Caput

  1  1|       aedificiis autem per foramina in proxima aedificia arietes
  2  1|             per vim recipitur loci, in tantum munitiones proferuntur.
  3  1|             spectans primum ut, cum in duas partis esset urbis
  4  1|        parte auxilium ferri posset, in primis vero ut aqua pabuloque
  5  2|             Neque vero Alexandrinis in gerendis negotiis cunctatio
  6  2|           aut mora inferebatur. Nam in omnis partis, per quas fines
  7  2|          miserant magnumque numerum in oppidum telorum atque tormentorum
  8  2|  multitudinem adduxerant. Nec minus in urbe maximae armorum erant
  9  2|           veteranas cohortis vacuas in celeberrimis urbis locis
 10  2|           obiectis derectis plateis in quamcumque erat visum partem
 11  3|   defendebant. Atque haec principes in consiliis contionibusque
 12  3|            populum Romanum paulatim in consuetudinem eius regni
 13  3|        Gabinium cum exercitu fuisse in Aegypto; Pompeium se ex
 14  4|        suscepto officio largitionem in militem auget; reliqua pari
 15  5|            pertinentis, quibus aqua in privatas domos inducitur,
 16  5|        nullus est. Hoc tamen flumen in ea parte erat urbis quae
 17  6|          locis superioribus fundere in partem Caesaris non intermittebat.
 18  7|          celari Alexandrini possent in apparanda fuga, cum tam
 19  7|           atque insequentibus ullus in navis receptus daretur.
 20  7|         magna multitudo oppidanorum in parte Caesaris, quam domiciliis
 21  8|           et difficultatem ascensum in navis habere, praesertim
 22  8|         scaphis; summam esse contra in Alexandrinis velocitatem
 23  8|             notitiam. Hos praecipue in victoria insolentis praecursuros
 24  9|           telis, tormentis imposita in navis a Domitio Calvino
 25 10|            aquandique causa remiges in terram euissent, non nulli
 26 10|          cognoverunt Caesarem ipsum in classe venisse nec ullos
 27 10|           venisse nec ullos milites in navibus habere. Qua re comperta
 28 10|              quod et nullos milites in navibus habebat et post
 29 10|            ad terram detrahit, quem in locum illos successuros
 30 11|            11 Erat una navis Rhodia in dextro Caesaris cornu longe
 31 11|          ferre subsidium, ne turpem in conspectu hostium contumeliam
 32 11|      contentione Rhodiorum; qui cum in omnibus dimicationibus et
 33 11|           magna praeterea multitudo in reliquis navibus propugnatorum
 34 12|         Idem, postea quam Ganymedes in concilio confirmavit sese
 35 12|           amplius CX navibus longis in portu navalibusque amiserant,
 36 13|     dispositae; naves veteres erant in occultis regiae navalibus,
 37 13|           necessitati serviebant et in ipso portu confligendum
 38 13|             compluris adiecerunt et in portu periclitati remigio
 39 13|                nam decem missis una in cursu litore Aegyptio defecerat  -- ,
 40 14|          navis hostibus constituit: in dextro cornu Rhodias collocat,
 41 14|             cornu Rhodias collocat, in sinistro Ponticas. Inter
 42 14|          producunt atque instruunt: in fronte collocant XXII, reliquas
 43 14|         XXII, reliquas subsidiarias in secundo ordine constituunt.
 44 15|    subsequantur. Hos quidem diutius in nostro conspectu gloriari
 45 15|     circumsistunt Alexandrini atque in eas impetum faciunt. Sustinent
 46 15|           tantum doctrina potuit ut in dispari numero nulla transversa
 47 15|           loci, atque omne certamen in virtute constitit. Neque
 48 15|            aut oppidanorum, qui aut in opere aut in pugna occupatum
 49 15|   oppidanorum, qui aut in opere aut in pugna occupatum animum haberent,
 50 16|             victoribus erant futura in incerto; [cum] illi, si
 51 17|     molemque ad insulam pertinentem in suam redigeret potestatem.
