|
33.
"Nec nobis de nostra frequentia blandiamur: multi nobis videmur, sed deo
admodum pauci sumus. Nos gentes
nationesque distinguimus: deo una domus est mundus hic totus. Reges
tamen regni sui per officia ministrorum universa noverunt, deo indiciis opus
non est: non solum in oculis eius, sed in sinu vivimus.
"Sed Iudaeis nihil profuit, quod unum et ipsi deum aris atque templis
maxima superstitione coluerunt. Ignorantia laberis si, priorum aut oblitus aut
inscius, posteriorum recordaris. Nam et ipsi deum nostrum, idem enim omnium
deus est, [dereliquerunt] -- quamdiu enim eum caste, innoxie religioseque
coluerunt, quamdiu praeceptis salubribus obtemperaverunt, de paucis innumeri
facti, de egentibus divites, de servientibus reges: modici multos, inermi
armatos, dum fugiunt insequentes, dei iussu et elementis adnitentibus
obruerunt. Scripta eorum relege, vel, ut transeamus veteres, Flavi Iosephi,
vel, si Romanis magis gaudes, Antoni Iuliani de Iudaeis require: iam scies,
nequitia sua hanc eos meruisse fortunam, nec quidquam accidisse quod non sit
his, si in contumacia perseverarent, ante praedictum. Ita prius eos deseruisse
conprehendes quam esse desertos nec, ut impie loqueris, cum deo suo captos, sed
a deo ut disciplinae transfugas deditos.
34.
"Ceterum de incendio mundi, aut improvisum ignem cadere aut deficere
umorem non credere, vulgaris erroris est. Quis enim sapientium dubitat, quis
ignorat, omnia quae orta sunt occidere, quae facta sunt interire, caelum quoque
cum omnibus quae caelo continentur, ita ut coepisse, desinere. Omnem adeo
mundum, si solem lunam reliqua astra desierit fontium dulcis aqua et aqua
marina nutrire, in vim ignis abiturum, Stoicis constans opinio est, quod
consumto umore mundus hic omnis ignescet. Et Epicureis de elementorum
conflagratione et mundi ruina eadem ipsa sententia est. Loquitur Plato partes
orbis nunc inundare nunc alternis vicibus ardescere, et cum ipsum mundum
perpetuum et insolubilem diceret esse fabricatum, addit tamen, ipsi artifici
deo soli et solubilem et esse mortalem. Ita nihil mirum est, si ista moles ab
eo, quo exstructa est, destruatur.
"Animadvertis, philosophos eadem disputare quae dicimus, non quod nos
simus eorum vestigia subsecuti, sed quod illi de divinis praedicationibus
prophetarum umbram interpolatae veritatis imitati sint.
"Sic etiam condicionem renascendi sapientium clariores, Pythagoras primus
et praecipuus Plato, corrupta et dimidiata fide tradiderunt: nam corporibus
dissolutis solas animas volunt et perpetuo manere et in alia nova corpora
saepius commeare. Addunt istis et illa ad retorquendam veritatem, in pecudes,
aves, beluas hominum animas redire. Non philosophi sane studio, sed mimi
convicio digni ista sententia est. Sed ad propositum satis est, etiam in hoc sapientes vestros in aliquem
modum nobiscum consonare.
"Ceterum quis tam stultus aut brutus est, ut audeat repugnare, hominem a
deo, ut primum potuisse fingi ita posse denuo reformari? nihil esse post
obitum, et ante ortum nihil fuisse? sicut de nihilo nasci licuit, ita de nihilo
licere reparari? Porro difficilius est, id quod non sit incipere, quam id quod
fuerit iterare. Tu perire et deo credis, si quid oculis nostris hebetibus
subtrahatur? Corpus omne sive arescit in pulverem sive in umorem solvitur vel
in cinerem comprimitur vel in nidorem tenuatur, subducitur nobis, sed deo
elementorum custodia reservatur. Nec, ut creditis, ullum damnum sepulturae
timemus, sed veterem et meliorem consuetudinem humandi frequentamus.
"Vide adeo, quam in solacium nostri resurrectionem futuram omnis natura
meditetur. Sol demergit et nascitur, astra labuntur et redeunt, flores occidunt
et revivescunt, post senium arbusta frondescunt, semina nonnisi corrupta
revirescunt: ita corpus in sepulcro, ut arbores in hiberno: occultant virorem
ariditate mentita. Quid
festinas, ut cruda adhuc hieme revivescat et redeat? Expectandum nobis etiam
corporis ver est.
