|
1.
Fateor insitam esse nobis corporis nostri caritatem; fateor nos huius gerere
tutelam. Non nego indulgendum illi,
serviendum nego; multis enim serviet qui corpori servit, qui pro illo nimium
timet, qui ad illud omnia refert.
2.
Sic gerere nos debemus, non tamquam propter corpus vivere debeamus, sed tamquam
non possimus sine corpore; huius nos nimius amor timoribus inquietat,
sollicitudinibus onerat, contumeliis obicit; honestum ei vile est cui corpus nimis
carum est. Agatur eius diligentissime cura, ita tamen ut, cum exiget ratio, cum
dignitas, cum fides, mittendum in ignes sit.
3.
Nihilominus quantum possumus evitemus incommoda quoque, non tantum pericula, et
in tutum nos reducamus, excogitantes subinde quibus possint timenda depelli.
Quorum tria, nisi fallor, genera sunt: timetur inopia, timentur morbi, timentur
quae per vim potentioris eveniunt.
4.
Ex his omnibus nihil nos magis concutit quam quod ex aliena potentia impendet;
magno enim strepitu et tumultu venit. Naturalia mala quae rettuli, inopia atque
morbus, silentio subeunt nec oculis nec auribus quicquam terroris incutiunt:
ingens alterius mali pompa est; ferrum circa se et ignes habet et catenas et
turbam ferarum quam in viscera immittat humana.
5.
Cogita hoc loco carcerem et cruces et eculeos et uncum et adactum per medium
hominem qui per os emergeret stipitem et distracta in diversum actis curribus
membra, illam tunicam alimentis ignium et illitam et textam, et quidquid aliud
praeter haec commenta saevitia est.
6.
Non est itaque mirum, si maximus huius rei timor est cuius et varietas magna et
apparatus terribilis est. Nam quemadmodum plus agit tortor quo plura
instrumenta doloris exposuit- specie enim vincuntur qui patientiae restitissent
-, ita ex iis quae animos nostros subigunt et domant plus proficiunt quae
habent quod ostendant. Illae pestes non minus graves sunt - famem dico et sitim
et praecordiorum suppurationes et febrem viscera ipsa torrentem - sed latent,
nihil habent quod intentent, quod praeferant: haec ut magna bella aspectu
paratuque vicerunt.
7.
Demus itaque operam, abstineamus offensis. Interdum populus est quem timere
debeamus; interdum, si ea civitatis disciplina est ut plurima per senatum
transigantur, gratiosi in eo viri; interdum singuli quibus potestas populi et
in populum data est. Hos omnes amicos habere operosum est, satis est inimicos
non habere. Itaque sapiens numquam potentium iras provocabit, immo [nec]
declinabit, non aliter quam in navigando procellam.
8.
Cum peteres Siciliam, traiecisti fretum Temerarius gubernator contempsit austri
minas - ille est enim qui Siculum pelagus exasperet et in vertices cogat -; non
sinistrum petit litus sed id a quo propior Charybdis maria convolvit. At ille
cautior peritos locorum rogat quis aestus sit, quae signa dent nubes; longe ab
illa regione verticibus infami cursum tenet. Idem facit sapiens: nocituram
potentiam vitat, hoc primum cavens, ne vitare videatur; pars enim securitatis
et in hoc est, non ex professo eam petere, quia quae quis fugit damnat.
9.
Circumspiciendum ergo nobis est quomodo a vulgo tuti esse possimus. Primum
nihil idem concupiscamus: rixa est inter competitores. Deinde nihil habeamus quod cum magno emolumento
insidiantis eripi possit; quam minimum sit in corpore tuo spoliorum. Nemo ad humanum sanguinem
propter ipsum venit, aut admodum pauci; plures computant quam oderunt. Nudum latro transmittit; etiam in obsessa via pauperi
pax est.
10.
Tria deinde ex praecepto veteri praestanda sunt ut vitentur: odium, invidia,
contemptus. Quomodo hoc fiat sapientia sola monstrabit; difficile enim
temperamentum est, verendumque ne in contemptum nos invidiae timor transferat,
ne dum calcare nolumus videamur posse calcari. Multis timendi attulit causas
timeri posse. Undique nos reducamus: non minus contemni quam suspici nocet.
11.
Ad philosophiam ergo confugiendum est; hae litterae, non dico apud bonos sed
apud mediocriter malos infularum loco sunt. Nam forensis eloquentia et
quaecumque alia populum movet adversarios habet: haec quieta et sui negotii
contemni non potest, cui ab omnibus artibus etiam apud pessimos honor est.
Numquam in tantum convalescet nequitia, numquam sic contra virtutes
coniurabitur, ut non philosophiae nomen venerabile et sacrum maneat. Ceterum
philosophia ipsa tranquille modesteque tractanda est.
12.
'Quid ergo? ' inquis 'videtur tibi M. Cato modeste philosophari, qui bellum civile
sententia reprimit? qui furentium principum armis medius intervenit? qui aliis
Pompeium offendentibus, aliis Caesarem, simul lacessit duos? '
13.
Potest aliquis disputare an illo tempore capessenda fuerit sapienti res
publica. Quid tibi vis, arce Cato? iam non agitur de libertate: olim pessum
data est. Quaeritur utrum Caesar an Pompeius possideat rempublicam: quid tibi cum
ista contentione? nullae partes tuae sunt. Dominus eligitur: quid tua, uter
vincat? potest melior vincere, non potest non peior esse qui vicerit. Ultimas
partes attigi Catonis; sed ne priores quidem anni fuerunt qui sapientem in
illam rapinam rei publicae admitterent. Quid aliud quam vociferatus est Cato et
misit irritas voces, cum modo per populi levatus manus et obrutus sputis
exportandus extra forum traheretur, modo e senatu in carcerem duceretur?
14.
Sed postea videbimus an sapienti opera rei publicae danda sit: interim ad hos
te Stoicos voco qui a re publica exclusi secesserunt ad colendam vitam et
humano generi iura condenda sine ulla potentioris offensa. Non conturbabit
sapiens publicos mores nec populum in se vitae novitate convertet.
15.
'Quid ergo? utique erit tutus qui hoc propositum sequetur? 'Promittere tibi hoc non magis possum quam in homine
temperanti bonam valetudinem, et tamen facit temperantia bonam valetudinem.
Perit aliqua navis in portu: sed quid tu accidere in medio mari credis? Quanto
huic periculum paratius foret multa agenti molientique, cui ne otium quidem
tutum est? Pereunt aliquando innocentes - quis negat? -, nocentes tamen
saepius. Ars ei constat qui per ornamenta percussus est.
16.
Denique consilium rerum omnium sapiens, non exitum spectat; initia in potestate
nostra sunt, de eventu fortuna iudicat, cui de me sententiam non do. 'At aliquid
vexationis afferet, aliquid adversi. ' Non damnat latro cum occidit.
17.
Nunc ad cotidianam stipem manum porrigis. Aurea te stipe implebo, et quia
facta est auri mentio, accipe quemadmodum usus fructusque eius tibi esse gratior
possit. 'Is maxime divitiis fruitur qui minime divitiis indiget. ' 'Ede' inquis
'auctorem. ' Ut scias quam benigni simus, propositum est aliena laudare:
Epicuri est aut Metrodori aut alicuius ex illa officina.
18.
Et quid interest quis dixerit? omnibus dixit. Qui eget divitiis timet pro illis; nemo autem sollicito bono fruitur. Adicere illis aliquid
studet; dum de incremento cogitat, oblitus est usus. Rationes accipit, forum
conterit, kalendarium versat: fit ex domino procurator. Vale.
|