 52 17|         magna ex parte munitionibus in oppido et insulam et urbem
 53 17|      equitibus Gallis arbitrabatur, in navigia minora scaphasque
 54 17|         minora scaphasque imponit; [in] alteram insulae partem
 55 17|           pertemptatis pauci nostri in litore constiterunt atque
 56 17|             subsecuti constanterque in eos qui in litore aequo
 57 17|            constanterque in eos qui in litore aequo institerant
 58 18|              ut tum accidit. Qui se in aequo loco ac plano pares
 59 18|       paucorum XXX pedum altitudine in aedificiis consistere ausi
 60 18|            non sunt seque per molem in mare praecipitaverunt et
 61 19|         sagittisque depulerat atque in oppidum redegerat et cohortium
 62 19|           et cohortium trium instar in terram euerat -- non enim
 63 19|   patiebantur  -- ; reliquae copiae in navibus stationem obtinebant.
 64 20|                                  20 In his rebus occupato Caesare
 65 20|           ex longis navibus nostris in molem se eiecit. Pars eorum
 66 20|      ratione prodierant, sic temere in navis refugere coeperunt.
 67 20|            insequebantur. Simul qui in navibus longis remanserant
 68 20|         nostri cohortium trium quae in ponte ac prima mole constiterant,
 69 20|         intercluderentur munitionem in ponte institutam reliquerunt
 70 21|         munitiones continere, eodem in periculo versatus est; postquam
 71 21|      universos cedere animadvertit, in suum navigium se recepit.
 72 22|         magnas accessiones fecerint in operibus hostiurn expugnandis.
 73 22|      operibus hostiurn expugnandis. In proelils cotidianis, quandocumque
 74 23|         admoniti a regis amicis qui in Caesaris erant praesidiis,
 75 23|          imperasset; quo si auctore in Caesaris fidem amicitiamque
 76 24|          quae postularent, mansurum in fide dimissum regem credebat,
 77 24|              Ille, ut ex carceribus in liberum cursum emissus,
 78 24|             coepit ut lacrimas quas in colloquio proiecerat gaudio
 79 25|            locis idoneis ad Canopum in statione dispositis navibus
 80 25|             Neronem. Proficiscuntur in ea classe Rhodiae naves
 81 25|          classe Rhodiae naves atque in his Euphranor, sine quo
 82 25|     subsidium nemo tulit, sive quod in ipso satis praesidi pro
 83 26|       nobilitatis domi scientiaeque in bello et virtutis, fidei
 84 26|       virtutis, fidei dignitatisque in amicitia Caesaris, missus
 85 26|           amicitia Caesaris, missus in Syriam Ciliciamque initio
 86 26|    oppugnandi quo die est aggressus in suam redegit potestatem
 87 26|         adest victori pacarat atque in amicitiam Caesaris redegerat. ~
 88 27|      reliqui se texissent partimque in navis quibus flumen transierant
 89 28|           navigatione rex est usus, in quo magnam et paratam classem
 90 28|      itinere uti noluit, ne navibus in flumine dimicaret, sed circuivectus
 91 29|     angustum altissimis ripis, quod in Nilum influebat, aberat
 92 29|         adeo pertimuerunt hostes ut in fuga spem salutis collocarent;
 93 30|             multitudinem collocatam in vallo videret, lassos itinere
 94 30|             die castellum, quod rex in proximo vico non longe a
 95 30|            Alexandrinos ex castello in castra sunt milites insecuti,
 96 30|      habebat; plurimum proficiebant in repellendis vulnerandisque
 97 30|       castrorum, aversi ex flumine, in quo multae naves instructae
 98 31|            spectandi decucurrissent in eum locum in quo pugnabatur,
 99 31|         decucurrissent in eum locum in quo pugnabatur, cohortis
100 31|             Alexandrini trepidantes in omnis partis castrorum discurrere
101 31|         magnam multitudinem hostium in castris interfecerunt. Quod
102 31|             de vallo praecipitarunt in eam partem quae flumini
103 31|         erat adiuncta. Horum primis in ipsa fossa munitionis magna
104 31|             regem ipsum receptumque in navem multitudine eorum
105 32|         seque ei dediderunt. Caesar in fidem receptos consolatus
106 32|   consolatus per hostium munitiones in suam partem oppidi magna
107 33|           Cleopatrae, quae manserat in fide praesidiisque eius;
108 33|         quod fideliter permanserant in Caesaris amicitia, neque
109 33|         existimabat, si permanerent in fide reges, praesidiis eos
110 33|            terrestri] profectus est in Syriam. ~
111 34|                         34 Dum haec in Aegypto geruntur, rex Deiotarus
112 34|            XXXVI, secum ducit, duas in Aegyptum ad Caesarem mittit
113 34|           ex tumultuariis militibus in Ponto confecta erat, Quintumque
114 34|           erat, Quintumque Patisium in Ciliciam ad auxilia arcessenda.
