|
29. "Haec et huiusmodi
propudia nobis non licet nec audire, etiam pluribus turpe defendere est: ea
enim de castis fingitis et pudicis, quae fieri non crederemus, nisi de vobis
probaretis.
"Nam quod religioni nostrae hominem noxium et crucem eius adscribitis,
longe de vicinia veritatis erratis, qui putatis deum credi aut meruisse noxium
aut potuisse terrenum. Ne ille miserabilis, cuius in homine mortali spes omnis
innititur: totum enim eius auxilium cum extincto homine finitur! Aegyptii sane
hominem sibi quem colant eligunt: illum unum propitiant, illum de omnibus
consulunt, illi victimas caedunt. At ille, qui ceteris deus, sibi certe homo est,
velit nolit: nec enim conscientiam suam decipit, si fallit alienam. Etiam
principibus et regibus, non ut magnis et electis viris, sicut fas est, sed ut
deis turpiter adulatio falsa blanditur, cum et praeclaro viro honor verius et
optimo amor dulcius praebeatur. Sic eorum numen vocant, ad imagines supplicant,
Genium, id est daemonem, implorant, et est eis tutius per Iovis Genium peierare
quam regis.
"Cruces etiam nec colimus nec optamus. Vos plane, qui ligneos deos
consecratis, cruces ligneas ut deorum vestrorum partes forsitan adoratis. Nam
et signa ipsa et cantabra et vexilla castrorum quid aliud quam inauratae cruces
sunt et ornatae? Tropaea vestra victricia non tantum simplicis crucis faciem,
verum et adfixi hominis imitantur. Signum sane crucis naturaliter visimus in
navi, cum velis tumentibus vehitur, cum expansis palmulis labitur: et cum
erigitur iugum, crucis signum est, et cum homo porrectis manibus deum pura
mente veneratur. Ita signo crucis aut ratio naturalis innititur aut vestra
religio formatur.
30. "Illum iam velim
convenire, qui initiari nos dicit aut credit de caede infantis et sanguine.
Putas posse fieri, ut tam molle, tam parvulum corpus fata vulnerum capiat? ut
quisquam illum rudem sanguinem novelli et vixdum hominis caedat, fundat,
exhauriat? Nemo hoc potest credere nisi qui possit audere. Vos enim
video procreatos filios nunc feris et avibus exponere, nunc adstrangulatos
misero mortis genere elidere: sunt quae in ipsis visceribus medicaminibus
epotis originem futuri hominis extinguant et parricidium faciant, antequam
pariant.
"Et haec utique de deorum
vestrorum disciplina descendunt: nam Saturnus filios suos non exposuit, sed
voravit. Merito ei in nonnullis Africae partibus a parentibus infantes
immolabantur, blanditiis et osculo comprimente vagitum, ne flebilis hostia
immolaretur. Tauris etiam Ponticis et Aegyptio Busiridi ritus fuit hospites
immolare, et Mercurio Gallis humanas vel inhumanas victimas caedere, Romani
Graecum et Graecam, Gallum et Gallam sacrificii viventes obruere, hodieque ab
ipsis Latiaris Iuppiter homicidio colitur, et quod Saturni filio dignum est,
mali et noxii hominis sanguine saginatur. Ipsum credo docuisse sanguinis
foedere coniurare Catilinam, et Bellonam sacrum suum haustu humani cruoris
imbuere, et comitialem morbum hominis sanguine, id est morbo graviore sanare.
Non dissimiles et qui de harena feras devorant inlitas et infectas cruore vel
membris hominis et viscere saginatas. Nobis homicidium nec videre fas nec
audire, tantumque ab humano sanguine cavemus, ut nec edulium pecorum in cibis
sanguinem noverimus.
31. "Et de incesto
convivio fabulam grandem adversum nos daemonum coitio mentita est, ut gloriam pudicitiae
deformis infamiae aspersione macularet, ut ante exploratam veritatem homines a
nobis terrore infandae opinionis averteret. Sic de isto et tuus Fronto non ut
adfirmator testimonium fecit, sed convicium ut orator adspersit: haec enim
potius de vestris gentibus nata sunt. Ius est apud Persas misceri cum matribus,
Aegyptiis et Athenis cum sororibus legitima conubia, memoriae et tragoediae
vestrae incestis gloriantur, quas vos libenter et legitis et auditis; sic et
deos colitis incestos, cum matre, cum filia, cum sorore coniunctos. Merito
igitur incestum penes vos saepe deprehenditur, semper admittitur. Etiam
nescientes, miseri, potestis in inlicita proruere: dum Venerem promisce
spargitis, dum passim liberos seritis, dum etiam domi natos alienae misericordiae
frequenter exponitis, necesse est in vestros recurrere, in filios inerrare. Sic
incesti fabulam nectitis, etiam cum conscientiam non habetis.
