|
17. Caesar
interim consilio hostium cognito iubet aciem in longitudinem quam maximam porrigi
et alternis conversis cohortibus ut una post, altera ante signa tenderet, ita
coronam hostium dextro sinistroque cornu mediam dividit et unam partem ab
altera exclusam equitibus intrinsecus adortus cum peditatu telis coniectis in
fugam vertit neque longius progressus veritus insidias se ad suos recipit. Idem
altera pars equitum peditumque Caesaris fecit. His rebus gestis ac procul
hostibus repulsis convulneratisque ad sua praesidia sese, sicut erat
instructus, recipere coepit.
18. Interim M.
Petreius et Cn. Piso cum equitibus Numidis + MC + electis peditatuque
eiusdem generis satis grandi ex itinere recta subsidio suis occurrunt. Atque
hostes suis ex terrore firmatis rursusque renovatis animis legionarios
conversis equitibus recipientes novissimos adoriri et impedire coeperunt
quominus se in castra reciperent. Hac re animadversa Caesar iubet signa
converti et medio campo redintegrari proelium. Cum ab hostibus eodem modo
pugnaretur nec comminus ad manus rediretur Caesarisque equites iumenta ex
nausea recenti siti languore paucitate vulneribus defatigata ad insequendum
hostem perseverandumque cursum tardiora haberent dieique pars exigua esset iam
reliqua, cohortibus equitibusque circumitis cohortatus ut uno ictu contenderent
neque remitterent, donec ultra ultimos colles hostes reppulissent atque eorum
essent potiti. Itaque signo dato cum iam hoste languide tela neglegenterque
mittente, subito immittit cohortes turmasque suorum; atque puncto temporis
hostibus nullo negotio campo pulsis, post colle deiectis nacti locum atque ibi
paulisper commorati, ita uti erant instructi, leniter se ad suas recipiunt
munitiones. Itemque adversarii male accepti tum demum se ad sua praesidia
contulerunt.
19. Interim ea
re gesta et proelio dirempto ex adversariis perfugae plures ex omni genere
hominum, et praeterea intercepti hostium complures equites peditesque. Ex
quibus cognitum est consilium hostium, eos hac mente et conatu venisse, ut novo
atque inusitato genere proelii tirones legionarii paucique perturbati Curionis exemplo
ab equitatu circumventi opprimerentur, et ita Iubam dixisse pro contione,
tantam se multitudinem auxiliorum adversariis Caesaris subministraturum, ut
etiam caedendo in ipsa victoria defatigati vincerentur atque a suis
superarentur, quippe + quis in illorum + sibi confideret, primum quod audierat
Romae legiones veteranas dissentire neque in Africam velle transire; deinde
quod triennio in Africa suos milites consuetudine retentos fideles sibi iam
effecisset, maxima autem auxilia haberet Numidarum equitum levisque armaturae,
praeterea ex fuga proelioque Pompeiano Labienus quos secum a + Brundisio +
transportaverat equites Germanos Gallosque ibique postea ex hibridis libertinis
servisque conscripserat, armaverat equoque uti frenato condocefecerat, praeterea
regia auxilia, + elephantis CXX equitatusque innumerabilis +, deinde legiones
conscriptas ex cuiusquemodi generis amplius XII milibus. Hac spe atque ea
audacia inflammatus Labienus cum equitibus Gallis Germanisque MDC, Numidarum
sine frenis VIII milibus, praeterea Petreiano auxilio adhibito equitibus MDC,
peditum ac levis armaturae quater tanto, sagittariis ac funditoribus
hippotoxotisque compluribus: his copiis prid. Non. Ian., post diem VI quam
Africam [Caesar] attigit, in campis planissimis purissimisque ab hora diei
quinta usque ad solis occasum est decertatum. In eo proelio Petreius graviter
ictus ex acie recessit.
20. Caesar
interim castra munire diligentius, praesidia firmare copiis maioribus vallumque
ab oppido Ruspina usque ad mare ducere et a castris alterum eodem, quo tutius
ultro citroque commeare auxiliaque sine periculo sibi succurrere possent, tela
tormentaque ex navibus in castra comportare, remigum partem ex classe Gallorum
Rhodiorum epibatarumque armare et in castra evocare, uti si posset eadem
ratione qua adversarii, levis armatura interiecta inter equites suos
interponeretur, sagittariisque ex omnibus navibus Ityraeis Syris et cuiusque
generis ductis in castra compluribus frequentabat suas copias--audiebat enim
Scipionem post diem tertium eius diei quo proelium factum erat adpropinquare,
copias suas cum Labieno et Petreio coniungere; cuius copiae legionum VIII et
equitum III milium esse nuntiabantur--officinas ferrarias instruere, sagittas
telaque uti fierent complura curare, glandes fundere, sudes comparare, litteras
in Siciliam nuntiosque mittere ut sibi crates materiemque congererent ad
arietes, cuius inopia in Africa esset, praeterea ferrum plumbum mitteretur.
Etiam animum advertebat frumento se in Africa nisi importaticio uti non posse:
priore anno enim propter adversariorum dilectus, quod stipendiarii aratores
milites essent facti, messem non esse factam; praeterea ex omni Africa
frumentum adversarios in pauca oppida et bene munita comportasse omnemque
regionem Africae exinanisse frumento, oppida praeter ea pauca quae ipsi suis
praesidiis tueri poterant, reliqua dirui ac deseri, et eorum incolas intra sua
praesidia coegisse commigrare, agros desertos ac vastatos esse.
|