115 35|           missas audisset, audacius in Armenia substitisse, perseverare
116 35|          nec iuste eum postulare ut in Caesaris adventum res integra
117 35|         supra scripsi profectus est in Armeniam locisque superioribus
118 35|            silvestre est, pertinens in Armeniam minorem, quo Cappadocia
119 35|        opportunitates [vidit], quod in locis superioribus nullus
120 36|     Nicopolim, quod oppidum positum in Armenia minore est plano
121 36|        esset transeundus, Pharnaces in insidiis delectos pedites
122 36|             paganosque et oppidanos in his locis obversari, ut
123 36|          insidiis suspicaretur, cum in agris et pecora et homines
124 36|           adventu, sive inimicus ut in hostium finis veniret, praeda
125 37|           contra spes pacis Domitio in isdem castris morandi attulit
126 37|       cognoscerentur insidiae, suos in castra revocavit. Domitius
127 37|           suo more atque instituto. In fronte enim simplici derecta
128 38|            cognoscit Caesarem magno in periculo versari flagitarique
129 38|      relicto IIII pedum altitudinis in eum locum deduxit quo longius
130 39|   discederet, ex propinquis castris in aciem exercitum eduxit;
131 39|    exercitum eduxit; XXXVI legionem in dextro cornu collocavit,
132 39|          cornu collocavit, Ponticam in sinistro, Deiotari legiones
133 39|         sinistro, Deiotari legiones in mediam aciem contulit, quibus
134 39|        reliquit reliquis cohortibus in subsidiis collocatis. Sic
135 40|             legio, cum extra fossam in equites regis impetum fecisset,
136 40|         latere aggrederetur hostem, in ipso transitu fossae confixa
137 40|        praesentissimo animo pugnans in orbem se recepit ad radices
138 40|      militum interfecta XXXVI legio in loca se superiora contulit
139 40|            tutis per Cappadociam se in Asiam recepit. ~
140 41|      diripuit, supplicia constituit in eos qui aliquam formae atque
141 42|                  42 Sub idem tempus in Illyrico est incommodum
142 42|             etsi erat tenuis, tamen in tanta provinciae desperatione
143 42|      Pharsalici proeli magna classe in illum se sinum contulisset,
144 42|         Iadertinorum, quorum semper in rem publicam singulare constiterat
145 42|            complurisque adversarios in Illyricum propter Macedoniae
146 42|        conscriptae, proficisceretur in Illyricum coniunctisque
147 42|            copiis tuta esse posset, in Macedoniam legiones adduceret.
148 43|                      43 Gabinius ut in Illyricum venit hiberno
149 43|             sua confisus, qua saepe in bellis periclitatus magnas
150 43|             ut Salonam se recipiens in oppidum maritimum, quod
151 43|          fidelissimique incolebant, in agmine dimicare sit coactus.
