|
Beate
martyr, prospera
diem triumfalem tuum,
quo sanguinis merces tibi
corona, Vincenti, datur!
Hic te ex tenebris saeculi
tortore victo et iudice
evexit ad caelum dies
Christoque ovantem reddidit.
Nunc angelorum particeps
conlucis insigni stola,
quam testis indomabilis
rivis cruoris laveras,
cum te satelles idoli
praecinctus atris legibus
litare divis gentium
ferro et catenis cogeret.
Ac verba primum mollia
suadendo blande effuderat,
captator ut vitulum lupus
rapturus adludit prius.
'Rex', inquit, 'orbis maximus,'
qui sceptra gestat publica,
servire sanxit omnia
priscis deorum cultibus.
Vos, Nazareni, adsistite
rudemque ritum spernite!
haec saxa, quae princeps colit,
placate fumo et victima!'
Exclamat hic Vincentius,
levita de tribu sacra,
minister altaris dei
septem ex columnis lacteis:
'Tibi ista praesint numina,
tu saxa, tu lignum colas,
tu mortuorum mortuus
fias deorum pontifex,
nos lucis auctorem patrem
eiusque Christum filium,
qui solus ac verus deus,
Datiane, confitebimur'.
Hic ille iam commotior:
audesne, non felix', ait,
'ius hoc deorum et principum
violare verbis asperis,
ius et sacratum et publicum,
cui cedit humanum genus,
nec te iuventae fervidae
instans periclum permovet?
Hoc namque decretum cape:
aut ara ture et caespite
precanda iam nunc est tibi
aut mors luenda est sanguine.'
Respondit ille altrinsecus:
'age ergo, quidquid virium,
quidquid potestatis tibi est,
palam reluctor, exere!
Vox nostra quae sit, accipe:
est Christus et pater deus,
servi huius et testes sumus,
extorque, si potes, fidem!
'Tormenta, carcer, ungulae
stridensque flammis lammina
atque ipsa poenarum ultima,
mors, christianis ludus est.
O vestra inanis vanitas
scitumque brutum Caesaris!
condigna vestris sensibus
coli iubetis numina:
excisa fabrili manu
cavis recocta et follibus,
quae voce, quae gressu carent,
inmota, caeca, elinguia.
His sumptuosa splendido
delubra crescunt marmore,
his colla mugientium
percussa taurorum cadunt.
'At sunt et illic spiritus'.
'Sunt, sed magistri criminum,
vestrae et salutis aucipes,
vagi, inpotentes, sordidi,
qui vos latenter incitos
in omne conpellumt nefas:
vastare iustos caedibus,
plebem piorum carpere.
Norunt et ipsi ac sentiunt
pollere Christum et vivere
eiusque iam iamque adfore
regnum tremendum perfidis.
Clamant fatentes denique
pulsi ex latebris viscerum
virtute Christi et nomine
divique et idem daemones.'
His intonantem martyrem
iudex profanus non tulit,
conclamat: 'os obtrudite,
ne plura iactet inprobus!
Vocem loquentis claudite
raptimque lictores date,
illos reorum Plutones
pastos resectis canibus!
Iam faxo ius praetorium
conviciator sentiat,
inpune ne nostris sibi
dis destruendis luserit.
Tibi ergo soli, contumax,
Tarpeia calcentur sacra,
tu porro solus obteras
Romam, senatum, Caesarem?
Vinctum retortis bracchiis
sursum ac deorsum extendite,
conpago donec ossuum
divulsa membratim crepet.
Posthinc hiulcis ictibus
nudate costarum abdita
ut per latebras vulnerum
iecur retectum palpitet.'
Ridebat haec miles dei
manus cruentas increpans,
quod fixa non profundius
intraret artus ungula.
Ac iam omne robur fortium
eviscerando cesserat
nisusque anhelus solverat
fessos lacertorum toros,
ast ille tanto laetior
omni vacantem nubilo
frontem serenam luminat
te, Christe, praesentem videns.
'Quis vultus iste, pro pudor!'
Datianus aiebat furens,
'gaudet, renidet, provocat
tortore tortus acrior!
Nil illa vis exercita
tot noxiorum mortibus
agone in isto proficit,
ars et dolorum vincitur.
Sed vos, alumni carceris,
par semper invictum mihi,
cohibete paulum dexteras,
respiret ut lassus vigor.
