|
1.
Moleste fero decessisse Flaccum, amicum tuum, plus tamen aequo dolere te nolo. Illud, ut non doleas, vix
audebo exigere; et esse melius scio. Sed
cui ista firmitas animi continget nisi iam multum supra fortunam elato? Illum
quoque ista res vellicabit, sed tantum vellicabit. Nobis autem ignosci potest
prolapsis ad lacrimas, si non nimiae decucurrerunt, si ipsi illas repressimus.
Nec sicci sint oculi amisso amico nec fluant; lacrimandum est, non plorandum.
2.
Duram tibi legem videor ponere, cum poetarum Graecorum maximus ius flendi
dederit in unum dumtaxat diem, cum dixerit etiam Niobam de cibo cogitasse?
Quaeris unde sint lamentationes, unde immodici fletus? per lacrimas argumenta
desiderii quaerimus et dolorem non sequimur sed ostendimus; nemo tristis sibi
est. O
infelicem stultitiam! est aliqua et doloris ambitio.
3.
'Quid ergo? ' inquis 'obliviscar amici? ' Brevem illi apud te memoriam promittis, si
cum dolore mansura est: iam istam frontem ad risum quaelibet fortuita res
transferet. Non differo in longius tempus quo desiderium omne mulcetur, quo
etiam acerrimi luctus residunt: cum primum te observare desieris, imago ista
tristitiae discedet. Nunc ipse custodis dolorem tuum; sed custodienti quoque
elabitur, eoque citius quo est acrior desinit.
4.
Id agamus ut iucunda nobis amissorum fiat recordatio. Nemo libenter ad id redit
quod non sine tormento cogitaturus est, sicut illud fieri necesse est, ut cum
aliquo nobis morsu amissorum quos amavimus nomen occurrat; sed hic quoque
morsus habet suam voluptatem.
5.
Nam, ut dicere solebat Attalus noster, 'sic amicorum defunctorum memoria
iucunda est quomodo poma quaedam sunt suaviter aspera, quomodo in vino nimis
veteri ipsa nos amaritudo delectat; cum vero intervenit spatium, omne quod
angebat exstinguitur et pura ad nos voluptas venit'.
6.
Si illi credimus, 'amicos incolumes cogitare melle ac placenta frui est: eorum qui
fuerunt retractatio non sine acerbitate quadam iuvat. Quis autem negaverit haec
acria quoque et habentia austeritatis aliquid stomachum excitare? '
7.
Ego non idem sentio: mihi amicorum defunctorum cogitatio dulcis ac blanda est;
habui enim illos tamquam amissurus, amisi tamquam habeam. Fac ergo, mi Lucili, quod aequitatem tuam decet,
desine beneficium fortunae male interpretari: abstulit, sed dedit.
8.
Ideo amicis avide fruamur quia quamdiu contingere hoc possit incertum est.
Cogitemus quam saepe illos reliquerimus in aliquam peregrinationem longinquam
exituri, quam saepe eodem morantes loco non viderimus: intellegemus plus nos
temporis in vivis perdidisse.
9.
Feras autem hos qui neglegentissime amicos habent, miserrime lugent, nec amant
quemquam nisi perdiderunt? ideoque tunc effusius maerent quia verentur ne
dubium sit an amaverint; sera indicia affectus sui quaerunt.
10.
Si habemus alios amicos, male de iis et meremur et existimamus, qui parum
valent in unius elati solacium; si non habemus, maiorem iniuriam ipsi nobis
fecimus quam a fortuna accepimus: illa unum abstulit, nos quemcumque non
fecimus.
11.
Deinde ne unum quidem nimis amavit qui plus quam unum amare non potuit. Si quis
despoliatus amissa unica tunica complorare se malit quam circumspicere quomodo
frigus effugiat et aliquid inveniat quo tegat scapulas, nonne tibi videatur
stultissimus? Quem amabas extulisti: quaere quem ames. Satius est amicum
reparare quam flere.
12.
Scio pertritum iam hoc esse quod adiecturus sum, non ideo tamen praetermittam quia
ab omnibus dictum est: finem dolendi etiam qui consilio non fecerat tempore
invenit. Turpissimum autem est in homine prudente remedium maeroris lassitudo
maerendi: malo relinquas dolorem quam ab illo relinquaris; et quam primum id
facere desiste quod, etiam si voles, diu facere non poteris.
13.
Annum feminis ad lugendum constituere maiores, non ut tam diu lugerent, sed ne
diutius: viris nullum legitimum tempus est, quia nullum honestum. Quam tamen
mihi ex illis mulierculis dabis vix retractis arogo, vix a cadavere revulsis,
cui lacrimae in totum mensem duraverint? Nulla res citius in odium venit quam
dolor, qui recens consolatorem invenit et aliquos ad se adducit, inveteratus
vero deridetur, nec immerito; aut enim simulatus aut stultus est.
14.
Haec tibi scribo, is qui Annaeum Serenum carissimum mihi tam immodice flevi ut,
quod minime velim, inter exempla sim eorum quos dolor vicit. Hodie tamen factum
meum damno et intellego maximam mihi causam sic lugendi fuisse quod numquam
cogitaveram mori eum ante me posse. Hoc
unum mihi occurrebat, minorem esse et multo minorem - tamquam ordinem fata
servarent!
15.
Itaque assidue cogitemus de nostra quam omnium quos diligimus mortalitate. Tunc
ego debui dicere, 'minor est Serenus meus: quid ad rem pertinet? post me mori
debet, sed ante me potest'. Quia non feci, imparatum subito fortuna percussit.
Nunc cogito omnia et mortalia esse et incerta lege mortalia; hodie fieri potest
quidquid umquam potest.
16.
Cogitemus ergo, Lucili carissime, cito nos eo perventuros quo illum pervenisse
maeremus; et fortasse, si modo vera sapientium fama est recipitque nos locus
aliquis, quem putamus perisse praemissus est. Vale.
|