152 43|     infelicitas vivi et subita mors in magnam spem Octavium adduxit
153 43|       potiendae; quem tamen diutius in rebus secundis et fortuna,
154 43|           et fortuna, quae plurimum in bellis potest, diligentiaque
155 44|             rebus quae gestae erant in Illyrico, cum crebris litteris
156 44| praeparationis. Nam cum ipse paucas in portu navis longas haberet,
157 44|            longas haberet, litteras in Achaiam ad Q. Calenum misit,
158 44|             Brundisi, cum exercitus in Graeciam transportaretur,
159 44|      transportaretur, profectus est in Illyricum maritimasque non
160 44|       recipiebat, partim remanentis in suo consilio praetervehebatur
161 46|       Itaque primus sua quinqueremi in quadriremem ipsius Octavi
162 46|             ferret, magnum comminus in angusto mari proelium factum
163 46|             virtute ex suis navibus in hostium navis transilire
164 46|      propugnatores Octaviani partim in navibus iugulantur, partim
165 46|          navibus iugulantur, partim in mare praecipitantur. Ipse
166 46|    praecipitantur. Ipse Octavius se in scapham confert; in quam
167 46|     Octavius se in scapham confert; in quam plures cum confugerent,
168 47|         suisque omnibus incolumibus in eum se portum victor recepit,
169 47|         post diem tertium contendit in insulam Issam, quod eo se
170 47|            credebat Octavium. +Erat in eum+ nobilissimum regionum
171 48|     dimicabat, Q. Cassius Longinus, in Hispania pro praetore provinciae
172 48|         naturae suae sive odio quod in illam provinciam susceperat
173 48|        cupiebat. Itaque, cum primum in unum locum exercitum conduxit,
174 48|     pollicitus, nec multo post, cum in Lusitania Medobregam oppidum
175 49|               49 Cassius legionibus in hiberna dispositis ad ius
176 49|            se recepit contractumque in ea aes alienum gravissimis
177 49|       patiebatur sed etiam cogebat, in gregem locupletium simultatium
178 49|             vadimonio teneretur aut in reos referretur. Ita magna
179 50|            familiares eius qui, cum in illa societate versarentur
180 51|      litteras accepit a Caesare, ut in Africam exercitum traiceret
181 51|         esset facultas. Itaque ipse in Lusitaniam proficiscitur
182 52|                  52 Exercitu coacto in unum locum castris ad Cordubam
183 52|              polliceturque eis, cum in Mauretaniam traiecisset,
184 52|            se daturum; quintam fore in Hispania legionem. Ex contione
185 52|          tempore postmeridiano, cum in basilicam iret, quidam Minucius
186 53|       faciendam subsequebantur; quo in numero fuit Calpurnius Salvianus
187 53|            inter saxa quae iacebant in itinere fugiens opprimitur
188 53|             eum deducitur. Racilius in proximam se domum familiaris
189 53|          dubitaret, accurrit laetus in castra militibusque vernaculis
190 53|              tollitur a multitudine in tribunal, praetor appellatur.
191 53|           appellatur. Nemo enim aut in provincia natus, ut vernaculae
192 53|            factus provincialis, quo in numero erat secunda legio,
193 53|          omni provincia consenserat in odio Cassi: nam legionem
194 53|          XXX et XXI paucis mensibus in Italia scriptas Caesar attribuerat
195 54|            legiones reliquae essent in castris, secundani, veriti
196 54|        factum superiorum. Permansit in sententia legio vernacula
197 55|            comprehendi; +legiones V in castra remittit cohortibus
198 55|             Laterensem et Racilium, in eadem fuisse coniuratione,
199 56|           quibus cognoscit Pompeium in acie victum amissis copiis
200 56|    exercitum lustrat; legiones quas in Africam ducturus erat et
201 57|            tempore tribunus militum in legione vernacula fuerat,
202 57|         quaestorem Cordubam, ut eam in potesate retineret, Q. Cassium
203 57|            V, quae fuerant Cordubae in praesidio, idem facere.
204 58|     fatebantur, ut Cn. Pompei nomen in scutis inscriptum haberent.
205 59|            Pompeianis Longinum esse in odio neque se conventum
206 59|         Corduba citra flumen Baetim in oppidi conspectu loco excelso
207 59|           litteras ad regem Bogudem in Mauretaniam et [ad] M. Lepidum
208 59|              M. Lepidum proconsulem in Hispaniam citeriorem mittit,
209 60|             ad eum concurrerunt, ut in aciem educerentur orant,
210 60|           possessiones Cordubensium in conspectu suo rapinis, ferro
211 60|          causa interposita, quod is in aequum non descenderet,
212 60|           persuadet ut se recipiant in castra. Itaque copias reducere
213 60|    recipientis compluris novissimos in fluminis ripis interfecit.