Praesicca rursus ulcera,
dum se cicatrix colligit
refrigerati sanguinis,
manus resulcans diruet.'
His contra levites refert:
'si iam tuorum perspicis
languere virtutem canum,
age, ipse maior carnifex,
ostende, quo pacto queant
imos recessus scindere,
manus et ipse intersere
rivosque ferventes bibe!
Erras, cruente, si meam
te rere poenam sumere,
cum membra morti obnoxia
dilancinata interficis.
Est alter, est intrinsecus,
violare quem nullus potest,
liber, quietus, integer,
exsors dolorum tristium.
Hoc, quod laboras perdere
tantis furoris viribus,
vas est solutum ac fictile,
quocumque frangendum modo.
Quin immo nunc enitere
illum secare ac plectere,
qui perstat intus, qui tuam
calcat, tyranne, insaniam!
Hunc, hunc lacesse, hunc discute,
invictum, inexsuperabilem,
nullis procellis subditum
solique subiectum deo!'
Haec fatur et stridentibus
laniatur uncis denuo;
cui praetor ore subdolo
anguina verba exsibilat:
'Si tanta callum pectoris
praedurat obstinatio,
pulvinar ut nostrum manu
abomineris tangere,
saltim latentes paginas
librosque opertos detege,
quo secta pravum seminans.
iustis cremetur ignibus'.
His martyr auditis ait:
'quem tu, maligne, mysticis
minitaris ignem litteris,
flagrabis ipse hoc iustius.
Romfea nam caelestium
vindex erit voluminum
tanti veneni interpretem
linguam perurens fulmine.
Vides favillas indices
Gomorreorum criminum,
Sodomita nec latet cinis
testis perennis funeris.
Exemplar hoc, serpens, tuum est.
fuligo quem mox sulpuris
bitumen et mixtum pice
imo inplicabunt tartaro.'
His persecutor saucius
pallet, rubescit, aestuat
insana torquens lumina
spumasque frendens egerit.
Tum deinde cunctatus diu
decernit: 'extrema omnium
igni, grabato et lamminis
exerceatur quaestio.'
Haec ille sese ad munera
gradu citato proripit
ipsosque pernix gaudio
poenae ministros praevenit.
Ventum ad palestram gloriae,
spes certat et crudelitas,
luctamen anceps conserunt
hinc martyr, illinc carnifex.
Serrata lectum regula
dente infrequenti exasperat,
cui multa carbonum strues
vivum vaporat halitum.
Hunc sponte conscendit rogum
vir sanctus ore interrito,
ceu jam coronae conscius
celsum tribunal scanderet.
Subter crepante aspergine
scintillat excussus salis
punctisque fervens stridulis
sparsim per artus figitur.
Arvina posthinc igneum
inpressa cauterem lavit,
vis unde roris fumidi
in membra sensim liquitur.
Haec inter inmotus manet
tamquam dolorum nescius
tenditque in altum lumina;
nam vincla palmas presserant.
Sublatus inde fortior
lugubre in antrum truditur,
ne liber usus luminis
animaret altum spiritum.
Est intus imo ergastulo
locus tenebris nigrior,
quem saxa mersi fornicis
angusta clausum strangulant.
Aeterna nox illic latet
expers diurni sideris,
hic carcer horrendus suos
habere fertur inferos.
In hoc baratrum conicit
truculentus hostis martyrem
lignoque plantas inserit
divaricatis cruribus.
Quin addit et poenam novam
crucis peritus artifex,
nulli tyranno cognitam
nec fando conpertam retro.
Fragmenta testarum iubet
hyrta inpolitis angulis,
acuminata, informia,
tergo iacentis sternerent.
Totum cubile spiculis
armant dolores anxii,
insomne qui subter latus
mucrone pulsent obvio.
Haec illc versutus vafra
meditatus arte struxerat,
sed Belzebulis callida
commenta Christus destruit.
Nam carceralis caecitas
splendore lucis fulgurat
duplexque morsus stipitis
ruptis cavernis dissilit.
Agnoscit hic Vincentius
adesse quod speraverat,
tanti laboris praemium,
Christum, datorem luminis.
Cernit deinde fragmina
iam testularum mollibus
vestire semet floribus
redolente nectar carcere.
