|
1. Primum adversum
prava vel iniqua iustitiae munimen obiectum est cuius, ut veteres definire
voluerunt, talis noscitur esse complexio. Iustitia est habitus animi, pro
communi utilitate servatus, suam cuique tribuens dignitatem. Contra confusa et
incerta prudentia utiliter adhibetur. Prudentia vero est rerum bonarum et
malarum verax scientia. Contra adversa vel prospera remedialis opponitur
fortitudo. Fortitudo autem est considerata periculorum susceptio et laborum
firma perpessio. Contra delectationes igitur illicitas et voluptates fervidas
moderatrix nobis temperantia suffragatur. Temperantia quippe est adversus
libidinem atque alios non rectos impetus animi firma et moderata dominatio. His
igitur munitionibus divina opitulatione concessis, velut quadruplici thorace
circumdata, in hoc mundo mortifero salus animae custoditur nec potest a vitiis
adiri quae tanta meruit tuitione vallari.
2.
Sed hoc virtutum quadripertitum decus trina (ut ita dixerim) parte completur. Prima est contemplatio quae aciem nostrae
mentis extendit ad res subtilissimas intuendas. Secunda, iudicialis quae
discretionem boni malique rationabili aestimatione pertractat. Tertia, memoria,
cum res inspectae atque deliberatae in animi penetrabilibus fida commendatione
reponuntur ut, quasi in quodam conceptaculo, suscipiamus quae frequenti
meditatione combibimus. Vestiaria nostra, cum fuerint plena, nihil capiunt; hoc
thesaurarium non gravatur oneratum sed, cum multa condiderit, sciendi desiderio
plus requirit. Tetigimus supradictas partes quasi harmoniam tricordem: tali
enim numero delectatur anima; ipso noscitur gaudere divinitas.
3.
Solent commovere aliqui subtilissimas quaestiones, dicentes: si divinitas
perfectas et rationabiles animas creat, cur aut posito sensu vivunt infantes
aut iuvenes inveniuntur excordes? sed quis non intendat animas parvulorum
imbecillitate corporis nec officia sensuum nec ministeria posse explicare
membrorum? ut si ignem angusto vase concludas, altum, ut illius moris est,
nequit appetere, quia eum artissimum obstaculum constat operire. Tunc enim
unicuique rei facultas sua videtur suppetere, cum illi nihil contrarium
praevalet impedire. Sic stultis iuvenibus obviat quod aut imparilitate partium aut
crassitudine humorum materni uteri vitio suscepto, anima inepta nimis
habitatione deprimitur et vim suam exercere non praevalet, inconvenientis
domicilii sede praepedita; quod stultis accidere hodieque conspicimus quos
graeci niniones vocant. Nam ut de usuali quoque dicamus eventu, quam multi
morbis accidentibus aut onerato cerebro aut praecordiorum stupore confusi
acumen solitae sapientiae perdiderunt. Quanti etiam momentanea laesione mutati
sunt? nam et ipse qui celeberrime sapiens habetur, copioso prandio refertus,
quam facile in crapulam dilapsus obtunditur, ut virum illum prudentissime
disserentem difficile vel vivum credas quem se nec movere posse conspicias.
Unum tamen certissime scio, sapientes nimis felicissimos fieri qui misericordia
Domini a talibus adversitatibus redduntur alieni.
4.
Forte sint et aliae causae quae rationabili animae ad motus proprios
explicandos adversum ire videantur. Ceterum animae nec crescunt cum parvulis
nec fatuis aliae varia discretione tribuuntur, sed sicut immortalitatem iugiter
sumunt, ita et rationales esse generaliter sentiuntur. Parvulis enim ratio
crescit longa meditatione, non anima. Nunc ad reliqua currente ordine
transeamus.
|