214 60|          crebroque uterque legiones in aciem educit; neque tamen
215 61|       quodam obsidionis clauderetur in regionibus alienis sibique
216 61|          loci natura -- namque Ulia in edito monte posita est --
217 61|        locis collocatis operibusque in circuitu oppidi continuatis
218 62|   auxiliarias Hispanorum. Namque ut in civilibus dissensionibus
219 62|     consuevit, ita temporibus illis in Hispania non nullae civitates
220 63|       Cassium invitat fidemque suam in re omni interponit. Cum
221 63|             reperiret si permaneret in sententia, postulat uti
222 63|             deductae, auxilia regis in id castellum Marcelli quod
223 63|     opinantibus omnibus -- si tamen in omnibus fuit Cassius: nam
224 64|         secum habuerat equitatumque in hiberna distribuit; ipse
225 64|          infinitis rapinis confecta in potestatem cuiusquam veniret.
226 64|           ut hiberna tempestate cum in Hiberum flumen noctis vitandae
227 64|       occurrentibus ostio fluminis, in ipsis faucibus, cum neque
228 65|                              65 Cum in Syriam Caesar ex Aegypto
229 65|      praeferendum existimabat, quas in provincias regionesque venisset,
230 65|      hostium metum deponerent. Haec in Syria, Cilicia, Asia celeriter
231 65|            nullo bello premebantur; in Bithynia ac Ponto plus oneris
232 65|            fecerat. Commoratus fere in omnibus civitatibus quae
233 65|          eum concurrerant, receptos in fidem condicionibus impositis
234 66|                    66 Paucis diebus in ea provincia consumptis
235 66|           qua venerat proficiscitur in Ciliciam. Cuius provinciae
236 66|       vetustissimum et sanctissimum in Cappadocia Bellonae templum,
237 67|            ut sibi ignosceret, quod in ea parte positus terrarum
238 67|   exercitibus imperiisque [coactus] in Cn. Pompei castris fuisset:
239 69|                              69 Cum in Pontum venisset copiasque
240 69|            venisset copiasque omnis in unum locum coegisset, quae
241 69|            ut minus mille hominibus in ea esset, reliquae erant
242 69|             una Deiotari, duae quae in eo proelio quod Cn. Domitium
243 70|            posse qui [non] fuissent in se officiosi. Quin id ipsum
244 70|       iniurias civium Romanorum qui in Ponto negotiati essent,
245 70|           negotiati essent, quoniam in integrum restituere non
246 71|              pactiones interponere, in summa frustrari coepit.
247 72|                 72 Zela est oppidum in Ponto positum, ipsum ut
248 72|             Ponto positum, ipsum ut in plano loco satis munitum:
249 72|             exercitus nostri magnam in illis partibus habet nobilitatem,
250 73|           expeditis impedimentisque in castris relictis prima luce
251 73|     hostibus eum ipsum locum cepit, in quo Mithridates secundum
252 74|          suum tardandum, quo plures in armis tenerentur, vel ad
253 74|             paucitate nostrorum qui in armis erant comperta, cum
254 74|             sui, quem bis et vicies in acie conflixisse et vicisse
255 74|          militum coartationem, quem in locum nemo sanus hostis
256 74|           Pharnaces eodem gradu quo in praeruptam descenderat vallem
257 76|          natum est. Ab ea parte cum in proclive detruderentur hostes,
258 76|         liberius profugiendi, vivus in Caesaris potestatem adductus
259 77|           atque honores accipiendos in Italiam iubet, auxilia Deiotari
260 77|       legiones cum Caelio Viniciano in Ponto relinquit. ~
261 78|          Gallograeciam Bithyniamque in Asiam iter facit omniumque
262 78|          cognoscit et statuit; iura in tetrarchas, reges, civitates
263 78|       feliciter celeriterque gestam in Aegypto supra scripsimus,
264 78|         parvulum secum asportaverat in castra multosque retinuerat
265 78|  felicissime celerrimeque confectis in Italiam celerius omnium