|
1.
Subito nobis hodie Alexandrinae naves apparuerunt, quae praemitti solent et
nuntiare secuturae classis adventum: tabellarias vocant. Gratus illarum
Campaniae aspectus est: omnis in pilis Puteolorum turba consistit et ex ipso
genere velorum Alexandrinas quamvis in magna turba navium intellegit; solis
enim licet si parum intendere, quod in alto omnes habent naves.
2.
Nulla enim res aeque adiuvat cursum quam summa pars veli; illinc maxime navis
urgetur. Itaque
quotiens ventus increbruit maiorque est quam expedit, antemna summittitur:
minus habet virium flatus ex humili. Cum
intravere Capreas et promunturium ex quo
alta procelloso speculatur vertice Pallas,
ceterae velo iubentur esse contentae: si
parum Alexandrinarum insigne [indicium] est.
3.
In hoc omnium discursu properantium ad litus magnam ex pigritia mea sensi voluptatem,
quod epistulas meorum accepturus non properavi scire quis illic esset rerum
mearum status, quid adferrent: olim iam nec perit quicquam mihi nec adquiritur.
Hoc, etiam si senex non essem, fuerat sentiendum, nunc vero multo magis:
quantulumcumque haberem, tamen plus iam mihi superesset viatici quam viae,
praesertim cum eam viam simus ingressi quam peragere non est necesse.
4.
Iter inperfectum erit si in media parte aut citra petitum locum steteris: vita
non est inperfecta si honesta est; ubicumque desines, si bene desines, tota
est. Saepe
autem et fortiter desinendum est et non ex maximis causis; nam nec eae maximae
sunt quae nos tenent.
5.
Tullius Marcellinus, quem optime noveras, adulescens quietus et cito senex,
morbo et non insanabili correptus sed longo et molesto et multa imperante,
coepit deliberare de morte. Convocavit complures amicos. Unusquisque aut, quia
timidus erat, id illi suadebat quod sibi suasisset, aut, quia adulator et
blandus, id consilium dabat quod deliberanti gratius fore suspicabatur.
6.
Amicus noster Stoicus, homo egregius et, ut verbis illum quibus laudari dignus
est laudem, vir fortis ac strenuus, videtur mihi optime illum cohortatus. Sic enim coepit: 'noli, mi Marcelline, torqueri
tamquam de re magna deliberes. Non est res magna vivere: omnes servi tui
vivunt, omnia animalia: magnum est honeste mori, prudenter, fortiter. Cogita
quamdiu iam idem facias: cibus, somnus, libido -- per hunc circulum curritur;
mori velle non tantum prudens aut fortis aut miser, etiam fastidiosus potest. '
7.
Non opus erat suasore illi sed adiutore: servi parere nolebant. Primum detraxit
illis metum et indicavit tunc familiam periculum adire cum incertum esset an
mors domini voluntaria fuisset; alioqui tam mali exempli esse occidere dominum
quam prohibere.
8.
Deinde ipsum Marcellinum admonuit non esse inhumanum, quemadmodum cena peracta
reliquiae circumstantibus dividantur, sic peracta vita aliquid porrigi iis qui
totius vitae ministri fuissent. Erat Marcellinus facilis animi et liberalis etiam cum de
suo fieret; minutas itaque summulas distribuit flentibus servis et illos ultro
consolatus est.
9.
Non fuit illi opus ferro, non sanguine: triduo abstinuit et in ipso cubiculo
poni tabernaculum iussit. Solium deinde inlatum est, in quo diu iacuit et calda
subinde suffusa paulatim defecit, ut aiebat, non sine quadam voluptate, quam
adferre solet lenis dissolutio non inexperta nobis, quos aliquando liquit
animus.
10.
In fabellam excessi non ingratam tibi; exitum enim amici tui cognosces non
difficilem nec miserum. Quamvis enim mortem sibi consciverit, tamen mollissime
excessit et vita elapsus est. Sed ne inutilis quidem haec fabella fuerit; saepe
enim talia exempla necessitas exigit. Saepe debemus mori nec volumus, morimur
nec volumus.
11.
