententia persecutus postea dederit potestatem
emptoribus, ut, si qui vellet empta reddere atque aurum recipere, sciret
licere. Nec molestus ulli fuit qui vel
non reddidit empta vel reddidit. Tunc viris clarioribus permisit, ut eodem cultu quo et
ipse vel ministris similibus convivia exhiberent. In munere autem publico tam
magnanimus fuit, ut centum leones una missione simul exhiberet (et) sagittis
interfectos.
18. Cum igitur in amore omnium
imperasset atque ab aliis modo frater, modo pater, modo filius, ut cuiusque
aetas sinebat, et diceretur et amaretur, octavo decimo anno imperii sui,
sexagesimo et primo vitae, diem ultimum clausit. Tantusque illius amor adeo die
regii funeris claruit, ut nemo illum plangendum censuerit, certis omnibus, quod
ab diis commodatus ad deos redisset. Denique, priusquam funus conderetur, ut
plerique dicunt, quod numquam antea factum fuerat neque postea, senatus
populusque non divisis locis sed in una sede propitium deum dixit. Hic sane vir
tantus et talis ac diis vita et morte coniunctus filium Commodum dereliquit:
qui si felix fuisset, filium non reliquisset. Et parum sane fuit, quod illi
honores divinos omnis aetas, omnis sexus, omnis conditio ac dignitas dedit,
nisi quod etiam sacrilegus iudicatus est, qui eius imaginem in sua domo non
habuit, qui per fortunam vel potuit habere vel debuit. Denique hodieque in
multis domibus Marci Antonini statuae consistunt inter deos penates. Nec
defuerunt homines qui somniis eum multa praedixisse augurantes futura et vera
concinuerunt. Unde etiam templum ei constitutum, dati sacerdotes Antoniniani et
sodales et flamines et omnia, quae de sacratis decrevit antiquitas.
19. Aiunt quidam, quod et verisimile
videtur, Commodum Antoninum, successorem illius ac filium, non esse de eo natum
sed de adulterio, ac talem fabellam vulgari sermone contexunt. Faustinam
quondam, Pii filiam, Marci uxorem, cum gladiatores transire vidisset, unius ex
his amore succensam, cum longa aegritudine laboraret, viro de amore confessam.
Quod cum ad Chaldaeos Marcus rettulisset, illorum fuisse consilium, ut occiso
gladiatore sanguine illius sese Faustina sublavaret atque ita cum viro
concumberet. Quod cum esset factum, solutum quidem amorem, natum vero Commodum
gladiatorem esse, non principem, qui mille prope pugnas publice populo
inspectante gladiatorias imperator exhibuit, ut in vita eius docebitur. Quod
quidem verisimile ex eo habetur, quod tam sancti principis filius his moribus
fuit, quibus nullus lanista, nullus scaenicus, nullus arenarius, nullus
postremo ex omnium decorum ac scelerum conluvione concretus. Multi autem ferunt
Commodum omnino ex adultero natum, si quidem Faustinam satis constet apud
Caietam condiciones sibi et nauticas et gladiatorias elegisse. De qua cum
diceretur Antonino Marco, ut eam repudiaret, si non occideret, dixisse fertur :
"Si uxorem dimittimus, reddamus et dotem." Dos autem quid habebatur
[nisi] imperium, quod ille ab socero volente Hadriano adoptatus acceperat?
Tantum sane valet boni principis vita, sanctitas, tranquillitas, pietas, ut
eius famam nullius proximi decoloret invidia. Denique Antonino, cum suos mores
semper teneret neque alicuius insusurratione mutaretur, non obfuit gladiator
filius, uxor infamis : deusque etiam nunc habetur, ut vobis ipsis, sacratissime
imperator Diocletiane, et semper visum est et videtur, qui eum inter numina
vestra non ut ceteros sed specialiter veneramini ac saepe dicitis vos vita et
clementia tales esse cupere, qualis fuit Marcus, etiamsi philosophia nec Plato
esse possit, si revertatur in vitam. Et quidem haec breviter et congeste.
20. Sed Marco Antonino haec sunt
gesta post fratrem: primum corpus eius Romam devectum est et inlatum maiorum
sepulchris. Divini ei honores decreti.
Dein cum gratias ageret senatui, quod fratrem consecrasset, occulte ostendit
omnia bellica consilia sua fuisse, quibus superati sunt Parthi. Addidit
praeterea quaedam, quibus ostendit nunc demum se quasi a principio acturum esse
rem publicam amoto eo, qui remissior videbatur. Nec aliter senatus accepit,
quam Marcus dixerat, ut videretur gratias agere, quod Verus excessisset vita.
Omnibus deinde sororibus et adfinibus et libertis iuris et honoris et pecuniae
plurimum detulit. erat enim famae suae curiosissimus, requirens ad verum, quid
quisque de se diceret, emendans quae bene reprehensa viderentur. Proficiscens
ad bellum Germanicum filiam suam non decurso luctus tempore grandaevo equitis
Romani filio Claudio Pompeiano dedit genere Antiochensi nec satis nobili (quem
postea bis consulem fecit), cum filia eius Augusta esset et Augustae filia. Sed has nuptias et
Faustina et ipsa, quae dabatur, invitae habuerunt.
|