|
1.
Exigis a me frequentiores epistulas. Rationes
conferamus: solvendo non eris. Convenerat quidem ut tua priora essent: tu
scriberes, ego rescriberem. Sed non ero difficilis: bene credi tibi scio.
Itaque in anticessum dabo nec faciam quod Cicero, vir disertissimus, facere
Atticum iubet, ut etiam'si rem nullam habebit, quod in buccam venerit scribat'.
2.
Numquam potest deesse quod scribam, ut omnia illa quae Ciceronis implent
epistulas transeam: quis candidatus laboret; quis alienis, quis suis viribus
pugnet; quis consulatum fiducia Caesaris, quis Pompei, quis arcae petat; quam
durus sit fenerator Caecilius, a quo minoris centesimis propinqui nummum movere
non possint. Sua satius est mala quam aliena tractare, se excutere et videre quam
multarum rerum candidatus sit, et non suffragari.
3.
Hoc est, mi Lucili, egregium, hoc securum ac liberum, nihil petere et tota
fortunae comitia transire. Quam putas esse iucundum tribubus vocatis, cum
candidati in templis suis pendeant et alius nummos pronuntiet, alius per
sequestrem agat, alius eorum manus osculis conterat quibus designatus
contingendam manum negaturus est, omnes attoniti vocem praeconis expectent, stare
otiosum et spectare illas nundinas nec ementem quicquam nec vendentem?
4.
Quanto hic maiore gaudio fruitur qui non praetoria aut consularia comitia
securus intuetur, sed magna illa in quibus alii honores anniversarios petunt,
alii perpetuas potestates, alii bellorum eventus prosperos triumphosque, alii
divitias, alii matrimonia ac liberos, alii salutem suam suorumque! Quanti animi res est solum nihil petere, nulli
supplicare, et dicere, 'nihil mihi tecum, fortuna; non facio mei tibi copiam.
Scio apud te Catones repelli, Vatinios fieri. Nihil rogo. ' Hoc est privatam
facere fortunam.
5.
Licet ergo haec in vicem scribere et hanc semper integram egere re materiam
circumspicientibus tot milia hominum inquieta, qui ut aliquid pestiferi
consequantur per mala nituntur in malum petuntque mox fugienda aut etiam
fastidienda.
6.
Cui enim adsecuto satis fuit quod optanti nimium videbatur? Non est, ut existimant
homines, avida felicitas sed pusilla; itaque neminem satiat. Tu ista credis excelsa quia longe ab illis iaces; ei
vero qui ad illa pervenit humilia sunt. Mentior nisi adhuc quaerit escendere: istud quod
tu summum putas gradus est.
7.
Omnes autem male habet ignorantia veri. Tamquam
ad bona feruntur decepti rumoribus, deinde mala esse aut inania aut minora quam
speraverint adepti ac multa passi vident; maiorque pars miratur ex intervallo
fallentia, et vulgo bona pro magnis sunt.
8.
Hoc ne nobis quoque eveniat, quaeramus quid sit bonum. Varia eius interpretatio
fuit, alius illud aliter expressit. Quidam ita finiunt: 'bonum est quod invitat
animos, quod ad se vocat'. Huic statim opponitur: quid si invitat quidem sed in
perniciem? scis quam multa mala blanda sint. Verum et veri simile inter se
differunt. Ita quod bonum est vero iungitur; non est enim bonum nisi verum est.
At quod
invitat ad se et adlicefacit verisimile est: subrepit, sollicitat, adtrahit.
9.
Quidam ita finierunt: 'bonum est quod ad petitionem sui movet, vel quod impetum
animi tendentis ad semovet. ' Et huic idem opponitur; multa enim impetum animi
movent quae petantur petentium malo. Melius illi qui ita finierunt: 'bonum est
quod ad se impetum animi secundum naturam movet et ita demum petendum est cum
coepit esse expetendum'. Iam et honestum est; hoc enim est perfecte petendum.
10.
Locus ipse me admonet ut quid intersit inter bonum honestumque dicam. Aliquid inter se mixtum
habent et inseparabile: nec potest bonum esse nisi cui aliquid honesti inest,
et honestum utique bonum est. Quid ergo
inter duo interest? Honestum est perfectum bonum, quo beata vita completur,
cuius contactu alia quoque bona fiunt.
11.
Quod dico talest: sunt quaedam neque bona neque mala, tamquam militia, legatio,
iurisdictio. Haec cum honeste administrata sunt, bona esse incipiunt et ex
dubio in bonum transeunt. Bonum societate honesti fit, honestum per se bonum
est; bonum ex honesto fluit, honestum ex se est. Quod bonum est malum esse potuit;
quod honestum est nisi bonum esse non potuit.
12.
Hanc quidam finitionem reddiderunt: 'bonum est quod secundum naturam est'.
Adtende quid dicam: quod bonum, est secundum naturam: non protinus quod
secundum naturam est etiam bonum est. Multa
naturae quidem consentiunt, sed tam pusilla sunt ut non conveniat illis boni
nomen; levia enim sunt, contemnenda. Nullum est minimum contemnendum bonum; nam quamdiu
exiguum est bonum non est: cum bonum esse coepit, non est exiguum. Unde ad cognoscitur bonum? si perfecte secundum
naturam est.
13.
'Fateris' inquis 'quod bonum est secundum naturam esse; haec eius proprietas
est. Fateris et alia secundum naturam
quidem esse sed bona non esse. Quomodo ergo illud bonum est cum haec non sint?
quomodo ad aliam proprietatem pervenit cum utrique praecipuum illud commune
sit, secundum naturam esse? '
14.
Ipsa scilicet magnitudine. Nec hoc novum
est, quaedam crescendo mutari. Infans fuit; factus est pubes: alia eius proprietas fit;
ille enim in rationalis est, hic rationalis. Quaedam incremento non tantum in maius exeunt sed in aliud.
15.
'Non fit 'inquit' aliud quod maius fit. Utrum lagonam an dolium impleas vino, nihil
refert: in utroque proprietas vini est. Et exiguum mellis pondus et magnum sapore non
differt. ' Diversa ponis exempla; in istis enim eadem qualitas est; quamvis
augeantur, manet.
16.
Quaedam amplificata in suo genere et in sua proprietate perdurant; quaedam post
multa incrementa ultima demum vertit adiectio et novam illis aliamque quam in
qua fuerunt condicionem inprimit. Unus lapis facit fornicem, ille qui latera
inclinata cuneavit et interventu suo vinxit. Summa adiectio quare plurimum
facit vel exigua? quia non auget sed implet.
17.
Quaedam processu priorem exuunt formam et in novam transeunt. Ubi aliquid
animus diu protulit et magnitudinem eius sequendo lassatus est, infinitum
coepit vocari; quod longe aliud factum est quam fuit cum magnum videretur sed
finitum. Eodem modo aliquid difficulter
secari cogitavimus: novissime crescente hac difficultate insecabile inventum
est. Sic ab eo quod vix et aegre movebatur processimus ad immobile. Eadem
ratione aliquid secundum naturam fuit: hoc in aliam proprietatem magnitudo sua
transtulit et bonum fecit. Vale.
|