|
1.
Ex Nomentano meo te saluto et iubeo habere mentem bonam, hoc est propitios deos
omnis, quos habet placatos et faventes quisquis sibi se propitiavit. Sepone in
praesentia quae quibusdam placent, unicuique nostrum paedagogum dari deum, non
quidem ordinarium, sed hunc inferioris notae ex eorum numero quos Ovidius ait
'de plebe deos'. Ita tamen hoc seponas volo ut memineris maiores nostros qui
crediderunt Stoicos fuisse; singulis enim et Genium et Iunonem dederunt.
2.
Postea videbimus an tantum dis vacet ut privatorum negotia procurent: interim
illud scito, sive adsignati sumus sive neglecti et fortunae dati, nulli te
posse inprecari quicquam gravius quam si inprecatus fueris ut se habeat iratum.
Sed non est quare cuiquam quem poena putaveris dignum optes ut infestos deos
habeat: habet, inquam, etiam si videtur eorum favore produci.
3.
Adhibe diligentiam tuam et intuere quid sint res nostrae, non quid vocentur, et
scies plura mala contingere nobis quam accidere. Quotiens enim felicitatis et
causa et initium fuit quod calamitas vocabatur! quotiens magna gratulatione
excepta res gradum sibi struxit in praeceps et aliquem iam eminentem adlevavit
etiamnunc, tamquam adhuc ibi staret unde tuto cadunt!
4.
Sed ipsum illud cadere non habet in se mali quicquam si exitum spectes, ultra
quem natura neminem deiecit. Prope est rerum omnium terminus, prope est, inquam, et
illud unde felix eicitur et illud unde infelix emittitur: nos utraque
extendimus et longa spe ac metu facimus. Sed, si sapis, omnia humana condicione
metire; simul et quod gaudes et quod times contrahe. Est autem tanti nihil diu
gaudere ne quid diu timeas.
5.
Sed quare istuc malum adstringo? Non est quod quicquam timendum putes: vana
sunt ista quae nos movent, quae attonitos habent. Nemo nostrum quid veri esset
excussit, sed metum alter alteri tradidit; nemo ausus est ad id quo
perturbabatur accedere et naturam ac bonum timoris sui nosse. Itaque res falsa
et inanis habet adhuc fidem quia non coarguitur.
6.
Tanti putemus oculos intendere: iam apparebit quam brevia, quam incerta, quam
tuta timeantur. Talis est animorum nostrorum confusio qualis Lucretio visa est:
nam veluti pueri
trepidant atque omnia caecis
in tenebris
metuunt, ita nos in luce timemus.
Quid ergo? non omni puero stultiores
sumus qui in luce timemus?
7.
Sed falsum est, Lucreti, non timemus in luce: omnia nobis fecimus tenebras.
Nihil videmus, nec quid noceat nec quid expediat; tota vita incursitamus nec ob
hoc resistimus aut circumspectius pedem ponimus. Vides autem quam sit furiosa
res in tenebris impetus. At mehercules id agimus ut longius revocandi simus, et
cum ignoremus quo feramur, velociter tamen illo quo intendimus perseveramus.
8.
Sed lucescere, si velimus, potest. Uno autem modo potest, si quis hanc
humanorum divinorumque notitiam [scientia] acceperit, si illa se non perfuderit
sed infecerit, si eadem, quamvis sciat, retractaverit et ad se saepe rettulerit,
si quaesierit quae sint bona, quae mala, quibus hoc falso sit nomen adscriptum,
si quaesierit de honestis et turpibus, de providentia.
9.
Nec intra haec humani ingenii sagacitas sistitur: prospicere et ultra mundum
libet, quo feratur, unde surrexerit, in quem exitum tanta rerum velocitas
properet. Ab hac divina contemplatione abductum animum in sordida et humilia
pertraximus, ut avaritiae serviret, ut relicto mundo terminisque eius et
dominis cuncta versantibus terram rimaretur et quaereret quid ex illa mali
effoderet, non contentus oblatis.
10.
Quidquid nobis bono futurum erat deus et parens noster in proximo posuit; non
expectavit inquisitionem nostram et ultro dedit: nocitura altissime pressit. Nihil nisi de nobis queri
possumus: ea quibus periremus nolente rerum natura et abscondente protulimus.
