|
1.
Iam intellegis educendum esse te ex istis occupationibus speciosis et malis,
sed quomodo id consequi possis quaeris. Quaedam
non nisi a presente monstrantur; non potest medicus per epistulas cibi aut
balinei tempus eligere: vena tangenda est. Vetus proverbium est gladiatorem in
harena capere consilium: aliquid adversarii vultus, aliquid manus mota, aliquid
ipsa inclinatio corporis intuentem monet.
2.
Quid fieri soleat, quid oporteat, in universum et mandari potest et scribi;
tale consilium non tantum absentibus, etiam posteris datur: illud alterum,
quando fieri debeat aut quemadmodum, ex longinquo nemo suadebit, cum rebus
ipsis deliberandum est.
3.
Non tantum praesentis sed vigilantis est occasionem observare properantem;
itaque hanc circumspice, hanc si videris prende, et toto impetu, totis viribus
id age ut te istis officiis exuas. Et quidem quam sententiam feram attende:
censeo aut ex ista vita tibi aut e vita exeundum. Sed idem illud existimo, leni
eundum via, ut quod male implicuisti solvas potius quam abrumpas, dummodo, si
alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas. Nemo tam timidus est ut malit
semper pendere quam semel cadere.
4.
Interim, quod primum est, impedire te noli; contentus esto negotiis in quae
descendisti, vel, quod videri mavis, incidisti. Non est quod adulteriora nitaris,
aut perdes excusationem et apparebit te non incidisse. Ista enim quae dici solent falsa sunt: 'non potui
aliter. Quid si nollem? necesse erat. ' Nulli necesse est felicitatem cursu
sequi: est aliquid, etiamsi non repugnare, subsistere nec instare fortunae
ferenti.
5.
Numquid offenderis si in consilium non venio tantum sed advoco, et quidem
prudentiores quam ipse sum, ad quos soleo deferre si quid delibero? Epicuri
epistulam ad hanc rem pertinentem lege, Idomeneo quae inscribitur, quem rogat
ut quantum potest fugiat et properet, antequam aliqua vis maior interveniat et
auferat libertatem recedendi.
6.
Idem tamen subicit nihil esse temptandum nisi cum apte poterit tempestiveque
temptari; sed cum illud tempus captatum diu venerit, exsiliendum ait. Dormitare
de fuga cogitantem vetat et sperat salutarem etiam ex difficillimis exitum, si
nec properemus ante tempus nec cessemus in tempore.
7.
Puto, nunc et Stoicam sententiam quaeris. Non est quod quisquam illos apud
te temeritatis infamet: cautiores quam fortiores sunt. Exspectas forsitan ut
tibi haec dicant: 'turpe est cedere oneri; luctare cum officio quod semel
recepisti. Non est vir fortis ac strenuus qui laborem fugit, nisi crescit illi
animus ipsa rerum difficultate. '
8.
Dicentur tibi ista, si operae pretium habebit perseverantia, si nihil indignum
bono viro faciendum patiendumve erit; alioqui sordido se et contumelioso labore
non conteret nec in negotiis erit negotii causa. Ne illud quidem quod existimas
facturum eum faciet, ut ambitiosis rebus implicitus semper aestus earum ferat;
sed cum viderit gravia in quibus volutatur, incerta, ancipitia, referet pedem,
non vertet terga, sed sensim recedet in tutum.
9.
Facile est autem, mi Lucili, occupationes evadere, si occupationum pretia
contempseris; illa sunt quae nos morantur et detinent. 'Quid ergo? tam magnas
spes relinquam? ab ipsa messe discedam? nudum erit latus, incomitata lectica,
atrium vacuum? ' Ab his ergo inviti homines recedunt et mercedem miseriarum
amant, ipsas exsecrantur. Sic de ambitione quo modo de amica queruntur, id est,
si verum affectum eorum inspicias, non oderunt sed litigant. Excute istos qui
quae cupiere deplorant et de earum rerum loquuntur fuga quibus carere non
possunt, videbis voluntariam esse illis in eo moram quod aegre ferre ipsos et
misere loquuntur. Ita est, Lucili: paucos servitus, plures servitutem tenent.
Sed si deponere illam in animo est et libertas bona fide placuit, in hoc autem
unum advocationem petis, ut sine perpetua sollicitudine id tibi facere
contingat, quidni tota te cohors Stoicorum probatura sit? Omnes Zenones et
Chrysippi moderata, honesta, tua suadebunt. Sed si propter hoc tergiversaris,
ut circum aspicias quantum feras tecum et quam magna pecunia instruas otium,
numquam exitum invenies: nemo cum sarcinis enatat. Emerge ad meliorem vitam
propitiis diis, sed non sic quomodo istis propitii sunt quibus bono ac benigno
vultu mala magnifica tribuerunt, ob hoc unum excusati, quod ista quae urunt,
quae excruciant, optantibus data sunt.
10.
Iam imprimebam epistulae signum: resolvenda est, ut cum sollemni ad te munusculo
veniat et aliquam magnificam vocem ferat secum; et occurrit mihi ecce nescio
utrum verior an eloquentior. 'Cuius? ' inquis. Epicuri; adhuc enim alienas sarcinas adoro: 'nemo non ita exit e vita
tamquam modo intraverit'. Quemcumque vis occupa, adulescentem, senem, medium:
invenies aeque timidum mortis, aeque inscium vitae. Nemo quicquam habet facti;
in futurum enim nostra distulimus. Nihil me magis in ista voce delectat quam
quod exprobratur senibus infantia. 'Nemo' inquit 'aliter quam quomodo natus est
exit e vita. ' Falsum est: peiores morimur quam nascimur. Nostrum istud, non
naturae vitium est. Illa nobiscum queri debet et dicere, 'quid hoc est? sine cupiditatibus vos
genui, sine timoribus, sine superstitione, sine perfidia ceterisque pestibus: quales
intrastis exite'. Percepit sapientiam, si quis tam securus moritur quam
nascitur; nunc vero trepidamus cum periculum accessit, non animus nobis, non
color constat, lacrimae nihil profuturae cadunt. Quid est turpius quam in ipso
limine securitatis esse sollicitum? Causa autem haec est, quod inanes omnium
bonorum sumus, vitae <iactura> laboramus. Non enim apud nos pars eius
ulla subsedit: transmissa est et effluxit. Nemo
quam bene vivat sed quam diu curat, cum omnibus possit contingere ut bene
vivant, ut diu nulli. Vale.
|