|
85. Interim
Thapso qui erant praesidio, ex oppido eruptionem porta maritima faciunt, et
sive ut suis subsidio occurrerent, sive ut oppido deserto fuga salutem sibi
parerent, egrediuntur, atque ita per mare umbilici fine ingressi terram
petebant. Qui a servitiis puerisque qui in castris erant, lapidibus pilisque
prohibiti terram attingere rursus se in oppidum receperunt. Interim Scipionis
copiis prostratis passimque toto campo fugientibus confestim Caesaris legiones
consequi spatiumque se non dare colligendi. Qui postquam ad ea castra quae petebant
perfugerunt, ut refecti castris rursus sese defenderent ducemque aliquem
requirerent quem respicerent, cuius auctoritate imperioque rem gererent:--qui
postquam animadverterunt neminem ibi esse praesidio, protinus armis abiectis in
regia castra fugere contendunt. Quo postquam pervenerunt, ea quoque ab Iulianis
teneri vident. Desperata salute in quodam colle consistunt atque armis demissis
salutationem more militari faciunt. Quibus miseris ea res parvo praesidio fuit.
Namque milites veterani ira et dolore incensi non modo ut parcerent hosti non
poterant adduci sed etiam ex suo exercitu inlustres urbanos quos auctores
appellabant, compluris aut vulnerarunt aut interfecerunt; in quo numero fuit
Tullius Rufus quaestorius qui pilo traiectus consulto a milite interiit; item
Pompeius Rufus brachium gladio percussus, nisi celeriter ad Caesarem
accucurrisset, interfectus esset. Quo facto complures equites Romani
senatoresque perterriti ex proelio se receperunt, ne [a] militibus qui ex tanta
victoria licentiam sibi adsumpsissent immoderate peccandi impunitatis spe
propter maximas res gestas, ipsi quoque interficerentur. Itaque ii omnes Scipionis milites cum fidem
Caesaris implorarent, inspectante ipse Caesare et a militibus deprecante uti
eis parcerent, ad unum sunt interfecti.
86. Caesar trinis castris
potitus occisisque hostium X milibus fugatisque compluribus se recepit L
militibus amissis, paucis sauciis in castra, ac statim ex itinere ante oppidum
Thapsum constitit elephantosque LXIIII ornatos armatosque cum turribus
ornamentisque capit, captos ante oppidum instructos constituit. Id hoc
consilio, si posset Vergilius quique cum eo obsidebantur, rei male gestae
suorum indicio a pertinacia deduci. Deinde ipse Vergilium appellavit
invitavitque ad deditionem suamque lenitatem et clementiam commemoravit. Quem
postquam animadvertit responsum sibi non dare, ab oppido discessit. Postero die
divina re facta contione advocata in conspectu oppidanorum milites collaudat
totumque exercitum veteranum donavit, praemia fortissimo cuique ac bene merenti
pro suggestu tribuit, ac statim inde digressus Rebilo proconsule cum III ad
Thapsum legionibus et Cn. Domitio cum duabus Thysdrae ubi Considius praeerat ad
obsidendum relictis, M. Messala Uticam ante praemisso cum equitatu, ipse eodem
iter facere contendit.
87. Equites
interim Scipionis qui ex proelio fugerant, cum Uticam versus iter facerent,
perveniunt ad oppidum Paradae. ubi cum ab incolis non reciperentur, ideo quod
fama de victoria Caesaris praecucurrisset, vi oppido potiti in medio foro
lignis coacervatis omnibusque rebus eorum congestis ignem subiciunt atque eius
oppidi incolas cuiusque generis aetatisque vivos constrictosque in flammam
coiciunt atque ita acerbissimo adficiunt supplicio. Deinde protinus Uticam
perveniunt. Superiore tempore M. Cato, quod in Uticensibus propter beneficium
legis Iuliae parum suis partibus praesidii esse existimaverat, plebem inermem
oppido eiecerat et ante portam Belicam castris fossaque parvula dumtaxat
muniverat ibique custodiis circumdatis habitare coegerat; senatum autem oppidi
custodia tenebat. Eorum castra ei equites adorti expugnare coeperunt, ideo quod
eos Caesaris partibus favisse sciebant, ut eis interfectis eorum pernicie
dolorem suum ulciscerentur. Uticenses animo addito ex Caesaris victoria
lapidibus fustibusque equites reppulerunt. Itaque posteaquam castra non
potuerant potiri, Uticam se in oppidum coniecerunt atque ibi multos Uticenses
interfecerunt domosque eorum expugnaverunt ac diripuerunt. Quibus cum Cato
persuadere nulla ratione quiret, ut secum oppidum defenderent et caede
rapinisque desisterent, et quid sibi vellent sciret, sedandae eorum
importunitatis gratia singulis C divisit. Idem Sulla Faustus fecit ac de sua
pecunia largitus est unaque cum his ab Utica proficiscitur atque in regnum ire
intendit.
88. Complures
interim ex fuga Uticam perveniunt. Quos omnes Cato convocatos una cum CCC, qui
pecuniam Scipioni ad bellum faciendum contulerant, hortatus ut servitia manu
mitterent oppidumque defenderent. Quorum cum partem adsentire, partem animum
mentemque perterritam atque in fugam destinatam habere intellexisset, amplius
de ea re agere destitit navesque his attribuit, ut in quas quisque partes
vellet proficisceretur. Ipse omnibus rebus diligentissime constitutis, liberis
suis L. Caesari qui tum ei pro quaestore fuerat commendatis, et sine
suspicione, vultu atque sermone quo superiore tempore usus fuerat dum dormitum
isset, ferrum intro clam in cubiculum tulit atque ita se traiecit. Qui cum
anima nondum exspirata concidisset, [et] impetu facto in cubiculum ex
suspicione medicus familiaresque continere atque volnus obligare coepissent,
ipse suis manibus vulnus crudelissime divellit atque animo praesenti se
interemit. Quem Uticenses quamquam oderant partium gratia, tamen propter eius
singularem integritatem et quod dissimillimus reliquorum ducum fuerat quodque
Uticam mirificis operibus munierat turribusque auxerat, sepultura adficiunt.
Quo interfecto L. Caesar ut aliquid sibi ex ea re auxilii pararet convocato
populo contione habita cohortatus omnes ut portae aperirentur: se in C.
Caesaris clementia magnam spem habere. Itaque portis patefactis Utica egressus
Caesari imperatori obviam proficiscitur. Messala, ut erat imperatum, Uticam
pervenit omnibusque portis custodias ponit.
|