|
1.
Cum rex Francorum convivii nostri fama pellectus a nobis citharoedum magnis precibus
expetisset, sola ratione complendum esse promisimus, quod te eruditionis
musicae peritum esse noveramus. adiacet enim vobis doctum eligere, qui
disciplinam ipsam in arduo collocatam potuistis attingere.
2.
Quid enim illa praestantius, quae caeli machinam sonora dulcedine modulatur et
naturae convenientiam ubique dispersam virtutis suae gratia comprehendit?
quicquid enim in conceptum alicuius modificationis existit, ab harmoniae
continentia non recedit. per hanc competenter cogitamus, pulchre loquimur,
convenienter movemur: quae quotiens ad aures nostras disciplinae suae lege
pervenerit, imperat cantum, mutat animos artifex auditus,
3.
et operosa delectatio haec cum de secreto naturae tamquam sensuum regina tropis
suis ornata processerit, reliquae cogitationes exiliunt omniaque facit eici, ut
ipsam solummodo delectet audiri. tristitiam noxiam iucundat, tumidos furores
attenuat, cruentam saevitiam efficit blandam, excitat ignaviam soporantem
languore, vigilantibus reddit saluberrimam quietem, vitiatam turpi amore ad
honestum studium revocat castitatem, sanat mentis taedium bonis cogitationibus
semper adversum, perniciosa odia convertit ad auxiliatricem gratiam et quod
beatum genus curationis est, per dulcissimas voluptates expellit animi
passiones.
4.
Incorpoream animam corporaliter mulcet et solo auditu ad quod vult deducit,
quam tenere non praevalet verbo: tacitus manibus clamat, sine ore loquitur et
per insensibilium obsequium praevalet sensuum exercere dominatum. hoc totum
inter homines quinque tonis agitur, qui singuli provinciarum ubi reperti sunt
nominibus vocitantur. miseratio quippe divina localiter sparsit gratiam, dum
omnia sua valde fecit esse laudanda. Dorius prudentiae largitor et castitatis effector est. Phrygius pugnas
excitat, votum furoris inflammat. Aeolius animi tempestates tranquillat
somnumque iam placatis attribuit. Iastius intellectum obtusis acuit et terreno
desiderio gravatis caelestium appetentiam bonorum operator indulget. Lydius
contra nimias curas animae taediaque repertus remissione reparat et
oblectatione corroborat.
5. Hoc ad saltationes
corruptibile saeculum flectens honestum remedium turpe fecit esse commentum.
hic vero numerus quinarius trina divisione consistit. omnis enim tonus habet
summum et imum: haec autem dicuntur ad medium. et quoniam sine se esse non
possunt quae alterna sibi vicissitudine referuntur, utiliter inventum est
artificialem musicam, id est auctorum operationibus diversis organis
exquisitam, modis quindecim contineri.
6. His rebus aliquid
maius adiciens humana sollertia terris quandam harmoniam doctissima
inquisitione collegit, quae diapason nominatur, ex omnibus scilicet congregata,
ut virtutes, quas universum melos habere potuisset, haec adunatio mirabilis
contineret. hinc Orpheus mutis animalibus efficaciter imperavit vagosque greges
contemptis pascuis ad audiendi epulas potius invitavit. illo cantante amaverunt
siccas Tritones terras: Galatea lusit in solidis: deseruerunt ursi amabiles
silvas: leones domestica tandem canneta reliquerunt: iuxta praedonem suum
praeda gaudebat. in unum conventum contraria vota collecta sunt et fide dicente
lyra omnia sibi adversa crediderunt.
7. Amphion quoque
Dircaeus canendo chordis Thebanos muros dicitur condidisse, ut, cum homines
labore marcidos ad studium perfectionis erigeret, saxa ipsa crederentur
relictis rupibus advenisse. Musaeum etiam, et artis Orphei filium et naturae,
Maronis praepotens lingua concelebrat, dicens apud inferos in summa beatitudine
constitutum, quod per Elysios campos felices animas septem chordarum pulsibus
amoenabat, significans summo praemio perfrui, cui disciplinae huius contigerit
suavitatibus epulari.
8. Sed haec omnia
humano studio per manualem musicam videntur effecta. naturalis autem rhythmus
animatae voci cognoscitur attributus: qui tunc melos pulchre custodit, si apte
taceat, congruenter loquatur et per accentus viam musicis pedibus composita
voce gradiatur. inventa est quoque ad permovendos animos oratorum fortis ac
suavis oratio, ut criminosis irascantur iudices, misereantur errantibus: et
quicquid potest eloquens efficere, ad huius disciplinae non est dubium gloriam
pertinere.
