|
1. ''Sed
et boni, dicetis, sunt in rebus humanis viri, sapientes, iusti, inculpatis
atque emendatissimis moribus''.
2. -
Nullam referimus quaestionem, an ulli aliquando fuerint tales in quibus omnino
nihil ista ipsa quae dicitur desideraret integritas. Sint licet perhonesti
fuerintque laudabiles, tenuerint apicem perfectionis summum, nec in aliquo
lapsu eorum aliquando claudicaverit vita: sed audire deposcimus quot sint aut
fuerint numero, ut ex multitudinis magnitudine metiamur, an oppositio iusta sit
facta et an aequalitatis conpensatione librata.
3.
Unus duo tres quattuor decem viginti centum, certe numero definiti et nominum
forsitan conprehensionibus terminati. Set genus humanum non ex bonis pauculis sed ex ceteris omnibus aestimari
convenit et ponderari. In toto enim pars est, non totum in parte, et
universitas debet adtrahere portiones, non portionibus universitas adplicari.
4. Quid enim, si
hominem dicas captum membrisomnibus et heiulantem ex cruciatibus asperis
idcirco esse sanum, quod unius unguiculi nullum perpetiatur dolorem: aut esse
auream terram, quod in verrucula collis unius insint exiguae miculae, quibus
nascitur colliquefactis aurum et adcuratiore congregatione conquiritur?
Qualitatem materiae universitas elementi probat, non pulvisculi flabiles, nec
mare continuo dulce est, si mitioris aquae guttas alicuius adieceris atque
inmiseris numeri: consumitur enim minuties ista inmenso; et <non> modo
[non] parvi sed esse nullius existimandum est nominis quod per omnia diffusum
perit et in magni corporis intercipitur vastitate.
1. Vos humano
in genere bonos esse dictitatis viros, qui ut esse credantur, conparatio
forsitan efficiat pessimorum. Quinam isti sunt? dicite. Philosophi, credo, qui se esse solos
sapientissimos autumant et vi huius nominis supercilium sustulerunt: nempe illi
qui cum suis cotidie cupiditatibus pugnant et adfectus ex animis insitos
proturbare, pellere pertinaci moliuntur obluctatione virtutum, qui ne in vitia
proritari facultatis possint alicuius instinctu, patrimonia et divitias fugiunt
et causas sibi auferunt lapsus: quod cum faciunt et curant, apertissime animas
esse indicant labiles et infirmitate ad vitia proclives.
2. Nostra autem
sententia quod bonum natura est neque emendari neque corrigi se poscit, immo
ipsum debet quid sit malum nescire, si generis forma cuiusque in sua cogitat
integritate perstare: neque enim contrarium insitum esse contrario potis est
aut ininpari paritas aut dulcedo in amaritudine contineri. Qui ergo luctatur
animarum ingenitas corrigere pravitates, is apertissime monstrat inperfectum,
inprobabilem se esse, quamvis omni conatu et pervicacia contendat.
1. Sed
risui vobis est nostra responsio, quod cum regias suboles esse animas
abnegemus, non referamus contra, ex quibus sint causis atque originibus
procreatae. - Quod est enim criminis genus, aut rei esse alicuius ignarum aut
ipsum quod nescias sine aliqua profiteri dissimulatione nescire: aut uter magis
videtur inrisione esse dignissimus vobis, qui sibi scientiam nullam tenebrosae
rei alicuius adsumit, an ille qui retur se ex se apertissime scire id quod
humanam transiliat notionem et quod sit caecis obscuritatibus involutum?
2. Si penitus
spectetur rei cuiusque natura, in simili et vos estis quam in nobis
reprehenditis causa. Non enim quia dicitis ab ipso animas rege descendere ac
succedere in hominum formas, exploratum aliquid dicitis et in luce positum
manifestissimae veritatis. Conicitis enim, non scitis; suspicamini, non
tenetis: nam si scire est illud quod ipse tu videris aut cognoveris animo
continere, nihil eorum quae adseritis potestis vos dicere aliquando vidisse, id
est, animas sede ab supera et regione descendere.
3. Suspicione ergo
utimini, non cognitionis expressae fide. Quid est autem suspicio, nisi opinatio
rerum incerta et in nihil expositum iaculatio mentis inlata? Ergo qui
suspicatur, non tenet nec in lumine positus cognitionis incedit. Quodsi verum
et fixum est, apud rectos et sapientissimos iudices et ista vestra qua fiditis
pro ignoratione est habenda suspicio.
|