|
1. Moderatrix rerum
omnium diligenter consideravit antiquitas, ut, quoniam erat plurimis per nostra
scrinia consulendum, copia non deesset procurata chartarum, quatinus, cum
iudices multis profutura decernerent, odiosas moras dulcia beneficia non
haberent. hoc munus supplicantibus datum est, ne avare constringerentur ad
commodum, pro quibus a largitate publica constabat acceptum. ademptus est
impudentissimus exactionibus locus: specialiter a damnis exemit propter quos
principis humanitas dedit.
2. Pulchrum plane opus
Memphis ingeniosa concepit, ut universa scrinia vestiret quod unius loci labor
elegans texuisset. surgit Nilotica silva sine ramis, nemus sine frondibus,
aquarum seges, paludum pulchra caesaries, virgultis mollior, herbis durior,
nescio qua vacuitate plena et plenitudine vacua, bibula teneritudo, spongeum
lignum, cui more pomi robur in cortice est, mollities in medullis, proceritas
levis, sed ipsa se continens, foedae inundationis pulcherrimus fructus.
3. Nam quid tale in
qualibet cultura nascitur, quam illud, ubi prudentium sensa servantur?
periclitabantur ante hoc dicta sapientium, cogitata maiorum. nam quemadmodum
velociter potuisset scribi, quod repugnante duritia corticis vix poterat
expediri? ineptas nimirum moras calor animi sustinebat et cum differebantur
verba, tepescere cogebantur ingenia.
4. Hinc et priscorum
opuscula libros appellavit antiquitas: nam hodie quoque librum virentis ligni
vocitamus exuvias. erat indecorum, fateor, doctos sermones committere tabulis
impolitis et in veternosis ramalibus imprimere, quod sensualis poterat
elegantia reperire. gravatis manibus paucis memoriam commonebat nec invitabatur
plura dicere, cui se talis pagina videbatur offerre. sed hoc primordiis
consentaneum fuit, quando rude principium tale debuit habere commentum, quod
provocaret ingenia sequentium. invitatrix pulchritudo chartarum affluenter
dicitur, ubi exceptionis subtrahi materia non timetur.
5. Haec enim tergo
niveo aperit eloquentibus campum, copiosa semper assistit et quo fiat habilis,
in se revoluta colligitur, dum magnis tractatibus explicetur. iunctura sine
rimis, continuitas de minutiis, viscera nivea virentium herbarum,
scripturabilis facies, quae nigredinem suscipit ad decorem, ubi apicibus elevatis
fecundissima verborum plantata seges fructum mentibus totiens suavissimum
reddit, quotiens desiderium lectoris invenerit: humanorum actuum servans fidele
testimonium, praeteritorum loquax, oblivionis inimica.
6. Nam memoria nostra
et si causas retinet, verba commutat: illic autem secure reponitur, quod semper
aequaliter audiatur. quapropter deputatam summam tot solidorum de Tuscia
provincia illi subadiuvae ex illatione tertia te praebere censemus tertiae
decimae indictionis rationibus imputandam, quatenus scrinium publicum
integritatem fidei suae laudabili debeat perpetuitate servare. quod defectum
inter mortalia nesciens annua cumulatione semper augescit, nova iugiter
accipiens et vetusta custodiens.
|