"Nec ignoro plerosque conscientia meritorum nihil se esse post
mortem magis optare quam credere: malunt enim extingui penitus quam ad
supplicia reparari. Quorum error augetur et in saeculo libertate remissa et dei
patientia maxima, cuius quanto iudicium tardum, tanto magis iustum est.
35.
"Et tamen admonentur homines doctissimorum libris et carminibus poetarum
illius ignei fluminis et de Stygia palude saepius ambientis ardoris, quae
cruciatibus aeternis praeparata, et daemonum indiciis et de oraculis prophetarum
cognita, tradiderunt. Et ideo apud eos etiam ipse rex Iuppiter per torrentes
ripas et atram voraginem iurat religiose: destinatam enim sibi cum suis
cultoribus poenam praescius perhorrescit. Nec tormentis aut modus ullus aut terminus. Illic sapiens ignis membra urit
et reficit, carpit et nutrit. Sicut ignes fulminum corpora tangunt nec
absumunt, sicut ignes Aetnaei montis et Vesuvi montis et ardentium ubique
terrarum flagrant nec erogantur: ita poenale illud incendium non damnis
ardentium pascitur, sed inexesa corporum laceratione nutritur.
"Eos autem merito torqueri, qui deum nesciunt, ut impios, ut iniustos,
nisi profanus nemo deliberat, cum parentem omnium et omnium dominum non minoris
sceleris sit ignorare quam laedere. Et quamquam inperitia dei sufficiat
ad poenam, ita ut notitia prosit ad veniam, tamen si vobiscum Christiani
comparemur, quamvis in nonnullis disciplina nostra minor est, multo tamen vobis
meliores deprehendemur. Vos enim adulteria prohibetis et facitis, nos uxoribus
nostris solummodo viri nascimur: vos scelera admissa punitis, apud nos et
cogitare peccare est: vos conscios timetis, nos etiam conscientiam solam, sine
qua esse non possumus: denique de vestro numero carcer exaestuat, Christianus
ibi nullus nisi aut reus suae religionis aut profugus.
36.
"Nec de fato quisquam aut solacium captet aut excuset eventum: sit sors
fortunae, mens tamen libera est, et ideo actus hominis, non dignitas iudicatur.
Quid enim aliud est fatum quam quod
de unoquoque nostrum deus fatus est? Qui cum possit praescire materiam,
pro meritis et qualitatibus singulorum etiam fata determinat. Ita in nobis non
genitura plectitur, sed ingenii natura punitur. Ac de fato satis, vel si pauca,
pro tempore, disputaturi alias et uberius et plenius.
"Ceterum quod plerique pauperes dicimur, non est infamia nostra, sed
gloria: animus enim ut luxu solvitur, ita frugalitate firmatur. Et tamen quis potest pauper esse qui non eget, qui
non inhiat alieno, qui deo dives est? Magis pauper ille est, qui cum multa
habeat, plura desiderat. Dicam tamen quemadmodem sentio: nemo tam pauper potest
esse quam natus est. Aves sine patrimonio vivunt et in diem pecua pascuntur: et
haec nobis tamen nata sunt, quae omnia, si non concupiscimus, possidemus. Igitur
ut qui viam terit, eo felicior quo levior incedit, ita beatior in hoc itinere
vivendi, qui paupertate se sublevat, non sub divitiarum onere suspirat. Et tamen facultates, si utiles putaremus,
a deo posceremus: utique indulgere posset aliquantum cuius est totum. Sed nos
contemnere malumus opes quam continere, innnocentiam magis cupimus, magis
patientiam flagitamus, malumus nos bonos esse quam prodigos.
"Et quod corporis humana vitia sentimus et patimur, non est poena, militia
est. Fortitudo enim infirmitatibus roboratur et calamitas saepius disciplina
virtutis est; vires denique et mentis et corporis sine laboris exercitatione
torpescunt. Omnes adeo vestri viri fortes, quos in exemplum praedicatis,
aerumnis suis inclyti floruerunt. Itaque et nobis deus nec non potest subvenire
nec despicit, cum sit et omnium rector et amator suorum, sed in adversis
unumquemque explorat et examinat, ingenium singulorum periculis pensitat, usque
ad extremam mortem voluntatem hominis sciscitatur, nihil sibi posse perire
securus. Itaque ut aurum ignibus, sic nos discriminibus arguimur.
|