|
1.
Mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis
adicere 'si vales bene est, ego valeo'. Recte nos dicimus 'si philosopharis,
bene est'. Valere enim hoc demum est. Sine hoc aeger est animus; corpus quoque,
etiam si magnas habet vires, non aliter quam furiosi aut frenetici validum est.
2.
Ergo hanc praecipue valetudinem cura, deinde et illam secundam; quae non magno
tibi constabit, si volueris bene valere. Stulta est enim, mi Lucili, et minime
conveniens litterato viro occupatio exercendi lacertos et dilatandi cervicem ac
latera firmandi; cum tibi feliciter sagina cesserit et tori creverint, nec
vires umquam opimi bovis nec pondus aequabis. Adice nunc quod maiore corporis
sarcina animus eliditur et minus agilis est. Itaque quantum potes circumscribe
corpus tuum et animo locum laxa.
3.
Multa sequuntur incommoda huic deditos curae: primum exercitationes, quarum
labor spiritum exhaurit et inhabilem intentioni ac studiis acrioribus reddit;
deinde copia ciborum subtilitas impeditur. Accedunt pessimae notae mancipia in
magisterium recepta, homines inter oleum et vinum occupati, quibus ad votum
dies actus est si bene desudaverunt, si in locum eius quod effluxit multum
potionis altius in ieiuno iturae re gesserunt.
4.
Bibere et sudare vita cardiaci est. Sunt exercitationes et faciles et breves,
quae corpus et sine mora lassent et tempori parcant, cuius praecipua ratio
habenda est: cursus et cum aliquo pondere manus motae et saltus vel ille qui
corpus in altum levat vel ille qui in longum mittit vel ille, ut ita dicam,
saliaris aut, ut contumeliosius dicam, fullonius: quoslibet ex his elige usum
rude facile.
5.
Quidquid facies, cito redi a corpore ad animum; illum noctibus ac diebus
exerce. Labore modico alitur ille; hanc exercitationem non frigus, non aestus
impediet, ne senectus quidem. Id bonum cura quod vetustate fit melius.
6.
Neque ego te iubeo semper imminere libro aut pugillaribus: dandum est aliquod
intervallum animo, ita tamen ut non resolvatur, sed remittatur. Gestatio et corpus
concutit et studio non officit: possis legere, possis dictare, possis loqui,
possis audire, quorum nihil ne ambulatio quidem vetat fieri.
7.
Nec tu intentionem vocis contempseris, quam veto te per gradus et certos modos
extollere, deinde deprimere. Quid si velis deinde quemadmodum ambules discere?
Admitte istos quos nova artificia docuit fames: erit qui gradus tuos temperet
et buccas edentis observet et in tantum procedat in quantum audaciam eius
patientia et credulitate produxeris. Quid ergo? a clamore protinus et a summa
contentione vox tua incipiet? usque eo naturale est paulatim incitari ut
litigantes quoque a sermone incipiant, ad vociferationem transeant; nemo statim
Quiritium fidem implorat.
8.
Ergo utcumque tibi impetus animi suaserit, modo vehementius fac vitiis
convicium, modo lentius, prout vox te quoque hortabitur in id latus; modesta,
cum recipies illam revocarisque, descendat, non decidat; mediatori sui habeat
et hoc indocto et rustico more desaeviat. Non enim id agimus ut exerceatur vox,
sed ut exerceat.
9.
Detraxi tibi non pusillum negotii: una mercedula et unum graecum ad haec
beneficia accedet. Ecce insigne
praeceptum: 'stulta vita ingrata est, trepida; tota in futurum fertur'. 'Quis hoc' inquis 'dicit?
' idem qui supra. Quam tu nunc vitam dici existimas stultam? Babae et Isionis?
Non ita est: nostra dicitur, quos caeca cupiditas in nocitura, certe numquam
satiatura praecipitat, quibus si quid satis esse posset, fuisset, qui non
cogitamus quam iucundum sit nihil poscere, quam magnificum sit plenum esse nec
ex fortuna pendere.
10.
Subinde itaque, Lucili, quam multa sis consecutus recordare; cum aspexeris quot
te antecedant, cogita quot sequantur. Si vis gratus esse adversus deos et
adversus vitam tuam, cogita quam multos antecesseris. Quid tibi cum ceteris? te
ipse antecessisti.
11.
Finem constitue quem transire ne possis quidem si velis; discedant aliquando
ista insidiosa bona et sperantibus meliora quam assecutis. Si quid in illis
esset solidi, aliquando et implerent: nunc haurientium sitim concitant.
Mittantur speciosi apparatus; et quod futuri temporis incerta sors volvit,
quare potius a fortuna impetrem ut det, quam a me ne petam? Quare autem petam?
oblitus fragilitatis humanae congeram? in quid laborem? Ecce hic dies ultimus
est; ut non sit, prope ab ultimo est. Vale.
|