Nemo tam inperitus est ut nesciat quandoque moriendum; tamen cum prope
accessit, tergiversatur, tremit, plorat. Nonne tibi videtur stultissimus omnium
qui flevit quod ante annos mille non vixerat? aeque stultus est qui flet quod
post annos mille non vivet. Haec paria sunt: non eris nec fuisti; utrumque
tempus alienum est.
12.
In hoc punctum coniectus es, quod ut extendas, quousque extendes? Quid fles? quid
optas? perdis operam.
Desine fata deum flecti sperare precando.
Rata et fixa sunt et magna atque aeterna
necessitate ducuntur: eo ibis quo omnia eunt. Quid tibi novi est? Ad hanc legem
natus es; hoc patri tuo accidit, hoc matri, hoc maioribus, hoc omnibus ante te,
hoc omnibus post te. Series invicta et nulla mutabilis ope inligavit ac trahit cuncta.
13.
Quantus te populus moriturorum sequetur, quantus comitabitur! Fortior, ut opinor, esses, si multa milia tibi commorerentur;
atqui multa milia et hominum et animalium hoc ipso momento quo tu mori dubitas
animam variis generibus emittunt. Tu autem non putabas te aliquando ad id
perventurum ad quod semper ibas? Nullum sine exitu iter est.
14.
Exempla nunc magnorum virorum me tibi iudicas relaturum? puerorum referam.
Lacon ille memoriae traditur, inpubis adhuc, qui captus clamabat 'non serviam'
sua illa Dorica lingua, et verbis fidem inposuit: ut primum iussus est fungi
servili et contumelioso ministerio (adferre enim vas obscenum iubebatur),
inlisum parieti caput rupit.
15.
Tam prope libertas est: et servit aliquis? Ita
non sic perire filium tuum malles quam per inertiam senem fieri? Quid ergo est
cur perturberis, si mori fortiter etiam puerile est? Puta nolle te sequi:
duceris. Fac tui iuris quod alieni est. Non sumes pueri spiritum, ut dicas 'non servio'?
Infelix, servis hominibus, servis rebus, servis vitae; nam vita, si moriendi
virtus abest, servitus est.
16.
Ecquid habes propter quod expectes? voluptates ipsas quae te morantur ac
retinent consumpsisti: nulla tibi nova est, nulla non iam odiosa ipsa
satietate. Quis sit vini, quis mulsi sapor scis: nihil interest centum per
vesicam tuam an mille amphorae transeant: saccus es. Quid sapiat ostreum, quid
mullus optime nosti: nihil tibi luxuria tua in futuros annos intactum
reservavit. Atqui haec sunt a quibus invitus divelleris.
17.
Quid est aliud quod tibi eripi doleas? Amicos? Scis enim amicus esse? Patriam?
tanti enim illam putas ut tardius cenes? Solem?
quem, si posses, extingueres: quid enim umquam fecisti luce dignum? Confitere
non curiae te, non fori, non ipsius rerum naturae desiderio tardiorem ad
moriendum fieri: invitus relinquis macellum, in quo nihil reliquisti.
18.
Mortem times: at quomodo illam media boletatione contemnis! Vivere vis: scis
enim? Mori times: quid porro? ista vita non mors est? C. Caesar, cum illum
transeuntem per Latinam viam unus ex custodiarum agmine demissa usque in pectus
vetere barba rogaret mortem, 'nunc enim' inquit 'vivis? ' Hoc istis respondendum est
quibus succursura mors est: 'mori times: nunc enim vivis? '
19.
'Sed ego' inquit 'vivere volo, qui multa honeste facio; invitus relinquo
officia vitae, quibus fideliter et industrie fungor. ' Quid? tu nescis unum
esse ex vitae officiis et mori? Nullum officium relinquis; non enim certus
numerus quem debeas explere finitur.
20.
Nulla vita est non brevis; nam si ad naturam rerum respexeris, etiam Nestoris et
Sattiae brevis est, quae inscribi monumento suo iussit annis se nonaginta novem
vixisse. Vides aliquem gloriari senectute longa: quis illam ferre potuisset si
contigisset centesimum implere? Quomodo
fabula, sic vita: non quam diu, sed quam bene acta sit, refert. Nihil ad rem
pertinet quo loco desinas. Quocumque voles desine: tantum bonam clausulam
inpone. Vale.
|