Quin et frequentes angeli
stant ac loquuntur comminus,
quorum unus ore augustior
conpellat his dictis virum:
'Exsurge, martyr inclyte,
exsurge securus tui,
exsurge et almis coetibus
noster sodalis addere!
Decursa iam satis tibi
poenae minacis munia
pulchroque mortis exitu
omnis peracta est passio.
O miles invictissime,
fortissimorum fortior,
iam te ipsa saeva et aspera
tormenta victorem tremunt.
Spectator haec Christus deus
conpensat aevo intermino
propriaeque collegam crucis
larga coronat dextera
Pone hoc caducum vasculum,
conpage textum terrea,
quod dissipatum solvitur,
et liber in caelum veni!'
Haec ille; sed clausas fores
interna rumpunt lumina
tenuisque per rimas nitor
lucis latentis proditur.
Hoc cum stuperet territus
obsessor atri liminis,
quem cura pernox manserat
servare feralem domum,
psallentis audit insuper
praedulce carmen martyris,
cui vocis instar aemulae
conclave reddit concavum.
Pavens deinde introspicit,
admota quantum postibus
acies per artas cardinum
intrare iuncturas potest:
vernare multis floribus
stramenta testarum videt
ipsumque vulsis nexibus
obambulantem pangere.
Inplentur aures turbidi
praetoris hoc miraculo,
flet victus et volvit gemens
iram, dolorem, dedecus.
'Exemptus', inquit, 'carceri
paulum benignis fotibus
recreetur, ut pastum novum
poenis refectus praebeat'.
Coire toto ex oppido
turbam fidelem cerneres,
mollire praefultum torum,
siccare cruda vulnera.
Ille ungularum duplices
sulcos pererrat osculis,
hic purpurantem corporis
gaudet cruorem lambere.
Plerique vestem linteam
stillante tingunt sanguine,
tutamen ut sacrum suis
domi reservent posteris.
Tunc ipse manceps carceris
et vinculorum ianitor,
ut fert vetustas conscia,
repente Christum credidit.
Hic obseratis vectibus
densae specum caliginis
splendore lucis advenae
micuisse clausum viderat.
At vero postquam lectuli
martyr quietem contigit,
aeger morarum taedio
et mortis incensus siti --,
si mors habenda eiusmodi est,
quae corporali ergastulo
mentem resolvit liberam
et reddit auctori deo,
mentem piatam sanguine,
mortis lavacris elutam,
quae semet ac vitam suam
Christo inmolandam praebuit --,
ergo ut recline mollibus
reiecit aulaeis caput,
victor relictis artubus
caelum capessit spiritus.
Cui recta celso tramite
reseratur ad patrem via,
quam fratre caesus inpio
Abel beatus scanderat.
Stipant euntem candidi
hinc inde sanctorum chori
parique missum carcere
baptista Iohannes vocat.
At christiani nominis
hostem coquebant inrita
fellis venena et lividum
cor efferata exusserant.
Saevire inermem crederes
fractis draconem dentibus:
'evasit exultans', ait,
'rebellis et palmam tulit.
Sed restat illud ultimum:
inferre poenam mortuo,
feris cadaver tradere
canibusve carpendum dare.
Iam nunc et ossa extinxero,
ne sit sepulcrum funeris,
quod plebs gregalis excolat
titulumque figat martyris.'
Sic frendit et corpus sacrum
profanus -- a dirum nefas! --
nudum negato tegmine
exponit inter carices.
Sed nulla dirarum famis
aut bestiarum aut alitum
audet tropeum gloriae
foedare tactu squalido.
Quin, si qua clangens inprobe
circumvolarat eminus,
trucis volucris inpetu
depulsa vertebat fugam.
Nam corvus, Heliae datus
olim ciborum portitor,
hoc munus inplet sedule
et inremotus excubat.
Hic ex frutectis proximis
infestus alarum sono
oculosque pinnis verberans
exegit inmanem lupum.
Quis perfidorum credere
ausit rapacem beluam,
tauris paratam congredi,
cessisse plumis mollibus?
Ibat malignum murmurans
levi volatu exterritus
praedamque visam fugerat
custodis inbellis minis.
Quis audienti talia,
Datiane, tunc sensus tibi,
quantis gementem spiculis
figebat occultus dolor,
cum te perempti corporis
virtute victum cerneres
ipsis et inpar ossibus
vacuisque iam membris minor?
