|
1.
Minus tibi accuratas a me epistulas mitti quereris. Quis enim accurate loquitur
nisi qui vult putide loqui? Qualis sermo meus esset si una desideremus aut ambularemus,
inlaboratus et facilis, tales esse epistulas meas volo, quae nihil habent
accersitum nec fictum.
2.
Si fieri posset, quid sentiam ostendere quam loqui mallem. Etiam si disputarem,
nec supploderem pedem nec manum iactarem nec attollerem vocem, sed ista
oratoribus reliquissem, contentus sensus meos ad te pertulisse, quos nec
exornassem nec abiecissem.
3.
Hoc unum plane tibi adprobare vellem, omnia me illa sentire quae dicerem, nec
tantum sentire sed amare. Aliter homines amicam, aliter liberos osculantur; tamen
in hoc quoque amplexu tam sancto et moderato satis apparet adfectus. Non
mehercules ieiuna esse et arida volo quae de rebus tam magnis dicentur (neque
enim philosophia ingenio renuntiat), multum tamen operae inpendi verbis non
oportet.
4.
Haec sit propositi nostri summa: quod sentimus loquamur, quod loquimur sentiamus;
concordet sermo cum vita. Ille promissum suum implevit qui et cum videas illum
et cum audias idem est. Videbimus qualis sit, quantus sit: unus est.
5.
Non delectent verba nostra sed prosint. Si tamen contingere eloquentia non
sollicito potest, si aut parata est aut parvo constat, adsit et res
pulcherrimas prosequatur: sit talis ut res potius quam se ostendat. Aliae artes
ad ingenium totae pertinent, hic animi negotium agitur.
6.
Non quaerit aeger medicum eloquentem, sed si ita competit ut idem ille qui
sanare potest compte de iis quae facienda sunt disserat, boni consulet. Non
tamen erit quare gratuletur sibi quod inciderit in medicum etiam disertum; hoc
enim tale est quale si peritus gubernator etiam formosus est.
7.
Quid aures meas scabis? quid oblectas? aliud agitur: urendus, secandus,
abstinendus sum. Ad haec adhibitus es; curare debes morbum veterem, gravem,
publicum; tantum negotii habes quantum in pestilentia medicus. Circa verba occupatus es? iamdudum gaude si sufficis
rebus. Quando tam multa disces? quando quae didiceris adfiges tibi ita ut
excidere non possint? quando illa experieris? Non enim, ut cetera, memoriae tradidisse
satis est: in opere temptanda sunt; non est beatus qui scit illa, sed
<qui> facit.
8.
'Quid ergo? infra illum nulli gradus sunt? statim a sapientia praeceps est? '
Non, ut existimo; nam qui proficit in numero quidem stultorum est, magno tamen
intervallo ab illis diducitur. Inter ipsos quoque proficientes sunt magna discrimina: in
tres classes, ut quibusdam placet, dividuntur.
9.
Primi sunt qui sapientiam nondum habent sed iam in vicinia eius constiterunt;
tamen etiam quod prope est extra est. Qui sint hi quaeris? qui omnes iam
adfectus ac vitia posuerunt, quae erant conplectenda didicerunt, sed illis
adhuc inexperta fiducia est. Bonum suum nondum in usu habent, iam tamen in illa
quae fugerunt decidere non possunt; iam ibi sunt unde non est retro lapsus, sed
hoc illis de se nondum liquet: quod in quadam epistula scripsisse me memini,
'scire se nesciunt'. Iam contigit illis
bono suo frui, nondum confidere.
10.
Quidam hoc proficientium genus de quo locutus sum ita conplectuntur ut illos
dicant iam effugisse morbos animi, adfectus nondum, et adhuc in lubrico stare,
quia nemo sit extra periculum malitiae nisi qui totam eam excussit; nemo autem
illam excussit nisi qui pro illa sapientiam adsumpsit.
11.
Quid inter morbos animi intersit et adfectus saepe iam dixi. Nunc quoque te
admonebo: morbi sunt inveterata vitia et dura, ut avaritia, ut ambitio; nimio
artius haec animum inplicuerunt et perpetua eius mala esse coeperunt. Ut
breviter finiam, morbus est iudicium in pravo pertinax, tamquam valde expetenda
sint quae leviter expetenda sunt; vel, si mavis, ita finiamus: nimis imminere
leviter petendis vel ex toto non petendis, aut in magno pretio habere in aliquo
habenda vel in nullo.
12.
Adfectus sunt motus animi inprobabiles, subiti et concitati, qui frequentes
neglectique fecere morbum, sicut destillatio una nec adhuc in morem adducta
tussim facit, adsidua et vetus pthisin. Itaque qui plurimum profecere extra morbos sunt,
adfectus adhuc sentiunt perfecto proximi.
13.
Secundum genus est eorum qui et maxima animi mala et adfectus deposuerunt, sed
ita ut non sit illis securitatis suae certa possessio; possunt enim in eadem
relabi.
14.
Tertium illud genus extra multa et magna vitia est, sed non extra omnia.
Effugit avaritiam sed iram adhuc sentit; iam non sollicitatur libidine,
etiamnunc ambitione; iam non concupiscit, sed adhuc timet, et in ipso metu ad
quaedam satis firmus est, quibusdam cedit: mortem contemnit, dolorem
reformidat.
15.
De hoc loco aliquid cogitemus: bene nobiscum agetur, si in hunc admittimur
numerum. Magna felicitate naturae magnaque et adsidua intentione studii
secundus occupatur gradus; sed ne hic quidem contemnendus est color tertius.
Cogita quantum circa te videas malorum; aspice quam nullum sit nefas sine
exemplo, quantum cotidie nequitia proficiat, quantum publice privatimque
peccetur: intelleges satis nos consequi, si inter pessimos non sumus.
16.
'Ego vero' inquis 'spero me posse et amplioris ordinis fieri. ' Optaverim hoc
nobis magis quam promiserim: praeoccupati sumus, ad virtutem contendimus inter
vitia districti. Pudet dicere: honesta
colimus quantum vacat. At quam grande praemium expectat, si occupationes nostras et mala
tenacissima abrumpimus!
17.
Non cupiditas nos, non timor pellet; inagitati terroribus, incorrupti
voluptatibus, nec mortem horrebimus nec deos; sciemus mortem malum non esse,
deos malo non esse. Tam inbecillum est quod nocet quam cui nocetur: optima vi
noxia carent.
18.
Expectant nos, <si> ex hac aliquando faece in illud evadimus sublime et
excelsum, tranquillitas animi et expulsis erroribus absoluta libertas. Quaeris quae sit ista? Non homines timere, non deos;
nec turpia velle nec nimia; in se ipsum habere maximam potestatem:
inaestimabile bonum est suum fieri. Vale.
|