II. De sequenda ratione

1.Erat quidam imperator potens sed tyrannus, qui quandam puellam, regis filiam, pulchram valde, desponsavit. Facta desponsatione ambo adinvicem iuramentum fecerunt, quod, si quis eorum prius moreretur, alter prae nimio amore se ipsum occideret.

2. Accidit semel, quod imperator iste ad partes longinquas se transtulit et diu moram ibidem traxit. Volens probare uxorem ad eam nuntium destinavit, ut ei de morte sua diceret. Audiens hoc uxor propter iuramentum, quod ante fecerat viro suo, de alto monte se praecipitavit, ut moreretur. Verumtamen mortua non est, sed infra breve tempus sanitati est restituta. Deinde iterato se ipsam volebat praecipitare, ut moreretur.

3. Pater eius hoc audiens ei praecepit, ut praecepto et iuramento viri non oboediret. Illa vero nolebat consentire. Ait pater: "Ex quo non vis mihi consentire et oboedire, celeriter extra societatem meam exeas!" At illa: "Nolo, et hoc per talem rationem probo. Cum autem quis iuramento est obligatus, tenetur adimplere. Ego iuravi viro meo, quod pro eius amore me ipsam occiderem. Ideo non deliqui, si iuramentum implere volo; ergo extra societatem tuam non debeo expelli. Item nullus debet puniri pro eo, quod est commendabile. Sed cum vir et uxor sint unum in carne secundum deum, commendabile est, quod uxor pro amore viri sui moriatur. Unde in India aliquando erat lex, quod uxor post mortem viri sui prae dolore et amore se ipsam comburere deberet, vel viva cum eo in sepulcrum poni. Et ideo, ut mihi videtur, non deliqui, quando me ipsam interficio propter amorem viri mei."

4. Ait pater: "Quando prius dixisti, quod obligata iuramento fuisti etc., tale obligamentum non valet, quia praetendit ad malum finem, scilicet ad mortem. Iuramentum semper debet esse rationabile et ideo iuramentum tuum nullum est. Ad aliam rationem, quando dixisti, quod istud est commendabile, quod uxor moriatur pro viro, non valet, quia, licet sint unum in corpore per carnalem affectionem, tamen in anima duo sunt, quae abinvicem realiter differunt. Et ideo non valet, quod allegasti." Puella haec audiens non poterat ulterius arguere, sed dictis patris adhaesit, nec ulterius se ipsam praecipitare volebat, nec amplius viro suo copulari.