|
1.
De Commodi Antonini parentibus in vita Marci
Antonini satis est disputatum. Ipse autem natus est apud Lanuvium cum fratre Antonino
gemino pridie kal. Septembres patre patruoque consulibus, ubi et avus maternus
dicitur natus. Faustina cum esset Commodum cum fratre praegnans, visa est in
somnis serpentes parere, sed ex his unum ferociorem. Cum autem peperisset
Commodum atque Antoninum, Antoninus quadrimus elatus est, quem parem astrorum
cursu Commodo mathematici promittebant. Mortuo igitur fratre Commodum Marcus et
suis praeceptis et [et] magnorum atque optimorum virorum erudire conatus est.
Habuit litteratorem Graecum Onesicraten, Latinum Capellam Antistium; orator ei
Ateius Sanctus fuit. Sed tot
disciplinarum magistri nihil ei profuerunt. Tantum valet aut ingenii vis aut
eorum, qui in aula instituto res habentur. Nam a prima statim pueritia turpis,
improbus, crudelis, libidinosus, ore quoque pollutus et constupratus fuit, iam
in his artifex, quae stationis imperatoriae non erant, ut calices fingeret,
saltaret, cantaret, sibilaret, scurram deniqueet gladiatorem perfectum
ostenderet. Auspicium crudelitatis apud Centumcellas dedit anno aetatis
duodecimo; nam cum tepidius forte lotus esset, balneatorem in fornacem conici iussit;
quando a paedagogo, cui hoc iussum fuerat, vervecina pellis in fornace
consumpta est, ut fidem poenae de fetore nidoris impleret. Appelatus est autem
Caesar puer cum fratre Vero. Quarto
decimo aetatis anno in collegium sacerdotum adscitus est.
2.
Cooptatus est inter + tressolos... princeps
iuventutis, cum togam sumpsit. adhuc in praetexta puerili congiarium dedit
atque ipse in basilica Traiani praesedit. Indutus autem toga est nonarum
Iuliarum die, quo in terris Romulus non apparuit, et eo tempore, quo Cassius a
Marco descivit. Profectus est commendatus militibus cum patre in Syriam et Aegyptum et cum
eo Romam redit. Post haec venia legis annariae impetrata consul est factus et
cum patre imperator est appellatus V. kal. Dec. die Pollione et Apro consulibus
et triumphavit cum patre; nam et hoc patres decreverant. Profectus est cum
patre et ad Germanicum bellum. Adhibitos custodes vitae suae honestiores ferre
non potuit, pessimos quosque detinuit et summotos usque ad aegritudinem
desideravit. Quibus per patris mollitiem restitutis popinas et ganeas in
Palatinis semper aedibus fecit neque umquam pepercit vel pudori vel sumptui. In
domo aleam exercuit. Mulierculas formae scitioris ut prostibula mancipia
perficiens lupanarium ad ludibrium pudicitae contraxit. insectatus est propolas
circum foranos. Equos currules sibi conparavit. Aurigae habitu currus rexit,
gladiatoribus convixit, aquam gessitut lenonum minister, ut probris natum magis
quam ei loco eum crederes, ad quem fortuna provexit.
3. Patris ministeria seniora
summovit, amicos senes abiecit. Filium Salvi Iuliani, qui exercitibus praeerat,
ob inpudicitiam frustra temptavit atque exinde Iuliano tetendit insidias. Honestissimos quosque aut per contumeliam aut per
honorem indignissimum abiecit. Appellatus est a mimis quasi obstupratus
eosdemque ita, ut non apparerent, subito deportavit. Bellum etiam, quod pater
paene confecerat, legibus hostium addictus remisit ac Romam reversus est. Romam ut redit,
subactore suo Saotero post se in curru locato ita triumphavit, ut eum saepius
cervice reflexa publice oscularetur. Etiam
in orchestra hoc idem fecit. Et cum potaret in lucem helluareturque viribus
Romani imperii, vespera etiam per tabernas ad lupanaria volitavit. Misit
homines ad provincias regendas vel criminum socios vel acriminosis commendatos.
In senatus odium ita venit, ut et ipse crudeliter in tanti ordinis perniciem
saeviret fieretque contemptu crudelis.
4.
Vita Commodi Quadratum et Lucillam compulit ad
eius interfectionem consilia inire, non sine praefecti praetorii Tarruteni
Paterni consilio. Datum autem est negotium peragendae necis Claudio Pompeiano
propinquo. Qui ingressus ad Commodum destricto gladio, cum faciendi potestatem
habuisset, in haec verba prorumpens "Hunc tibi pugionem senatus
mittit" detexit facinus fatuus nec implevit multis cum eo participantibus
causam. Post
haec interfecti sunt Pompeianus primo et Quadratus, dein Norbana atque Norbanus
et Paralius; et mater eius et Lucilla in exilium exacta. Tum praefecti
praetorio cum vidissent Commodum in tantum odium incidisse obtentu Saoteri,
cuius potentiam populus Romanus ferre non poterat, urbane Saoterum eductum a
palatio sacrorum causa et redeuntem in hortos suos per frumentarios occiderunt.
Id vero gravius quam de se ipso Commodo
fuit. Paternum autem et huius caedis auctorem et, quantum videbatur, paratae
necis Commodi conscium et interventorem, ne coniuratio latius puniretur,
instigante Tigidio per lati clavi honorem a praefecturae administratione
summovit. Post paucos dies insimulavit eum coniurationis, cum diceret ob hoc
promissam Iuliani filio filiam Paterni, ut in Iulianum transferretur imperium.
quare et Paternum et Iulianum et Vitruvium Secundu, Paterni familiarissimum,
qui epistolas imperatorias curarat, interfecit. Domus praeterea Quintiliorum
omnis extincta, quod Sextus Condiani filius specie mortis ad defectionem
diceretur evasisse. Interfecta et Vitrasia Faustina et Velius Rufus et Egnatius
Capito consularis. In exilium autem acti sunt Aemilius Iuncus et Atilius Severus consules. Et
in multos alios varie saevitum est.
|