|
1.
Errare mihi videntur qui existimant philosophiae fideliter deditos contumaces esse
ac refractarios, contemptores magistratuum aut regum eorumve per quos publica
administrantur. Ex contrario enim nulli adversus illos gratiores sunt, nec
immerito; nullis enim plus praestant quam quibus frui tranquillo otio licet.
2.
Itaque ii quibus multum ad propositum bene vivendi confert securitas publica
necesse est auctorem huius boni ut parentem colant, multo quidem magis quam
illi inquieti et in medio positi, qui multa principibus debent sed multa et imputant,
quibus numquam tam plene occurrere ulla liberalitas potest ut cupiditates
illorum, quae crescunt dum implentur, exsatiet. Quisquis autem de accipiendo
cogitat oblitus accepti est, nec ullum habet malum cupiditas maius quam quod
ingrata est.
3.
Adice nunc quod nemo eorum qui in re publica versantur quot vincat, sed a
quibus vincatur, aspicit; et illis non tam iucundum est multos post se videre
quam grave aliquem ante se. Habet hoc vitium omnis ambitio: non respicit. Nec
ambitio tantum instabilis est, verum cupiditas omnis, quia incipit semper a
fine.
4.
At ille vir sincerus ac purus, qui reliquit et curiam et forum et omnem
administrationem rei publicae ut ad ampliora secederet, diligit eos per quos
hoc ei facere tuto licet solusque illis gratuitum testimonium reddit et magnam
rem nescientibus debet. Quemadmodum praeceptores suos veneratur ac suspicit
quorum beneficio illis inviis exit, sic et hos sub quorum tutela positus
exercet artes bonas.
5.
'Verum alios quoque rex viribus suis protegit. ' Quis negat? Sed quemadmodum
Neptuno plus debere se iudicat ex iis qui eadem tranquillitate usi sunt qui
plura et pretiosiora illo mari vexit, animosius a mercatore quam a vectore
solvitur votum et ex ipsis mercatoribus effusius ratus est qui odores ac
purpuras et auro pensanda portabat quam qui vilissima quaeque et saburrae loco
futura congesserat, sic huius pacis beneficium ad omnis pertinentis altius ad
eos pervenit qui illa bene utuntur.
6.
Multi enim sunt ex his togatis quibus pax operosior bello est: an idem
existimas pro pace debere eos qui illam ebrietati aut libidini impendunt aut
aliis vitiis quae vel bello rumpenda sunt? Nisi forte tam iniquum putas esse
sapientem ut nihil viritim se debere pro communibus bonis iudicet. Soli
lunaeque plurimum debeo, et non uni mihi oriuntur; anno temperantique annum deo
privatim obligatus sum, quamvis nihil in meum honorem *** discripta sint.
7.
Stulta avaritia mortalium possessionem proprietatemque discernit nec quicquam
suum credit esse quod publicum est; at ille sapiens nihil magis suum iudicat
quam cuius illi cum humano genere consortium est. Nec enim essent ista
communia, nisi pars illorum pertineret ad singulos; socium efficit etiam quod
ex minima portione commune est.
8.
Adice nunc quod magna et vera bona non sic dividuntur ut exiguum in singulos
cadat: ad unumquemque tota perveniunt. E congiario tantum ferunt homines
quantum in capita promissum est; epulum et visceratio et quidquid aliud manu
capitur discedit in partes: at haec individua bona, pax et libertas, ea tam
omnium tota quam singulorum sunt.
9.
Cogitat itaque per quem sibi horum usus fructusque contingat, per quem non ad
arma illum nec adservandas vigilias nec ad tuenda moenia et multiplex belli
tributum publica necessitas vocet, agitque gubernatori suo gratias. Hoc docet philosophia praecipue, bene debere
beneficia, bene solvere; interdum autem solutio est ipsa confessio.
10.
Confitebitur ergo multum se debere ei cuius administratione ac providentia
contingit illi pingue otium et arbitrium sui temporis et imperturbata publicis
occupationibus quies.
O Meliboee, deus nobis haec otia fecit;
namque erit ille mihi semper deus.
11.
Si illa quoque otia multum auctori suo debent quorum munus hoc maximum est,
ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
ludere quae vellem calamo permisit agresti,
quanti aestimamus hoc otium quod inter deos
agitur, quod deos facit?
12.
Ita dico, Lucili, et te in caelum compendiario voco. Solebat Sextius dicere
Iovem plus non posse quam bonum virum. Plura Iuppiter habet quae praestet
hominibus, sed inter duos bonos non est melior qui locupletior, non magis quam
inter duos quibus par scientia regendi gubernaculum est meliorem dixeris cui
maius speciosiusque navigium est.
13.
Iuppiter quo antecedit virum bonum? diutius bonus est: sapiens nihilo se
minoris aestimat quod virtutes eius spatio breviore cluduntur. Quemadmodum ex
duobus sapientibus qui senior decessit non est beatior eo cuius intra pauciores
annos terminata virtus est, sic deus non vincit sapientem felicitate, etiam si
vincit aetate; non est virtus maior quae longior.
14.
Iuppiter omnia habet, sed nempe aliis tradidit habenda: ad ipsum hic unus usus
pertinet, quod utendi omnibus causa est: sapiens tam aequo animo omnia apud
alios videt contemnitque quam Iuppiter et hoc se magis suspicit quod Iuppiter
uti illis non potest, sapiens non vult.
15.
Credamus itaque Sextio monstranti pulcherrimum iter et clamanti 'hac
itur ad astra,
hac secundum
frugalitatem, hac secundum temperantiam, hac secundum fortitudinem'. Non sunt
dii fastidiosi, non invidi: admittunt et ascendentibus manum porrigunt.
16.
Miraris hominem ad deos ire? Deus ad homines venit, immo quod est propius, in homines
venit: nulla sine deo mens bona est. Semina in corporibus humanis divina
dispersa sunt, quae si bonus cultor excipit, similia origini prodeunt et paria
iis ex quibus orta sunt surgunt: si malus, non aliter quam humus sterilis ac
palustris necat ac deinde creat purgamenta pro frugibus. Vale.
|