|
1.
Liberalis noster nunc tristis est nuntiato incendio quo Lugdunensis colonia
exusta est; movere hic casus quemlibet posset, ne dum hominem patriae suae
amantissimum. Quae res effecit ut
firmitatem animi sui quaerat, quam videlicet ad ea quae timeri posse putabat
exercuit. Hoc vero tam inopinatum malum et paene inauditum non miror si sine
metu fuit, cum esset sine exemplo; multas enim civitates incendium vexavit, nullam
abstulit. Nam etiam ubi hostili manu in tecta ignis immissus est, multis locis
deficit, et quamvis subinde excitetur, raro tamen sic cuncta depascitur ut
nihil ferro relinquat. Terrarum quoque vix umquam tam gravis et perniciosus fuit motus ut tota oppida
everteret. Numquam denique tam infestum
ulli exarsit incendium ut nihil alteri superesset incendio.
2.
Tot pulcherrima opera, quae singula inlustrare urbes singulas possent, una nox
stravit, et in tanta pace quantum ne bello quidem timeri potest accidit. Quis
hoc credat? ubique armis quiescentibus, cum toto orbe terrarum diffusa
securitas sit, Lugudunum, quod ostendebatur in Gallia, quaeritur. Omnibus
fortuna quos publice adflixit quod passuri erant timere permisit; nulla res
magna non aliquod habuit ruinae suae spatium: in hac una nox interfuit inter
urbem maximam et nullam. Denique diutius illam tibi perisse quam perit narro.
3.
Haec omnia Liberalis nostri adfectum inclinant, adversus sua firmum et erectum.
Nec sine
causa concussus est: inexpectata plus adgravant; novitas adicit calamitatibus
pondus, nec quisquam mortalium non magis quod etiam miratus est doluit.
4.
Ideo nihil nobis inprovisum esse debet; in omnia praemittendus animus
cogitandumque non quidquid solet sed quidquid potest fieri. Quid enim est quod
non fortuna, cum voluit, ex florentissimo detrahat? quod non eo magis
adgrediatur et quatiat quo speciosius fulget? Quid illi arduum quidve difficile
est?
5.
Non una via semper, ne trita quidem incurrit: modo nostras in nos manus
advocat, modo suis contenta viribus invenit pericula sine auctore. Nullum
tempus exceptum est: in ipsis voluptatibus causae doloris oriuntur. Bellum in
media pace consurgit et auxilia securitatis in metum transeunt: ex amico
<fit> inimicus, hostis ex socio. In subitas tempestates hibernisque
maiores agitur aestiva tranquillitas. Sine
hoste patimur hostilia, et cladis causas, si alia deficiunt, nimia sibi
felicitas invenit. Invadit temperantissimos morbus, validissimos pthisis,
innocentissimos poena, secretissimos tumultus; eligit aliquid novi casus per
quod velut oblitis vires suas ingerat.
6.
Quidquid longa series multis laboribus, multa deum indulgentia struxit, id unus
dies spargit ac dissipat. Longam moram dedit malis properantibus qui diem
dixit: hora momentumque temporis evertendis imperis sufficit. Esset aliquod
inbecillitatis nostrae solacium rerumque nostrarum si tam tarde perirent cuncta
quam fiunt: nunc incrementa lente exeunt, festinatur in damnum.
7.
Nihil privatim, nihil publice stabile est; tam hominum quam urbium fata
volvuntur. Inter
placidissima terror existit nihilque extra tumultuantibus causis mala unde
minime expectabantur erumpunt. Quae
domesticis bellis steterant regna, quae externis, inpellente nullo ruunt: quota
quaeque felicitatem civitas pertulit! Cogitanda ergo sunt omnia et animus
adversus ea quae possunt evenire firmandus.
8.
Exilia, tormenta [morbi], bella, naufragia meditare. Potest te patriae, potest
patriam tibi casus eripere, potest te in solitudines abigere, potest hoc ipsum
in quo turba suffocatur fieri solitudo. Tota ante oculos sortis humanae
condicio ponatur, nec quantum frequenter evenit sed quantum plurimum potest
evenire praesumamus animo, si nolumus opprimi nec illis inusitatis velut novis
obstupefieri; in plenum cogitanda fortuna est.
9.
Quotiens Asiae, quotiens Achaiae urbes uno tremore ceciderunt! Quot oppida in
Syria, quot in Macedonia devorata sunt! Cypron quotiens vastavit haec clades! Quotiens in
se Paphus corruit! Frequenter nobis nuntiati sunt totarum urbium interitus, et
nos inter quos ista frequenter nuntiantur, quota pars omnium sumus! Consurgamus
itaque adversus fortuita et quidquid inciderit sciamus non esse tam magnum quam
rumore iactetur.
10.
Civitas arsit opulenta ornamentumque provinciarum quibus et inserta erat et
excepta, uni tamen inposita et huic non latissimo monti: omnium istarum civitatium
quas nunc magnificas ac nobiles audis vestigia quoque tempus eradet. Non vides
quemadmodum in Achaia clarissimarum urbium iam fundamenta consumpta sint nec
quicquam extet ex quo appareat illas saltem fuisse?