Addiximus animum voluptati, cui indulgere initium omnium malorum est,
tradidimus ambitioni et famae, ceteris aeque vanis et inanibus.
11.
Quid ergo nunc te hortor ut facias? nihil novi -- nec enim novis malis remedia
quaeruntur - sed hoc primum, ut tecum ipse dispicias quid sit necessarium, quid
supervacuum. Necessaria tibi ubique
occurrent: supervacua et semper et toto animo quaerenda sunt.
12.
Non est autem quod te nimis laudes si contempseris aureos lectos et gemmeam
supellectilem; quae est enim virtus supervacua contemnere? Tunc te admirare cum contempseris necessaria. Non
magnam rem facis quod vivere sine regio apparatu potes, quod non desideras
milliarios apros nec linguas phoenicopterorum et alia portenta luxuriae iam tota
animalia fastidientis et certa membra ex singulis eligentis: tunc te admirabor
si contempseris etiam sordidum panem, si tibi persuaseris herbam, ubi necesse
est, non pecori tantum sed homini nasci, si scieris cacumina arborum
explementum esse ventris in quem sic pretiosa congerimus tamquam recepta
servantem. Sine fastidio implendus est; quid enim ad rem pertinet quid
accipiat, perditurus quidquid acceperit?
13.
Delectant te disposita quae terra marique capiuntur, alia eo gratiora si
recentia perferuntur ad mensam, alia si diu pasta et coacta pinguescere fluunt
ac vix saginam continent suam; delectat te nitor horum arte quaesitus. At
mehercules ista sollicite scrutata varieque condita, cum subierint ventrem, una
atque eadem foeditas occupabit. Vis ciborum voluptatem contemnere? exitum
specta.
14.
Attalum memini cum magna admiratione omnium haec dicere: 'diu' inquit 'mihi
inposuere divitiae. Stupebam ubi aliquid ex illis alio atque alio loco
fulserat; existimabam similia esse quae laterent his quae ostenderentur. Sed in
quodam apparatu vidi totas opes urbis, caelata et auro et argento et iis quae
pretium auri argentique vicerunt, exquisitos colores et vestes ultra non tantum
nostrum sed ultra finem hostium advectas; hinc puerorum perspicuos cultu atque
forma greges, hinc feminarum, et alia quae res suas recognoscens summi imperii
fortuna protulerat.
15.
"Quid hoc est" inquam "aliud inritare cupiditates hominum per se
incitatas? quid sibi vult ista pecuniae pompa? ad discendam avaritiam
convenimus? " At mehercules minus cupiditatis istinc effero quam adtuleram.
Contempsi divitias, non quia supervacuae sed quia pusillae sunt.
16.
Vidistine quam intra paucas horas ille ordo quamvis lentus dispositusque
transierit? Hoc totam vitam nostram
occupabit quod totum diem occupare non potuit? Accessit illud quoque: tam
supervacuae mihi visae sunt habentibus quam fuerunt spectantibus.
17.
Hoc itaque ipse mihi dico quotiens tale aliquid praestrinxerit oculos meos,
quotiens occurrit domus splendida, cohors culta servorum, lectica formonsis
inposita calonibus: "quid miraris? quid stupes? pompa est. Ostenduntur istae res,
non possidentur, et dum placent transeunt".
18.
Ad veras potius te converte divitias; disce parvo esse contentus et illam vocem
magnus atque animosus exclama: habemus aquam, habemus polentam; Iovi ipsi
controversiam de felicitate faciamus. Faciamus, oro te, etiam si ista
defuerint; turpe est beatam vitam in auro et argento reponere, aeque turpe in
aqua et polenta. "Quid ergo faciam
si ista non fuerint? "
19.
Quaeris quod sit remedium inopiae? Famem fames finit: alioquin quid interest
magna sint an exigua quae servire te cogant? quid refert quantulum sit quod
tibi possit negare fortuna?
20.
Haec ipsa aqua et polenta in alienum arbitrium cadit; liber est autem non in
quem parum licet fortunae, sed in quem nihil. Ita est: nihil desideres oportet
si vis Iovem provocare nihil desiderantem. ' Haec nobis Attalus dixit, natura
omnibus dixit; quae si voles frequenter cogitare, id ages ut sis felix, non ut
videaris, et ut tibi videaris, non aliis. Vale.
|