|
1.
Proice omnia ista, si sapis, immo ut sapias, et ad bonam mentem magno cursu ac
totis viribus tende; si quid est quo teneris, aut expedi aut incide. 'Moratur'
inquis 'me res familiaris; sic illam disponere volo ut sufficere nihil agenti
possit, ne aut paupertas mihi oneri sit aut ego alicui. '
2.
Cum hoc dicis, non videris vim ac potentiam eius de quo cogitas boni nosse; et
summam quidem rei pervides, quantum philosophia prosit, partes autem nondum
satis subtiliter dispicis, necdum scis quantum ubique nos adiuvet, quemadmodum
et in maximis, ut Ciceronis utar verbo, 'opituletur' <et> in minima
descendat. Mihi crede, advoca illam in
consilium: suadebit tibi ne ad calculos sedeas.
3.
Nempe hoc quaeris et hoc ista dilatione vis consequi, ne tibi paupertas timenda
sit: quid si appetenda est? Multis ad philosophandum obstitere divitiae:
paupertas expedita est, secura est. Cum classicum cecinit, scit non se peti;
cum aqua conclamata est, quomodo exeat, non quid efferat, quaerit; [ut] si
navigandum est, non strepunt portus nec unius comitatu inquieta sunt litora;
non circumstat illam turba servorum, ad quos pascendos transmarinarum regionum
est optanda fertilitas.
4.
Facile est pascere paucos ventres et bene institutos et nihil aliud
desiderantes quam impleri: parvo fames constat, magno fastidium. Paupertas
contenta est desideriis instantibus satis facere: quid est ergo quare hanc
recuses contubernalem cuius mores sanus dives imitatur?
5.
Si vis vacare animo, aut pauper sis oportet aut pauperi similis. Non potest
studium salutare fieri sine frugalitatis cura; frugalitas autem paupertas
voluntaria est. Tolle itaque istas excusationes: 'nondum habeo quantum sat est;
si ad illam summam pervenero, tunc me totum philosophiae dabo'. Atqui nihil
prius quam hoc parandum est quod tu differs et post cetera paras; ab hoc
incipiendum est. 'Parare' inquis 'unde
vivam volo. ' Simul et parare <te> disce: si quid te vetat bene vivere,
bene mori non vetat.
6.
Non est quod nos paupertas a philosophia revocet, ne egestas quidem. Toleranda
est enim ad hoc properantibus vel fames; quam toleravere quidam in
obsidionibus, et quod aliud erat illius patientiae praemium quam in arbitrium
non cadere victoris? Quanto hoc maius est quod promittitur: perpetua libertas,
nullius nec hominis nec dei timor. Ecquid vel esurienti ad ista veniendum est?
7.
Perpessi sunt exercitus inopiam omnium rerum, vixerunt herbarum radicibus et
dictu foedis tulerunt famem; haec omnia passi sunt pro regno, quo magis
mireris, alieno: dubitabit aliquis ferre paupertatem ut animum furoribus
liberet? Non est ergo prius acquirendum:
licet ad philosophiam etiam sine viatico pervenire.
8.
Ita est? cum omnia habueris, tunc habere et sapientiam voles? haec erit ultimum
vitae instrumentum et, ut ita dicam, additamentum? Tu vero, sive aliquid habes,
iam philosophare - unde enim scis an iam nimis habeas? -, sive nihil, hoc prius
quaere quam quicquam.
9.
'At necessaria deerunt. ' Primum deesse non poterunt, quia natura minimum petit,
naturae autem se sapiens accommodat. Sed
si necessitates ultimae inciderint, iamdudum exibit e vita et molestus sibi
esse desinet. Si vero exiguum erit et angustum quo possit vita produci, id boni
consulet nec ultra necessaria sollicitus aut anxius ventri et scapulis suum
reddet et occupationes divitum concursationesque ad divitias euntium securus
laetusque ridebit
10.
ac dicet, 'quid in longum ipse te differs? Expectabis ne fenoris quaestum aut
ex merce compendium aut tabulas beati senis, cum fieri possis statim dives?
Repraesentat opes sapientia, quas cuicumque fecit supervacuas dedit. ' Haec ad
alios pertinent: tu locupletibus propior es. Saeculum muta, nimis habes; idem
est autem omni saeculo quod sat est.
11.
Poteram hoc loco epistulam claudere, nisi te male instituissem. Reges Parthos
non potest quisquam salutare sine munere; tibi valedicere non licet gratis.
Quid istic? ab Epicuro mutuum sumam: 'multis parasse divitias non finis
miseriarum fuit sed mutatio'.
12.
Nec hoc miror; non est enim in rebus vitium sed in ipso animo. Illud quod paupertatem
nobis gravem fecerat et divitias graves fecit. Quemadmodum nihil refert utrum
aegrum in ligneo lecto an in aureo colloces - quocumque illum transtuleris,
morbum secum suum transferet -, sic nihil refert utrum aeger animus in divitiis
an in paupertate ponatur: malum illum suum sequitur. Vale.
|