|
1.Titus
in civitate Romana regnavit; qui statuit pro lege, quod dies primogeniti sui ab
omnibus sanctificaretur, et quicumque diem nativitatis filii sui per opus
servile violaret, morte moreretur.
2.
Promulgata lege vocavit magistrum Virgilium et ait: "Carissime, talem
legem edidi; verumtamen saepe in occulto poterunt peccata committi, ad quorum
notitiam pervenire non potero. Rogamus
ergo te, ut secundum industriam tuam aliquam artem invenias, per quam potero
experiri, quales sint illi, qui contra legem delinquunt."
3.
Ait ille: "Domine, fiat voluntas vestra." Statim Virgilius arte
magica statuam in medio civitatis fieri fecit. Statua illa omnia peccata
occulta in illo die commissa imperatori dicere solebat, et sic per accusationem
statuae quasi infiniti homines erant condemnati.
4.
Erat tunc quidam faber in civitate nomine Focus, qui in illo die sicut in
ceteris operatus est. Cum autem semel in stratu suo iacuisset, intime
cogitavit, quomodo per accusationem statuae multi moriebantur. Mane surrexit et
ad statuam perrexit et ait: "O statua, statua, per tuam accusationem multi
sunt positi ad mortem. Voveo deo meo, si me accusaveris, caput tuum
frangam." His dictis domum perrexit.
5.
Hora prima imperator, sicut solitus erat, nuntios suos ad statuam destinavit,
ut ab ea quaererent, si aliquis contra legem commisisset. Cum autem ad statuam
venissent et voluntatem imperatoris dixissent, ait statua: "Carissimi,
levate oculos vestros et videte, quae scripta sunt in fronte mea." Illi
vero cum oculos levassent, tria in fronte eius clare viderunt, scilicet:
Tempora mutantur, homines deteriorantur, qui voluerit veritatem dicere, caput
fractum habebit.' "Ite, domino vestro nuntiate, quae vidistis et
legistis."
6.
Nuntii perrexerunt et omnia domino suo rettulerunt. Imperator cum hoc audisset,
praecepit militibus suis, ut se armarent et ad statuam pergerent, et si aliquis
contra statuam aliquid faceret, eum ligatis manibus et pedibus ad eum ducerent.
Milites ad
statuam perrexerunt dicentes: "Placet imperatori, ut ostendatis illos, qui
contra legem commiserunt, et quales erant illi, qui minas fecerunt." Ait
statua: "Focum fabrum accipite! Ille est, qui in singulis diebus legem
violat et mihi minas facit." Illum comprehenderunt et coram imperatore
duxerunt.
7.
Ait imperator: "Carissime, quid est, quod audio de te? Quare legem editam violas?" Ait ille:
"Domine, legem illam servare non possum, quia omni die octo denarios
oportet me habere, et illos sine labore non potero acquirere."
8.
Ait imperator: "Et quare octo denarios?" Qui ait: "Omni die per
annum duos denarios teneor dare, quos mutuavi in iuventute, duos accomodo, duos
perdo, duos expendo." Ait imperator: "De istis manifestius debes mihi
dicere." Cui ait faber: "Domine mi, advertite me! Duos denarios omni
die teneor patri meo, quia, cum essem puer parvulus, pater meus duos denarios
super me singulis diebus expendit, iam pater meus in egestate est positus, unde
ratio dictat, quod ei subveniam in sua paupertate, et ideo omni die duos
denarios ei trado; duos alios denarios filio meo accommodo, qui iam ad studium
pergit, ut, si contingat me ad egestatem pervenire, mihi illos duos denarios
reddat, sicut ego iam patri meo facio; duos alios denarios omni die perdo super
uxorem meam, quia semper est mihi contraria, aut propriae voluntatis aut
callidae complectionis, et propter ista tria quicquid ei dedero, hoc perdo;
duos alios denarios super me ipsum in cibis et potibus expendo. Levius bono
modo transire non potero et istos denarios non possum obtinere sine continuo
labore. Iam
audistis rationem. Detis ergo iudicium rectum!"
9.
Ait imperator: "Carissime, recte respondisti, vade et fideliter amodo
labora!" Post hoc cito imperator defunctus est, et Focus faber propter
suam prudentiam in imperatorem eligitur ab omnibus, qui imperium satis
prudenter regebat. Ipso mortuo inter alios imperatores imago eius depingitur et
ultra caput suum octo denarii.
|