9. Poetis etiam,
Terentiano testante, duo primum metra principalia sunt tributa, id est heroicum
et iambicum, unum quod erigeret, alterum quod placaret. ex quibus ad
oblectandos animos audientum diversa progenita sunt et ut in organis toni, ita
in humana voce varias animi affectiones gravida metra pepererunt.
10. Sirenas in miraculum
cantasse curiosa prodit antiquitas et quamvis navigantes fluctus abduceret,
carbasa ventus inflaret, eligebant suaviter decepti scopulos incurrere, ne
tantam paterentur dulcedinem praeterire. quibus solus Ithacus evasit, qui
nautis sollicitatorem protinus obstruxit auditum. contra noxiam dulcedinem
cogitavit vir prudentissimus felicissimam surditatem et quam vincere
intellegendo non poterant, melius non advertendo superabant. se vero soliditati
arboris constrictis nexibus illigavit, ut et famosos cantus liberis auribus
probare potuisset et pericula dulcisonae vocis unda rapiente vinctus evaderet.
11. Verum ut et nos
talia exemplo sapientis Ithaci transeamus, loquamur de illo lapso caelo
psalterio, quod vir toto orbe cantabilis ita modulatum pro animae sospitate
composuit, ut his hymnis et mentis vulnera sanentur et divinitatis singularis
gratia conquiratur. en quod saeculum miretur et credat: pepulit Davitica lyra
diabolum: sonus spiritibus imperavit: et canente cithara rex in libertatem
rediit, quem internus inimicus turpiter possidebat.
12. Nam licet huius
delectationis organa multa fuerint exquisita, nihil tamen efficacius inventum
est ad permovendos animos quam concavae citharae blanda resultatio. hinc etiam
appellatam aestimamus chordam, quod facile corda moveat: ubi tanta vocum
collecta est sub diversitate concordia, ut vicina chorda pulsata alteram faciat
sponte contremiscere, quam nullum contigit attigisse. tanta enim vis est
convenientiae, ut rem insensualem sponte se movere faciat, quia eius sociam
constat agitatam.
13. Hinc diversae
veniunt sine lingua voces: hinc variis sonis efficitur quidam suavissimus
chorus, illa acuta nimia tensione, ista gravis aliqua laxitate, haec media
tergo blandissime temperato, ut homines se ad tantam perducere non praevaleant
unitatem, in quantam ad socialem convenientiam ratione carentia pervenerunt.
ibi enim quicquid excellenter, quicquid ponderatim, quicquid rauce, quicquid
purissime aliasque distantias sonat, quasi in unum ornatum constat esse
collectum, et ut diadema oculis varia luce gemmarum, sic cithara diversitate
soni blanditur auditui.
14. Musarum tela loquax,
stamina verbosa, fila canentia, in quibus arguto plectro tegitur quod dulciter
audiatur. hanc igitur ad imitationem variae testudinis Mercurius dicitur
invenisse, quam tanta utillima procurantem astronomi inter stellas requirendam
esse putaverunt, persuadentes caelestem esse musicam, quando lyrae formam
comprehendere potuerunt inter sidera collocatam.
15. Harmonia vero caeli
humano sermone idonee non potest explicari, quam ratio tantum animo dedit, sed
auribus natura non prodidit. dicunt enim debere credi, ut beatitudo caelestis
illis oblectationibus perfruatur, quae nec fine deficit nec aliqua
intermissione marcescit. in ipso quippe intellectu habitare referunt superna,
ipsis deliciis caelestia perfrui et talibus contemplationibus inhaerentia
beatis iugiter delectationibus contineri.
16. Bene quidem
arbitrati, si causam caelestis beatitudinis non in sonis, sed in creatore
posuissent, ubi veraciter sine fine gaudium est, sine aliquo taedio manens
semper aeternitas, et inspectio sola divinitatis efficit, ut beatius esse nil
possit. haec veraciter perennitatem praestat, haec iucunditates accumulat: et
sicut praeter ipsam creatura non extat, ita sine ipsa incommutabilem laetitiam
habere non praevalet.
17. Sed quoniam nobis
facta est voluptuosa digressio, quia semper gratum est de doctrina colloqui cum
peritis, citharoedum, quem a nobis diximus postulatum, sapientia vestra eligat
praesenti tempore meliorem, facturus aliquid Orphei, cum dulci sono gentilium
fera corda domuerit. et quantae nobis gratiae fuerint actae, tantae vobis et
nostrae aequabili compensatione referuntur, qui et imperio nostro paretis et
quod vos clarificare possit, efficitis.
|