11.
Non tantum manu facta labuntur, nec tantum humana arte atque industria posita
vertit dies: iuga montium diffluunt, totae desedere regiones, operta sunt
fluctibus quae procul a conspectu maris stabant; vasta vis ignium colles per
quos relucebat erosit et quondam altissimos vertices, solacia navigantium ac
speculas, ad humile deduxit. Ipsius
naturae opera vexantur et ideo aequo animo ferre debemus urbium excidia.
12.
Casurae stant; omnis hic exitus manet, sive <ventorum> interna vis
flatusque per clusa violenti pondus sub quo tenentur excusserint, sive
torrentium <impetus> in abdito vastior obstantia effregerit, sive
flammarum violentia conpaginem soli ruperit, sive vetustas, a qua nihil tutum
est, expugnaverit minutatim, sive gravitas caeli egesserit populos et situs
deserta corruperit. Enumerare omnes fatorum vias longum est. Hoc unum scio: omnia mortalium opera mortalitate damnata sunt, inter
peritura vivimus.
13.
Haec ergo atque eiusmodi solacia admoveo Liberali nostro incredibili quodam
patriae suae amore flagranti, quae fortasse consumpta est ut in melius
excitaretur. Saepe maiori fortunae locum fecit iniuria: multa ceciderunt ut
altius surgerent. Timagenes, felicitati urbis inimicus, aiebat Romae sibi
incendia ob hoc unum dolori esse, quod sciret meliora surrectura quam
arsissent.
14.
In hac quoque urbe veri simile est certaturos omnes ut maiora celsioraque quam
amisere restituant. Sint utinam diuturna et melioribus auspiciis in aevum
longius condita! Nam huic coloniae ab origine sua centensimus annus est, aetas
ne homini quidem extrema. A Planco deducta in hanc frequentiam loci
opportunitate convaluit: quot tamen gravissimos casus intra spatium humanae
<pertulit> senectutis!
15.
Itaque formetur animus ad intellectum patientiamque sortis suae et sciat nihil
inausum esse fortunae, adversus imperia illam idem habere iuris quod adversus imperantis,
adversus urbes idem posse quod adversus homines. Nihil horum indignandum est: in
eum intravimus mundum in quo his legibus vivitur. Placet: pare. Non placet:
quacumque vis exi. Indignare si quid in
te iniqui proprie constitutum est; sed si haec summos imosque necessitas
alligat, in gratiam cum fato revertere, a quo omnia resolvuntur.
16.
Non est quod nos tumulis metiaris et his monumentis quae viam disparia
praetexunt: aequat omnis cinis. Inpares nascimur, pares morimur. Idem de
urbibus quod de urbium incolis dico: tam Ardea capta quam Roma est. Conditor
ille iuris humani non natalibus nos nec nominum claritate distinxit, nisi dum
sumus: ubi vero ad finem mortalium ventum est, 'discede' inquit 'ambitio: omnium
quae terram premunt si remps lex esto'. Ad
omnia patienda pares sumus; nemo altero fragilior est, nemo in crastinum sui
certior.
17.
Alexander Macedonum rex discere geometriam coeperat, infelix, sciturus quam pusilla
terra esset, ex qua minimum occupaverat. Ita dico: 'infelix' ob hoc quod
intellegere debebat falsum se gerere cognomen: quis enim esse magnus in pusillo
potest? Erant illa quae tradebantur subtilia et diligenti intentione discenda,
non quae perciperet vesanus homo et trans oceanum cogitationes suas mittens.
'Facilia' inquit 'me doce'. Cui praeceptor 'ista' inquit 'omnibus eadem sunt,
aeque difficilia'.
18.
Hoc puta rerum naturam dicere: 'ista de quibus quereris omnibus eadem sunt;
nulli dare faciliora possum, sed quisquis volet sibi ipse illa reddet
faciliora'. Quomodo? aequanimitate. Et doleas oportet et sitias et esurias et senescas
(si tibi longior contigerit inter homines mora) et aegrotes et perdas aliquid
et pereas.
19.
Non est tamen quod istis qui te circumstrepunt credas: nihil horum malum est,
nihil intolerabile aut durum. Ex consensu istis metus est. Sic mortem times
quomodo famam: quid autem stultius homine verba metuente? Eleganter Demetrius
noster solet dicere eodem loco sibi esse voces inperitorum quo ventre redditos
crepitus. 'Quid enim' inquit 'mea, sursum isti an deorsum sonent? '
20.
Quanta dementia est vereri ne infameris ab infamibus! Quemadmodum famam
extimuisti sine causa, sic et illa quae numquam timeres nisi fama iussisset.
Num quid detrimenti faceret vir bonus iniquis rumoribus sparsus?
21.
Ne morti quidem hoc apud nos noceat: et haec malam opinionem habet. Nemo eorum
qui illam accusat expertus est: interim temeritas est damnare quod nescias. At
illud scis, quam multis utilis sit, quam multos liberet tormentis, egestate,
querellis, supplicis, taedio. Non sumus
in ullius potestate, cum mors in nostra potestate sit. Vale.
|