|
1. Si labor omnis
assiduus adeo diversos exigit fructus, ut aurum argentumque solita commutatione
mercetur, cur non ipsa diligenter exquirimus, propter quae alia poscere
videbamur? Italia dives inferat nobis et aureos fructus. omnis proventus
adquiritur, ubi metallum fulvidum reperitur. nam quid necesse est terram
multiplici fecunditate lassari, si ipsa magis pretia in ea potuerint inveniri?
frumenta nobis usualiter natura industria suffragante concedit: passim se vina
profundunt: metallum raro proditur, ut studiosius expetatur.
2. Quapropter ad massam
iuris nostri Rusticianam in Bruttiorum provincia constitutam magnitudinem tuam
iubemus chartarium destinare et si, ut ab artifice harum rerum Theodoro
dicitur, memoratis rebus terra fecunda est, officinis sollemniter institutis
montium viscera perquirantur: intretur beneficio artis in penetrale telluris et
velut in thesauris suis natura locuples inquiratur. cameris enim ingeniosa
praesumptione revolutis, talpinum animal imitantes, itinera fodiunt quae nullis
ante patuerunt. sic ambitio nil relinquit absconditum nec ubi interdum
sustinere possit extremum.
3. Intrant homines
caligines profundas, vivunt sine superis, exulant a sole et, dum sub terris
compendia quaerunt, nonnunquam lucis gaudia derelinquunt. est illis aliquando
ruina via sua et reditus procurare nequeunt, qui pedibus suis semitas operosis
manibus effecerunt. sed quibus cautior ars, vita felicior est, intrant egentes,
exeunt opulenti: sine furto divitias rapiunt, optatis thesauris sine invidia
perfruuntur et soli sunt hominum qui absque ulla nundinatione pretia videantur
adquirere. mox enim ut supernae luci fuerint restituti, minuta quaeque graviora
discernentibus aquis a genetrice terra separant ac fictilibus recondita vasta
fornace decoquunt, donec solvantur utiliter in liquorem, rivosque de flamma
venientes tanto igne depurgant, quousque pulchritudinem sui prodant, quam
terrena viscera, ne cuperentur, absconderant.
4. Vincitur natura, dum
eam meliorat industria. pulchrior est dum arserit, potior dum decoxerit, quia
tantum crescit ad pretia, quanta fuerit sinceritate mundata. origo quidem
nobilis, sed de flamma suscipit vim coloris, ut magis credas inde nasci, cuius
similitudine videtur ornari. sed cum auro tribuat splendidum ruborem, argento
confert albissimam lucem, ut mirum sit unam substantiam tradere, quod rebus
dissimilibus possit aptari. proinde quicquid ad exercendam huius artis peritiam
pertinere cognoscitis, ordinatio vestra perficiat, ut et terra Bruttiorum ex se
tributum quod dare possit inveniat, quae fructibus copiosa luxuriat. decet enim
ut inter tanta bona nec illa desint quae putantur esse praecipua. cur enim
iaceat sine usu, quod honestum potest esse compendium?
5. Aurum si quidem per
bella quaerere nefas est, per maria periculum, per falsitates opprobrium, in
sua vero natura iustitia. honesta sunt lucra per quae nemo laeditur et bene
adquiritur quod a nullis adhuc dominis abrogatur. grypes aurum iugiter leguntur
effodere atque huius metalli inspectione gaudere: quibus quoniam non est
ambitus lucri, cupiditatis crimine non dicuntur accendi, scilicet, quia omnis
actus in qualitate propositi est et non est vituperandum quod nulla fuerit
voluntate lascivum. sint ergo sedula operatione continui quaestus, invidiam non
pavescant: quod ars dicitur, a crimine liberatur.
|