"At nos pudorem non facie, sed mente praestamus: unius matrimonii vinculo
libenter inhaeremus, cupiditate procreandi aut unam scimus aut nullam. Convivia
non tantum pudica colimus, sed et sobria: nec enim indulgemus epulis aut
convivium mero ducimus, sed gravitate hilaritatem temperamus casto sermone;
corpore castiore plerique inviolati corporis virginitate perpetua fruuntur
potius quam gloriantur: tantum denique abest incesti cupido, ut nonnullis
rubori sit etiam pudica coniunctio.
"Nec de ultima statim plebe consistimus, si honores vestros et purpuras
recusamus, nec factiosi sumus, si omnes unum bonum sapimus eadem congregati
quiete qua singuli, nec in angulis garruli, si audire nos publice aut
erubescitis aut timetis.
"Et quod in dies nostri numerus augetur, non est crimen erroris, sed
testimonium laudis; nam in pulcro genere vivendi et perseverat suus et adcrescit
alienus. Sic nos denique non notaculo corporis, ut putatis, sed innocentiae ac
modestiae signo facile dinoscimus: sic nos mutuo, quod doletis, amore
diligimus, quoniam odisse non novimus: sic nos, quod invidetis, fratres
vocamus, ut unius dei parentis homines, ut consortes fidei, ut spei coheredes.
Vos enim nec invicem adgnoscitis et in mutua odia saevitis, nec fratres vos
nisi sane ad parricidium recognoscitis.
32. "Putatis autem nos
occultare quod colimus, si delubra et aras non habemus? Quod enim simulacrum
deo fingam, cum, si recte existimes, sit dei homo ipse simulacrum? Templum quod
ei extruam, cum totus hic mundus eius opere fabricatus eum capere non possit?
Et cum homo latius maneam, intra unam aediculam vim tantae maiestatis includam?
Nonne melius in nostra dedicandus est mente? in nostro intimo consecrandus est
pectore? Hostias et victimas deo offeram, quas in usum mei protulit, ut reiciam
ei suum munus? Ingratum est, cum sit litabilis hostia bonus animus et pura mens
et sincera sententia. Igitur qui innocentiam colit, deo supplicat; qui
iustitiam, deo libat; qui fraudibus abstinet, propitiat deum; qui hominem
periculo subripit, optimam victimam caedit. Haec nostra sacrificia, haec dei
sacra sunt: sic apud nos religiosior est ille qui iustior.
"At enim quem colimus deum, nec ostendimus nec videmus. Immo ex hoc
deum credimus, quod eum sentire possumus, videre non possumus. In operibus enim
eius et in mundi omnibus motibus virtutem eius semper praesentem aspicimus, cum
tonat, fulgurat, fulminat, cum serenat. Nec mireris, si deum non vides: vento et flatibus omnia impelluntur,
vibrantur, agitantur, et sub oculis tamen non venit ventus et flatus. In solem
adeo, qui videndi omnibus causa est, videre non possumus: radiis acies
submovetur, obtutus intuentis hebetatur, et si diutius inspicias, omnis visus
extinguitur. Quid? ipsum solis artificem, illum luminis fontem possis
sustinere, cum te ab eius fulgoribus avertas, a fulminibus abscondas? Deum
oculis carnalibus vis videre, cum ipsam animam tuam, qua vivificaris et
loqueris, nec aspicere possis nec tenere?
"Sed enim deus actum hominis ignorat et in caelo constitutus non potest
aut omnes obire aut singulos nosse. Erras, o homo, et falleris: unde enim deus
longe est, cum omnia caelestia terrenaque et quae extra istam orbis provinciam
sunt, deo plena sint? Ubique non tantum nobis proximus, sed infusus est. In
solem adeo rursus intende: caelo adfixus, sed terris omnibus sparsus est;
pariter praesens ubique interest et miscetur omnibus, nusquam eius claritudo
violatur. Quanto magis deus auctor omnium ac speculator omnium, a quo nullum
potest esse secretum, tenebris interest, interest cogitationibus nostris, quasi
alteris tenebris! Non tantum sub illo agimus, sed et cum illo, ut prope
dixerim, vivimus.
|