Sed quis, tyranne pertinax,
hunc inpotentem spiritum
determinabit exitus?
nullusne te franget modus?
'Nullus, nec umquam desinam;
nam si ferina inmanitas
mansuescit et clementia
corvos voraces mitigat,
mergam cadaver fluctibus:
insana numquam naufragis
ignoscit unda et spumeum
nescit profundum parcere.
Aut semper illic mobilis
incerta per ludibria
vagis feretur flatibus
squamosa pascens agmina,
aut sub fragosis rupibus
scabri petrarum murices
inter recessus scrupeos
discissa rumpent viscera.
Ecquis virorum strenue
cumbam peritus pellere
remo, rudente et carbaso,
secare qui pontum queas,
rapias palustri e caespite
corpus, quod intactum iacet,
levique vectum lembulo
amplum per aequor auferas?
Sed conplicatum sparteus
claudat cadaver culleus,
quem fune conexus lapis
praeceps in altum deprimat,
At tu per undas emices
rorante praepes palmula,
donec relictum longior
abscondat aspectus solum.'
Haec iussa quidam militum
-- Eumorfio nomen fuit --
violentus, audax, barbarus,
furore fervens adripit.
Funale textum conserit,
suto quod inplet corpore,
emensus et multum freti
inter procellas excutit.
O praepotens virtus dei,
virtus creatrix omnium,
quae turgidum quondam mare
gradiente Christo straverat,
ut terga calcans aequoris
siccis mearet passibus,
plantas nec undis tingueret
vasti viator gurgitis!
Haec ipsa virtus iusserat
rubrum salum dehiscere,
patente dum fundo aridum
secura plebs iter terit.
Nec non et ipsa nunc iubet
servire sancto corpori
pontum quietis lapsibus
ad curva pronum litora.
Saxum molaris ponderis
ut spuma candens innatat
tantique custos pigneris
fiscella fertur fluctibus.
Cernunt stupentes navitae
vectam remenso marmore
labi retrorsum leniter
aestu secundo et flamine.
Certant et ipsi concito
pontum faselo scindere,
longe sed artus praevolant
telluris ad mollem sinum.
Prius relatos denique
humus quieta suscipit,
quam pulsa summis nisibus
carina portum tangeret.
Felix amoeni litotis
secessus ille, qui sacra
fovens harenis viscera
vicem sepulcri praebuit,
dum cura sanctorum pia
deflens adornat aggerem
tumuloque corpus creditum
vitae reservat posterae!
Sed mox subactis hostibus
iam pace iustis reddita
altar quietem debitam
praestat beatis ossibus;
subiecta nam sacrario
imamque ad aram condita
caelestis auram muneris
perfusa subter hauriunt.
Sic corpus, ast ipsum dei
sedes receptum continet
cum Maccabeis fratribus
sectoque Eseiae proximum.
Simplex sed illis contigit
corona poenarum, quibus
finem malorum praestitit
mortis supremus exitus.
Quid tale sector ausus est?
truncata numquid corporis
segmenta post serram feris
obiecit aut undis dedit?
Num Maccabei martyris
linguam tyrannus erutam
raptamve pellem verticis
avibus cruentis obtulit?
Tu solus, O bis inclyte,
solus bravii duplicis
palmam tulisti, tu duas
simul parasti laureas.
In morte victor aspera,
tum deinde post mortem pari
victor triumfo proteris
solo latronem corpore.
Adesto nunc et percipe
voces precantum supplices,
nostri reatus efficax
orator ad thronum patris!
Per te, per ilium carcerem,
honoris augmentum tui,
per vincla, flammas, ungulas,
per carceralem stipitem,
per fragmen illud testeum,
quo parta crevit gloria,
et quem trementes posteri
exosculamur lectulum,
miserere nostrarum precum,
placatus ut Christus suis
inclinet aurem prosperam
noxas nec omnes inputet!
Si rite sollemnem diem
veneramur ore et pectore,
si sub tuorum gaudio
vestigiorum sternimur,
paulisper huc inlabere
Christi favorem deferens,
sensus gravati ut sentiant
levamen indulgentiae.
Sic nulla jam restet mora,
quin excitatam nobilis
carnem resumat spiritus
virtute perfunctam pari,
ut, quae laborum particeps
commune discrimen tulit,
sit et coheres gloriae
cunctis in aevum saeculis.
|